Gevaar straling zit in verstoring van de homeostase
Ecolog Institut adviseert de elektromagnetische straling te minimaliseren
DEN HAAG, 20090322 -- In de media zijn berichten verschenen, dat het gevaar van straling `tussen de oren' zou zitten. Dat is een onjuiste conclusie uit een rapport van de Gezondheidsraad. "De kop van het ANP-bericht klopt niet", aldus woordvoerder Eric van Rongen van de Gezondheidsraad. "Ze moeten onze rapporten goed lezen. Je moet de media niet vertrouwen, maar op het bronmateriaal afgaan." Daaruit blijkt dat het gevaar niet 'tussen de oren' schuilt, maar in verstoring van de homeostase.
In het rapport van de Gezondheidsraad staat dat het lijkt dat gezondheidsklachten vooral ontstaan door de veronderstelling blootgesteld te zijn aan straling. De Gezondheidsraad heeft de wetenschappelijke gegevens gewogen en stelt dat daaruit het beeld naar voren komt, dat de straling van antennes niet de oorzaak is van lichamelijk onverklaarde klachten en dat mensen zulke klachten kunnen krijgen als ze veronderstellen blootgesteld te worden. Maar de conclusie, dat wetenschappelijk vaststaat dat blootstelling aan straling niet tot lichamelijke klachten kan leiden, trekt de Gezondheidsraad niet. Wie het rapport niet goed leest, ontgaat deze nuance. De Gezondheidsraad heeft een beeld ('het lijkt, dat ...'), maar trekt zeker niet de conclusie dat lichamelijke klachten door straling `tussen de oren' zitten.
Voorbarige conclusie
Integendeel, de Gezondheidsraad wijst bijvoorbeeld op de effecten van hoogfrequente straling op de activiteit van de hersenen. `Blootstelling aan de straling van mobiele telefoons kan leiden tot subtiele veranderingen in de activiteit van de hersenen', staat in het rapport. `Voorzover bekend, zijn deze niet van invloed op de gezondheid.' Dat is een voorbarige conclusie, want slecht slapen heeft wel degelijk een negatieve invloed op de gezondheid. Over het cognitief functioneren meldt de Gezondheidsraad, dat sommige onderzoekers geringe effecten vinden, die tijdelijk en omkeerbaar zijn. Kortom, de Gezondheidsraad onderkent dat hoogfrequente straling effecten heeft. In het geval van de hersenen zitten zij `tussen de oren', maar het zijn geen effecten met een psychische oorzaak.
Verstoorde homeostase
In het rapport legt de Gezondheidsraad uit, hoe zulke effecten ontstaan. Cellen reageren op prikkels. `Een voorbeeld is de sterke reactie van de cellen van het netvlies in het oog op een lichtprikkel', aldus een voetnoot. Het gaat daarbij, net als bij de effecten van hoogfrequente straling, niet om een thermische reactie (overmatige opwarming, zoals in een magnetron) noch om ionisatie (chemische verandering, zoals door radioacieve straling). De Gezondheidsraad legt ook uit, dat de effecten geen schadelijke gevolgen hoeven te hebben. `Pas als zij niet of onvoldoende gecompenseerd worden, leiden ze tot een nadelig effect op de gezondheid', staat in het rapport. `De homeostase, het evenwicht van het biologische systeem, wordt dan verstoord.'
Gewogen onderzoeken
De Gezondheidsraad meldt, dat het aantal mensen dat gezondheidsklachten aan straling toeschrijft lijkt toe te nemen. Het gaat naar ruwe schatting om een paar procent. Als de klachten voor driekwart worden veroorzaakt door de veronderstelling overmatig blootgesteld te zijn aan straling, dan gaat het nog altijd om zo'n 100.000 mensen met klachten, die feitelijk het gevolg zijn van verstoring van de homeostase door effecten van straling. Echter, uit de door de Gezondheidsraad gekozen en gewogen onderzoeken komt het beeld naar voren, dat geen oorzakelijk verband zou bestaan. Dat mag het beeld van de Gezondheidsraad zijn, maar het hoeft niet de werkelijkheid te zijn. Het is integendeel waarschijnlijk, dat een deel van de lichamelijke onverklaarde klachten verklaard kan worden als gevolg van verstoring van de homeostase door blootstelling aan elektromagnetische velden.
