GroenLinks
Halsema: pijn verdelen en kiezen voor duurzame economie

26 maart 2009

"De mondiale economische crisis is niet zomaar voorbij. De pijn moet eerlijk worden verdeeld en de kans met beide handen gegrepen om de omslag naar een duurzame economie en een solidaire samenleving te maken", aldus Femke Halsema tijdens het debat over de crisismaatregelen van het kabinet. Ze vroeg de premier welke bijdrage het kabinet levert om de grote nood te lenigen. "Ik heb elke verwijzing daarna gemist in het crisispakket."

Inbreng Femke Halsema bij het debat over het crisispakket, d.d. 26 maart 2009

MdV,

Wereldwijd is de economische ravage groot. De crisis op de financiële markten heeft hard toegeslagen in de economie van alledag. Niet alleen in Nederland. Het aantal mensen dat elke dag honger Lijdt is gegroeid naar ruim 1 miljard. Jaren van inspanning om de armoede terug te dringen lijken voor niets geweest. Ik vraag het kabinet wat zij als haar bijdrage ziet om deze grote nood te lenigen. Ik heb elke verwijzing daarna gemist in het crisispakket.

MdV,

De kredietcrisis staat niet op zichzelf. De illusie van perfect functionerende, vrije, internationale financiële markten is hardhandig doorgeprikt. Ons internationale financiële stelsel blijkt een wankel, chaotisch en riskant casino te zijn. We zijn er ook niet immuun voor. Dure bankiers hebben gegokt met onze welvaart en we hebben allemaal verloren. Dat is een wel heel harde les, vooral voor alle mensen die nu hun werk kwijt raken, of dreigen kwijt te raken.

Daarom vraag ik de coalitiefracties vandaag in te stemmen met de motie Rutte-Halsema en zo de weg vrij te maken voor een breed gesteund parlementair onderzoek naar de kredietcrisis. We moeten consensus bereiken over het hoe en waarom van deze crisis, maar vooral hoe zon crisis met alle macht in de toekomst te voorkomen. En we hebben haast: op de europese en internationale agenda prijken inmiddels de eerste plannen voor hervorming van ons financieel stelsel. Laat dit parlement op tijd zijn invloed doen gelden met eigen voorstellen op basis van een gedegen onderzoek..

MdV,

De kredietcrisis staat niet op zichzelf. De financiële vraatzucht markeert het einde van een oude economie die rust op een ontembaar verlangen naar eindeloze materiële groei. Die groei is niet duurzaam. We stevenen af op een mondiale klimaatcrisis die zich waarschijnlijk eerder en sneller aftekent dan tot op heden officieel erkend en de vooruitzichten voor een mondiaal klimaatakkoord zijn er met de economische crisis van dit moment niet beter op geworden. We kampen met een wereldwijde voedselcrisis en stevenen af op een energiecrisis hier thuis.

Voor GroenLinks moet onze energievoorziening razendsnel duurzaam worden. Dat levert groene banen op, zorgt voor minder afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en dubieuze regimes (zoals Saoedi Arabië) en dat keert de klimaatcrisis. Een sterke publieke sector met uitstekend onderwijs en moderne sociale voorzieningen is cruciaal. Nieuw, maatschappelijk verantwoord ondernemerschap en duurzame banken zijn onmisbaar om de omslag naar een groene, solidaire economie te maken.

Het kabinet markeert in haar crisisbrief een morele crisis. Wat bedoelt zij daarmee? Wordt, terwijl de falende bankiers de economie in de afgrond stort, toezichthouders sliepen en neoliberale politici hun verantwoordelijkheid verkwanselden, de hele samenleving voorwerp van een morele herbewapening? De meeste Nederlanders hebben geen deel aan de absurde beloningen en de graaicultuur bij de financiële elite. De maatschappelijke moraal van iedere Nederlander wordt er hier onterecht, en met de haren bijgesleept.

Het kabinet heeft te lang gewacht met haar crisisplan. De economie is sinds het najaar getroffen door een razendsnelle vraaguitval die volgde op de kredietcrisis. Alom is wantrouwen gezaaid onder bedrijven en burgers. Dan hoort de overheid snel en adequaat te handelen en dat is onvoldoende gebeurd. Dat reken ik de minister-president aan. Waarom duurde het zo lang, vraag ik hem?

