Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
1
> Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag
Rijnstraat 50
Den Haag
Postbus 16375
2500 BJ Den Haag
De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal www.minocw.nl
Postbus 20018
Onze referentie
2500 EA DEN HAAG VO/TGS/2009/107610
Datum 26 maart 2009
Betreft Voortgang invoering gratis schoolboeken
Mede naar aanleiding van uw vragen tijdens het spoeddebat van 7 oktober 2008
en het Algemeen Overleg op 6 november 2008, wil ik u met deze brief op de
hoogte brengen van de stand van zaken met betrekking tot de invoering van de
Wet `gratis schoolboeken'. Tijdens de debatten zijn verschillende onderwerpen
aan de orde gekomen, die ik in deze brief behandel. Ten eerste werd er gevraagd
naar de uitkering van de eenmalige tegemoetkoming van 316 aan de (ouders
van) leerlingen in het bekostigde voortgezet onderwijs. Datzelfde geldt voor de
voortgang van de Europese aanbesteding van lesmateriaal en hoe scholen
omgaan met hun lopende overeenkomsten. Tot slot informeer ik u over de
bevindingen van de inspectie naar aanleiding van het onderzoek van de SP naar
de schoolkosten in het primair en voortgezet onderwijs. Dit laatste doe ik mede
namens staatssecretaris Dijksma.
1. Eénmalige tegemoetkoming
De wet `gratis schoolboeken' voorzag voor het schooljaar 2008-2009 in een
tussenstap op weg naar volledige invoering van gratis schoolboeken: een
uitkering van 316,- als eenmalige tegemoetkoming aan alle (ouders van)
leerlingen in het bekostigd voortgezet onderwijs. Eerder al liet ik u weten dat de
uitkering van de eenmalige tegemoetkoming van 316 voor schoolboeken in het
bekostigd voortgezet onderwijs voorspoedig is verlopen. Aan bijna alle (ouders
van) leerlingen die aanspraak kunnen maken op de tegemoetkoming is deze door
de SVB en de IB-groep begin december uitgekeerd, zonder hiervoor nadere
informatie te hoeven opvragen. Voor de resterende groep is aanvullende
informatie opgevraagd, bijvoorbeeld omdat het vereiste rekeningnummer
ontbrak. Aan allen die op dit verzoek om extra informatie hebben gereageerd is
de tegemoetkoming inmiddels uitgekeerd. Daarmee is het totaal rechthebbenden
dat de tegemoetkoming inmiddels ontvangen heeft op 99,6% gebracht. De
beperkte groep die nog resteert is inmiddels meerdere malen schriftelijk en
anderszins benaderd met het verzoek aanvullende informatie te verschaffen
(veelal een rekeningnummer) om uitbetaling mogelijk te maken. Voor (ouders
van) leerlingen die geen tegemoetkoming hebben ontvangen, maar hierop wel
aanspraak menen te kunnen maken is tevens een mogelijkheid gecreëerd zichzelf
te melden. Hiervan is slechts zeer beperkt gebruik gemaakt. Overigens kan dit
nog tot 1 april 2009. Ook het aantal klachten en bezwaren is tot een minimum
beperkt gebleven. Bij de ouderverenigingen zijn bovendien ook niet tot nauwelijks
vragen binnengekomen over de uitkering van de eenmalige tegemoetkoming. Dit
bevestigt mijn beeld dat de uitvoering uitstekend verlopen is.
a
2. Voortgang Europees aanbesteden van lesmateriaal Datum
Vrijwel alle scholen zijn vanaf het begin van dit schooljaar aan de slag gegaan
met de oriëntatie op het aanbesteden van lesmateriaal. De regionale Onze referentie
bijeenkomsten die de Taskforce Gratis Schoolboeken aan het begin van het VO/TGS/2009/107610
schooljaar organiseerde werden goed bezocht. De website
www.gratisschoolboeken.nl en de helpdesk van de Taskforce worden geregeld
geraadpleegd. Scholen hebben de eigen (contractuele) situatie geanalyseerd en
op grond daarvan de afweging gemaakt om al dan niet een
aanbestedingsprocedure te starten. Sommige scholen hebben, om uiteenlopende
redenen, de afweging gemaakt niet voor het eerstvolgende schooljaar een
aanbestedingsprocedure te starten. Er is een flink aantal aanbestedingen
gepubliceerd. Ondanks ieders inspanningen gaf het verloop van de
aanbestedingen eind vorig jaar op een aantal punten toch reden tot zorg. Die
heeft te maken met het feit dat scholen, hun inkoopadviseurs en marktpartijen
niet eerder op deze markt en op deze schaal ervaring hebben opgedaan met
Europees aanbesteden. De zorg betrof zowel de kwaliteit van de bestekken
evenals de logistiek in de keten op de educatieve boekenmarkt.
