Samen promoveren in voor- en tegenspoed
Een dubbelpromotie komt niet vaak voor, maar op 24 maart is het
al de tweede dit jaar. Marije Koopmans en Idske Kremer Hovinga
zijn samen gepromoveerd op één proefschrift. Naast hun studie
geneeskunde hebben zij op de afdeling pathologie van het LUMC
jarenlang samen onderzoek gedaan naar chimerisme.
Afbeelding - Marije Koopmans (links) en Idske Kremer Hovinga
met hun proefschrift.
Grieks monster
`Chimerisme is een term die afstamt van het Griekse
mythologische figuur Chimaera, een monster met de kop van een
leeuw, de romp van een geit en de staart van een slang. In de
geneeskunde wordt de term chimerisme gebruikt voor mensen die
cellen in zich hebben die genetisch verschillen van hun eigen
cellen,' legt Kremer Hovinga uit.
Zwangerschap
Chimerisme komt het meest voor als gevolg van een zwangerschap.
Een moeder kan cellen van het kind in haar eigen lichaam
krijgen, of andersom. Deze cellen verschillen genetisch van
elkaar omdat behalve de moeder ook de vader bijdraagt aan de
genetische samenstelling van het kind. Ook transplantatie en
bloedtransfusie leiden tot chimerisme. Koopmans: `Wij hebben
onderzoek gedaan naar het verschijnsel in gezonde vrouwen,
vrouwen die een transplantatie hebben ondergaan, en vrouwen die
de auto-immuunziekte systemische lupus erythematosus (SLE)
hebben. Door eerder onderzoek wisten we dat chimerisme in bloed
voor komt. Wij hebben heel basaal gekeken naar chimerisme in
organen: waar komt het voor, en hoe vaak?'
Samen promoveren
Toen de promovendi in het tweede jaar van hun studie aan het
onderzoek begonnen wisten ze nog niet dat ze ook samen zouden
promoveren. `We zijn er een beetje ingerold. We kenden elkaar
van de werkgroep, wilden allebei onderzoek gaan doen naast onze
studie en vonden hetzelfde onderwerp leuk,' vertelt Kremer
Hovinga. `Na vier jaar hebben we besloten om één proefschrift
te schrijven in plaats van twee. Dit vonden we een mooie
weerspiegeling van onze intensieve samenwerking, en bovendien
vullen de artikelen in het proefschrift elkaar goed aan.' Dit
laatste wordt bevestigd door promotor prof. Jan Anthonie
Bruijn: `Ze hebben ieder verschillende talenten en hun eigen
inbreng, dit verrijkt de promotie aanzienlijk. Samen zijn ze
dan ook meer dan de som der delen. Ik vond het heel bijzonder
om samen met co-promotor dr. Ingeborg Bajema deze twee
promovendi te begeleiden.'
Afbeelding - Chimaera, het Griekse monster waar het chimerisme
zijn naam aan dankt, half leeuw, half geit, half slang.
Bijna getrouwd
`Soms lijkt het met zo'n intensieve samenwerking net alsof je
getrouwd bent,' grapt Koopmans, `het is echt in voor- en
tegenspoed. Als alles even tegen zit moet je er toch samen voor
blijven gaan. Gelukkig ging dat bij ons erg goed.' Kremer
Hovinga vult aan: `Er is altijd iemand die mee kan denken of je
even op kan beuren, die ook blij kan worden om kleine dingen
die niemand anders snapt. Bovendien motiveer je elkaar, en leer
je veel van de ander.'
Tolerantie
`Uit ons onderzoek bleek dat chimerisme voorkomt bij de helft
van alle gezonde vrouwen, in 18% van hun organen. Bij vrouwen
met de auto-immuunziekte SLE is dit percentage twee keer zo
groot. De gezonde vrouwen zijn soms ouder dan negentig jaar,
dit toont aan dat de chimere cellen lang overleven in het
lichaam. Dat is erg interessant want het is onlogisch, je
verwacht namelijk dat het lichaam vreemde cellen opruimt,'
vertelt Koopmans. Bij transplantaties wordt het
getransplanteerde orgaan daarom vaak afgestoten door het
lichaam. Kremer Hovinga: `Als verder onderzoek uit kan wijzen
waarom de chimere cellen wel worden getolereerd, zou dit kunnen
leiden tot betere behandelmethodes om het afstoten van
getransplanteerde organen te voorkomen.'
Terug naar de kliniek
Met een doctorsbul op zak verlaten de promovendi voorlopig het
laboratorium. Koopmans zal een opleiding gaan volgen tot
klinisch geneticus, een arts die tussen het laboratorium en de
patiënt in staat. Ook Kremer Hovinga is te vinden in de
kliniek: zij werkt momenteel als arts-assistent op de afdeling
kindergeneeskunde. De promovendi twijfelen er niet aan dat ze
veel zullen hebben aan hun ervaring als onderzoeker: `Het voegt
veel toe. Het is belangrijk om als arts om op de hoogte te zijn
van technieken en hun beperkingen.'
Marije Koopmans en Idske Kremer Hovinga, Chimerism in health,
transplantation and autoimmunity
Promotie: 24 maart
Faculteit: Geneeskunde
Promotor: prof.dr. J.A. Bruijn
(24 maart 2009/Leonie Hussaarts)
Webredactie - 24/3/2009
Universiteit Leiden