Het pakket maakt geen trefzekere maar een halfbakken indruk. Eén winstpunt wil ik noemen. De sterk oplopende WW-uitgaven worden buiten haken geplaatst en krijgen daarmee de status van automatische stabilisator. Daar pleit GL al 10 jaar voor. Gek is wel dat deze 10 miljard twee keer wordt geteld. Ze zitten én in de 50 miljard waar Donner mee schermt; én in de 17 miljard waar Bos mee schermt. Hier leidt spinnen tot het dubbel uitgeven van 10 miljard euro.

Ook de groene investeringen zijn welkom, maar worden geneutraliseerd door de asfaltuitgaven en de afschaffing van de vliegtax. Van een fors stimuleringspakket is al met al geen sprake, want waar met de ene hand wordt gegeven wordt met de andere hand even hard bezuinigd. Over de investeringen is het pakket uitvoerig, over de invulling van de aankomende bezuinigingen wordt in alle talen gezwegen. Wij vrezen grote bezuinigingen op met name de zorg en/of de zorgtoeslag. Bovendien: de ingeboekte 3,2 miljard voor loonmatiging is los zand.

Wat betreft de structurele hervormingen regent het taboes. Geen afschaffing van de aanrechtsubsidie, geen aanpak eigen huis, geen modernisering van de arbeidsmarkt, geen beperking van het pensioensparen, en een onhandige, mistige afspraak rond verhoging van de AOW-leeftijd. Per saldo scoort hier het kabinet zwaar onvoldoende. Kabinet Grijs 1 maakt zijn naam meer dan waar.

MdV,

Al zo vaak heb ik namens GroenLinks gepleit om de koers te verleggen naar een duurzame, groene economie die de aarde en het nageslacht spaart en niet opzadelt met een torenhoge milieuschuld, en die globalisering met een menselijk gezicht mogelijk maakt. Daarom vragen wij om een Green Deal. Om dat pleidooi kracht bij te zetten presenteer ik vandaag het crisispakket van GroenLinks. Wij investeren op korte termijn twee maal zoveel als het kabinet, maar ons pakket is ook twee keer zo houdbaar op de lange termijn. Ik vraag het kabinet om een reactie, al was het maar omdat wij vannacht hebben gedaan waar het kabinet een maand voor nodig had en nog niet in is geslaagd.

Onze Green Deal kent vier elementen: werk, groene investeringen, solidariteit en houdbaarheid van de overheidsfinanciën.

Werk

In 2010 zijn er mogelijk meer dan 800.000 werklozen. Zij vangen de grootste klappen op van de recessie. Zoals de gescheiden vader van 42 met 2 kinderen die mij gisteren mailde. Hij is sinds december werkloos en heeft al 50 sollicitaties achter de rug en geen baan. Zijn WW loopt nu af en de bijstand is onvoldoende om zijn huur te betalen. Wat moet hij? Welk perspectief biedt het kabinet hem? Moet hij vooral langs de kant fit blijven voor de arbeidsmarkt, zoals de minister van sociale zaken in zijn brief schrijft? Voor als er ooit nog een baan voorbij komt? De vader wil, net als wij, NU actie.

Juist in deze tijd houd ik het kabinet aan zijn oude belofte 200.000 langdurig werklozen uit de uitkering te halen. Waar is deze ambitie gebleven? De plannen om de jeugdwerkloosheid tegen te gaan zijn vaag. Wat is het kabinet van plan?

GL komt met een groot aantal aanvullende investeringen variërend van o.a. verlenging van de studiefinanciering, participatiebanen tot en met het verlagen van de lasten op arbeid. Dit gaat om veel extra werk. Graag een uitgebreide reactie.

Groene investeringen

Toedeloe, zegt minister Cramer als de milieubeweging niet van totale bewondering voor dit pakket in katzwijm valt. Er wordt 2 miljard extra uitgetrokken voor groene investeringen, aldus de minister van VROM. Kan het kabinet mij vertellen waar ik deze 2 miljard kan vinden? Of heeft zij misschien alle investeringen tot 2020 bij elkaar opgeteld?

En wat een Arrogantie: 4 miljoen leden. Sociale partners onderhandelen mee, de groene partners worden uitgejouwd: wat heeft dit met samenwerking te maken? Wanneer gaat het kabinet zich realiseren dat middenveld niet alleen uit sociale partners bestaat? Het Kabinet zou niet in het hoofd halen om toedeloe tegen Mevr. Jongerius te zeggen. A sluit ik niet helemaal uit dat minister Donner het denkt.

