Algemene Rekenkamer

Milieueffecten wegverkeer. Haalbaarheid van de beleidsdoelstellingen voor een schoon, zuinig en stil wegverkeer

Doelen voor schoon, zuinig en stil wegverkeer onder druk

Saneringsoperatie woningen met verkeerslawaai onvolledig en tijdrovend

Verkeerslawaai door wegverkeer neemt toe in Nederland en maatregelen leiden tot onvoldoende resultaat. Daarnaast wordt het oorspronkelijke doel voor verbetering van luchtkwaliteit niet tijdig gehaald; verzoek tot uitstel aan de Europese Commissie is noodzakelijk. Het is onzeker of Nederland de streefwaarde voor CO2-uitstoot voor verkeer en vervoer haalt, want de genomen maatregelen zijn minder effectief dan verwacht. De rijksoverheid zal nog een grote inspanning moeten leveren om de doelen voor een schoon, zuinig en stil wegverkeer te realiseren. Zij moet zorgen voor een realistische planning die rekening houdt met onzekerheid in voorgenomen maatregelen. Passende verantwoording is daarbij van belang.

Tot deze conclusies komt de Algemene Rekenkamer in het rapport 'Milieueffecten wegverkeer' dat zij op 26 maart 2009 publiceert.

De Algemene Rekenkamer heeft onderzoek gedaan naar het beleid om de negatieve milieueffecten van wegverkeer tegen te gaan. De focus ligt op de haalbaarheid van de doelstellingen voor een schoon, zuinig en stil wegverkeer: het tegengaan van luchtvervuiling, van CO2 uitstoot en van verkeerslawaai.

Stil: saneringsoperatie woningen verkeerslawaai onvolledig en tijdrovend
De geluidsproblematiek als gevolg van wegverkeer is de afgelopen decennia gegroeid. De Wet geluidhinder ter voorkoming van nieuwe en vermindering van bestaande knelpunten, beschermt burgers onvoldoende tegen verkeerslawaai. Zolang er geen sprake is van nieuwbouw of reconstructie kan de geluidsbelasting namelijk onbelemmerd boven grenswaarden uitgroeien.
Ook de saneringsoperatie in het kader van de wet is onvolledig en tijdrovend. Dit wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door een gebrek aan middelen. Van de totaal bijna 7 miljoen woningen waren er in 2006 in Nederland naar schatting 1,1 miljoen woningen met een geluidsbelasting van meer dan 60 dB. Voor ruim de helft daarvan (570.000) biedt de saneringsoperatie geen oplossing.
Tussen 1986 en eind 2008 zijn 177.100 urgente (boven 65 dB) woningen gesaneerd. Het Ministerie van VROM heeft tot 2023 nog 136.000 urgente woningen op de planning staan. Voor de sanering van minimaal 205.000 (overlast tussen 60 en 65 dB) is nog geen budget gereserveerd of tijdpad opgesteld. Deze vallen echter wel onder de sanering. Het is niet duidelijk in hoeverre aankomende wetwijziging een oplossing voor al deze knelpunten geeft.

Zuinig: klimaatbeleid wegverkeer minder effectief dan verwacht Het effect van het Nederlandse klimaatbeleid in de sector verkeer en vervoer - waaronder wegverkeer - valt in de periode 1999-2007 tegen: het beleid is minder effectief dan verwacht en de beoogde CO2-reducties worden zo niet gerealiseerd. Het is al lange tijd onzeker of streefwaarde (38,7 Mton CO2-uitstoot in 2010) gehaald gaat worden. Dat komt onder meer doordat het autogebruik van 1999 tot 2007 gestegen is met 14% en deze auto's werden bovendien nauwelijks zuiniger.
Diverse maatregelen leveren niet op wat beoogd is, doordat ze niet, later of op minder strikte wijze zijn ingevoerd dan de bedoeling was. Voorbeelden hiervan zijn: de kilometerbeprijzing, fiscale ontmoediging van woon-werkverkeer en snelheidsverlaging. Het kabinet houdt ook te weinig rekening met onzekerheden in voorgenomen beleid, terwijl de beoogde effecten al wel worden meegerekend voor het bereiken van de streefwaarde voor CO2-uitstoot. Volgens de Algemene Rekenkamer moet het kabinet de Tweede Kamer hierover beter informeren: wat gaan voorgenomen maatregelen onder welke randvoorwaarden opleveren?

Schoon: uitstel voor realisatie oorspronkelijke luchtkwaliteitsnormen Het verbeteren van de luchtkwaliteit in Nederland blijkt trager te verlopen dan in de Europese Unie in 1999 is overeengekomen. Nederland slaagt er niet in om op de Europese peildata te voldoen aan twee Europese luchtkwaliteitsnormen die voor de gezondheid van belang zijn: gemiddelde concentratie fijnstof per dag en gemiddelde concentratie stikstofdioxide per jaar. Zo werd in 2006 langs bijna 2000 kilometer weg de grenswaarde voor fijnstof overschreden (voornamelijk in de Randstad). Het kabinet heeft een verzoek tot uitstel om te voldoen aan de normen ingediend bij de Europese Commissie (mogelijkheid bestaat sinds juni 2008). Nederland zal - mits het uitstel krijgt - naar verwachting binnen de nieuwe, ruimere termijn net voldoen aan de Europese normen. De Algemene Rekenkamer vraagt ook in de toekomst aandacht voor luchtkwaliteit, want de gezondheid ondervindt ook schade bij lagere blootstelling dan de Europese waarden. Zij raadt daarom aan dat ook blootstelling aan gezondheidsrisico's onder de norm transparant betrokken wordt bij besluitvorming over ruimtelijke ingrepen.

Reacties van de bewindspersonen & VNG, nawoord Algemene Rekenkamer De VNG stemt op hoofdlijnen in met de resultaten en gesignaleerde knelpunten in het rapport. De minister van VROM geeft in haar reactie, mede namens de ministers van Verkeer en Waterstaat, Financiën en Economische Zaken, aan dat ook zij de overkoepelende bevindingen ondersteunt en dat deze recent doorgevoerde intensivering van beleid onderstrepen. De minister geeft verder aan dat er één samengevoegde saneringsoperatie verkeerslawaai komt voor de rijksinfrastructuur. In het nawoord acht de Algemene Rekenkamer het van belang dat de minister zorgt voor een heldere planning en verantwoording bij deze operatie. De Algemene Rekenkamer besluit met nogmaals te wijzen op de grote inspanning die geleverd zal moeten worden door de rijksoverheid en decentrale overheid om doelen voor schoon, stil en zuinig wegverkeer te realiseren.

Persbericht Algemene Rekenkamer, 26 maart 2009