Met de vertegenwoordigende organisaties van distributeurs (NBb-educatief) en
schoolbesturen (VO-raad, VOS-ABB, Besturenraad, KBVO, VBS) heb ik eind vorig
jaar geconstateerd dat het nodig was de onrust die deze zorg teweeg bracht weg
te nemen. In het convenant `Europees aanbesteden en de educatieve
boekenmarkt', dat ik u per brief op 3 december 2008 toezond (Kamerstuknummer
31325-28) zijn afspraken gemaakt om de rust en het vertrouwen op de
educatieve boekenmarkt te herstellen en om elkaar de tijd en de ruimte te
gunnen om ervaring op te doen met Europees aanbesteden en van deze
ervaringen te leren.
Voor 117 scholen is inmiddels een aanbestedingsprocedure doorlopen gericht op
een contract vanaf het schooljaar 2009-2010. Het gaat om 28
aanbestedingsprocedures en om zo'n 20% van het totaal aantal scholen. Deze
scholen vertegenwoordigen een marktaandeel van ruim 211.000 leerlingen, ruim
een vijfde deel van alle leerlingen in het voortgezet onderwijs. Inmiddels zijn de
eerste aanbestedingsprocedures gericht op een contract vanaf schooljaar 2010-
2011 gestart. Op grond van de contacten met scholen en hun inkoopadviseurs
heeft de Taskforce Gratis Schoolboeken de verwachting dat nog voor de
zomervakantie een fors aantal scholen dit voorbeeld zal volgen.
Scholen die niet voor schooljaar 2009-2010 een aanbestedingsprocedure
doorlopen hebben, hebben met hun huidige leverancier de afspraak gemaakt de
bestaande levering en dienstverlening voort te zetten. De 117 scholen die na een
aanbestedingsprocedure een overeenkomst hebben gesloten vanaf 2009-2010
hebben bestaande overeenkomsten beëindigd. In een beperkt aantal gevallen (bij
één leverancier, bij overeenkomsten voor een extern boekenfonds) heeft dit
geleid tot het in rekening brengen van de resterende afschrijvingswaarde van de
huurboeken. Voor zover de informatie van de Taskforce Gratis Schoolboeken
strekt, is geen van de scholen die het betreft reeds tot betaling overgegaan van
deze rekening.
Pagina 2 van 4
3. Reactie op "onderzoek ouderbijdrage 2008" van de SP Datum
Tijdens het AO op 6 november 2008 werd mij een onderzoek van de SP
overhandigd naar de schoolkosten in het primair en voortgezet onderwijs. In dit Onze referentie
onderzoek wordt een aantal scholen genoemd waar zich onjuistheden rond de VO/TGS/2009/107610
ouderbijdrage lijken voor te doen. Kort na het AO zijn hier nog enkele scholen aan
toegevoegd. Zoals toegezegd, heeft de onderwijsinspectie op verzoek van
staatssecretaris Dijksma en mij de ontvangen signalen onderzocht en daarbij
bezien hoe de scholen handelen met betrekking tot de vrijwillige ouderbijdrage en
de schoolkosten en of de scholen zich hierbij aan de wet houden. Het onderzoek
vond plaats tussen 23 januari en 9 februari 2009 voor 5 scholen voor primair
onderwijs en 16 scholen voor voortgezet onderwijs.
Bevindingen inspectie
De inspectie heeft de signalen van de SP geverifieerd. De inspectie komt tot de
conclusie dat deze signalen in 10 van de 21 onderzoeken kunnen worden
bevestigd en in 11 van de 21 onderzoeken niet juist blijken.