Minimalisering noodzakelijk
Het Ecolog Institut uit Hannover in Duitsland komt op basis van het wetenschappelijk onderzoek tot een andere conclusie dan de Gezondheidsraad. Evenals de Gezondheidsraad wijst het Ecolog Institut op het feit, dat epidemiologische onderzoeken moeilijk te interpreteren zijn. De (niet-thermische, niet-ioniserende) werking van hoogfrequente straling op het centraal zenuwstelsel staat echter vast. `Of klachten zoals hoofdpijn, niet kunnen slapen en een brandende huid door de straling worden veroorzaakt kan momenteel nog niet worden beantwoord', aldus het Ecolog Institut. `Bij tamelijk veel onderzoeken zijn effecten op celniveau of pathofysiologische gevolgen aangetoond. Op grond van de voorhanden wetenschappelijke resultaten is minimalisering van de blootstelling van de bevolking dan ook noodzakelijk.'
Waarschijnlijke gevolgen
Het verschil tussen de Gezondheidsraad en het Ecolog Institut is dus `wij denken van niet' contra `wij denken van wel'. De Gezondheidsraad heeft zich `een beeld' gevormd en stelt `het lijkt, dat de klachten niet door straling worden veroorzaakt'. Een wetenschappelijke basis voor die mening ontbreekt echter. Dat mensen klachten kunnen krijgen als ze veronderstellen overmatig blootgesteld te zijn aan straling kan niet leiden tot de conclusie dat hoogfrequente straling dus geen effecten en gevolgen kan hebben. Integendeel. Ook de Gezondheidsraad bevestigt dat effecten op celniveau plaatsvinden. Het is dan meer waarschijnlijk dat deze effecten bij een aantal mensen gezondheidsklachten veroorzaken door verstoring van de homeostase, dan niet.
Cascade geactiveerd
Welke straling welke effecten bij wie veroorzaakt onder welke voorwaarden en met welke gevolgen, is een moeilijk te beantwoorden vraag. Mensen hebben zoveel cellen die kunnen reageren op de prikkels van elektromagnetische velden (het `zachtjes duwen en trekken' tegen en aan de elektronen, zoals verwoord door Jan Lagendijk van het Medisch Universitair Centrum in Utrecht), dat onderzoek moeilijk is. Friedman, Seger c.s. hebben echter aangetoond dat de ERK-cascade door hoogfrequente straling wordt geactiveerd. Vian, Roux c.s. hebben aangetoond dat cellen van tomatenplanten stress vertonen door hoogfrequente straling. De effecten beperken zich niet alleen tot hersencellen. De gevolgen beperken zich niet tot slaapstoornissen en cognitieve gevolgen.
Onhoudbare stelling
Welk advies is beter, dat van de Gezondheidsraad of van het Ecolog Institut? Dat is niet zo moeilijk. Het advies waarbij de meeste kans bestaat op het voorkomen en genezen van klachten is uiteraard het beste. De Gezondheidsraad suggereert als `oplossing' nog meer voorlichting, terwijl het aantal mensen met klachten gerelateerd aan straling alleen maar is toegenomen, ondanks alle voorlichting. Het Ecolog Institut daarentegen stelt voor de blootstelling te minimaliseren, zonder te vergeten dat klachten zoals hoofdpijn, niet kunnen slapen en een brandende huid ook andere (fysieke of psychosomatische) oorzaken kunnen hebben. De voorstelling dat het gevaar van straling `tussen de oren' zit is in ieder geval onhoudbaar. De waarheid is dat het gevaar van straling in de verstoring van de homeostase zit.
Frans van Velden
(journalist en bouwkundig ir.)
Elektromagnetische Velden: Jaarbericht 2008. Gezondheidsraad, 19 maart 2009.
Te downloaden van http://www.gr.nl (momenteel op de voorpagina).
EMF Handbuch. Ecolog-Institut, Hannover, Duitsland.
Te downloaden van
ingezonden persbericht