In de gevallen waarin de conclusie van de inspectie anders is dan de ontvangen
signalen betreft het de volgende situaties:
· op zes scholen (twee PO-scholen en vier VO-scholen) bleek de
ouderbijdrage, in tegenstelling tot de signalen, vrijwillig; de vrijwilligheid
bleek uit de schoolgids en/of uit de overeenkomst; hierbij moet worden
aangetekend dat in veel gevallen de vrijwilligheid niet ondubbelzinnig
wordt vermeld; na een opmerking over de vrijwilligheid volgt onmiddellijk
een indringende opmerking over de noodzaak van de bijdrage;
· op twee scholen (PO en VO) bleken de activiteiten waarvoor de
ouderbijdrage werd gebruikt tot de extra activiteiten en niet tot het
primaire proces te behoren, waardoor de besteding in ieder geval is
toegestaan;
· op een school (VO) bleek geen sprake van het inschakelen van een
deurwaarder;
· op twee scholen (VO) bleken de signalen slechts gedeeltelijk juist: de
ouderbijdrage was wel vrijwillig, maar de kwijtscheldingsregeling ontbrak
of was onduidelijk.
Ten aanzien van de scholen waar de inspectie tot de conclusie is gekomen dat de
signalen juist zijn, moeten de volgende kanttekeningen worden gemaakt:
· in zes gevallen is de constatering weliswaar correct, maar het betreft
geen overtreding van de wettelijke vereisten, bijvoorbeeld omdat de
verplichting tot betaling de schoolkosten (bijvoorbeeld schoolboeken)
betreft en niet de ouderbijdrage, of omdat het inschakelen van het
incassobureau pas gebeurt na vrijwillige ondertekening van de
overeenkomst;
· op een viertal scholen is de ouderbijdrage inderdaad niet vrijwillig en/of
wordt vermeld dat de bijdrage besteed wordt aan activiteiten die tot het
primaire proces behoren en dat bij niet betalen de leerling van deze
activiteiten wordt uitgesloten.
Pagina 3 van 4
Bevindingen inspectie in relatie tot de wettelijke vereisten Datum
Uit het onderzoek is gebleken dat drie van de onderzochte 21 scholen aan alle
wettelijke vereisten rondom de vrijwillige ouderbijdrage voldoen. De inspectie Onze referentie
concludeert dat zich bij bijna alle wettelijke bepalingen rondom de vrijwillige VO/TGS/2009/107610
ouderbijdrage op diverse onderzochte scholen problemen voordoen. Wij hebben
de inspectie verzocht om ten aanzien van deze scholen handhavend op te treden.
De bevindingen van de inspectie zijn het resultaat van een snelle scan bij een
zeer beperkt aantal scholen. Uit dit onderzoek kunnen en mogen daarom nog
geen generale conclusies worden getrokken. Desalniettemin zijn dit signalen dat
de naleving op het gebied van de vrijwillige ouderbijdrage niet in alle gevallen op
orde is. Ik hecht eraan te onderstrepen hoe belangrijk het is dat scholen ouders
op een juiste en transparante manier betrekken bij en informeren over de
schoolkosten. Door dit te doen kunnen veel onduidelijkheden en misverstanden
worden voorkomen. Om scholen en ouders hierbij te helpen heb ik reeds de
brochure "Uw bijdrage aan de schoolkosten" die naar alle oudergeledingen en
schoolbesturen van de VO-scholen toegezonden, waarover ik u bij brief van 20
januari 2009 kenmerk VO/TGS/95750 al informeerde. Zoals onder andere
besproken tijdens het Algemeen Overleg over Schoolkosten op 6 november 2008,
werkt de inspectie momenteel ook aan een breder onderzoek naar de
ouderbijdrage. Het doel van dit onderzoek is om gedegen in beeld te krijgen hoe
er op scholen in het primair en voortgezet onderwijs wordt omgegaan met de
vrijwillige ouderbijdrage. Als er bij de uitvoering van dit onderzoek
onregelmatigheden geconstateerd worden, zal de inspectie uiteraard handhavend
optreden. De publicatie van dit onderzoek zal plaatsvinden in het
Onderwijsverslag 2009. Ik reken erop dat de scholen en oudergeledingen de
komende tijd kritisch nagaan of zij correct met de ouderbijdrage omgaan.
Mede namens staatssecretaris Dijksma,
Marja van Bijsterveldt-Vliegenthart
Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Pagina 4 van 4