Geen misverstand. Het is goed dat groene investeringen deel uitmaken van het crisispakket en dat daarmee enige uitvoering wordt gegeven aan de motie Halsema/Hamer. Maar tegelijkertijd geeft het kabinet vol gas op de oude vertrouwde weg. Opnieuw wordt de asfalteermachine naar buiten gerold met de Spoedwet wegverbreding en honderden miljoenen extra. Opnieuw wordt de fiscale vrijstelling van de luchtvaart in ere hersteld. Dit kabinet breekt niet met Nederland Distributieland. Dat had gemoeten.

En dan de duurzame energie: er lijkt een feed-in tarief te komen. Dat zou grote winst zijn. Wanneer gaat dit van start? En wat betekent budgettaire beheersbaarheid dat als criterium wordt genoemd. Is er dus geen vaste en automatische koppeling tussen aanbod van groene stroom en een vaste vergoeding zoals in Duitsland? Hoe zit dat?

GroenLinks doet belangrijke aanvullende investeringen in groene banen: investeer in OV, creëer groene vouchers voor burgers en bedrijven en forceer een marktdoorbraak voor elektrische autos.

Solidair

Een crisispakket moet ten derde - solidair zijn. Het kabinet wenst loonmatiging. CPB-chef Teulings ontraadt dit en vele economen zeggen het hem na, loonmatiging is nu niet wenselijk gezien het karakter van de crisis: massale uitval van de vraag.

Het pakt bovendien desastreus uit voor laagste inkomens. Het kabinet gaat uit van de 0-lijn, maar dat lees ik niet in het sociaal akkoord en het wordt bestreden door de sociale partners. Wat komt er terecht van afspraak van de Stichting van de Arbeid die minimaal streeft naar koopkrachtbehoud? Gaat het kabinet ontkoppelen en de uitkeringen bevriezen?

Wat de fractie van GroenLinks stoort is in deze crisis geen enkele bijdrage wordt gevraagd van de hogere inkomensgroepen, behalve dat zij in de verre toekomst iets meer gaan betalen voor hun miljoenenvilla. Waarom deze keus? En hoe kan de PvdA dit verantwoorden?

Met grote zorg zie ik de forse bezuiniging op de zorgtoeslag. Zon 40% (CHECK) van het budget wordt wegbezuinigd. Ook dat zal mensen met een modaal inkomen op termijn fors in de problemen brengen want de premie voor de basisverzekering zal onherroepelijk stijgen in tijden van vergrijzing. Worden de stijgende zorgkosten straks echt solidair opgebracht? Waarom kiest het kabinet niet voor een vermogenstoets bij de AWBZ? GL kiest ervoor om de koopkracht voor de minima te compenseren en wij vragen solidariteit van de hoogste inkomens.

Houdbare overheidsfinanciën

GroenLinks wil nu investeren onder de voorwaarde dat we de begroting structureel op orde brengen. Ook hier is het pakket van het kabinet onvoldoende én bovendien verkeerd opgesteld. Onvoldoende, omdat veel meer structurele maatregelen nodig zijn: GroenLinks kiest voor geleidelijke afschaffing van de aanrechtsubsidie, aanpakken van de hypotheekrenteaftrek, modernisering van de arbeidsmarkt, aftoppen van het pensioensparen, en een eerlijke vernieuwing van de AOW: recht op AOW ontstaat na minimaal 40 jaar werken en met een ondergrens van 63 jaar. Dat levert een flinke impuls op voor de arbeidsparticipatie, levert dezelfde houdbaarheidswinst op als het plan van het kabinet én beschermt automatisch mensen in zware beroepen. Daarmee veel rechtvaardiger dan het voorstel van D67. Waarom kiest het kabinet daar niet voor?

Waarom zijn in de coalitie alle taboes negatief uitgeruild en veroordeelt het kabinet zichzelf tot stilzitten? Waarom is niet voor de positieve benadering gekozen zodat we stappen vooruit zetten?

Het pakket is bovendien verkeerd. De bezuiniging op de zorgtoeslag is voor GroenLinks niet aanvaardbaar en het plan om de AOW-leeftijd te verhogen naar 67 jaar is niet solidair. Het leidt namelijk niet tot een eerlijke verdeling van lusten en lasten van de vergrijzing. Bovendien zal het kabinet vastlopen met een aparte regeling voor de zware beroepen, dat is al eerder geprobeerd in 2004 tijdens de aanpak van de VUT en heeft geen resultaat opgeleverd. Hoe ziet het kabinet dat voor zich?

En hoe gaat dit verder? De SER mag met een alternatief komen. Moet dat nu wel of niet een unaniem advies zijn? Wanneer wijkt het kabinet af van haar eigen lijn? Als de houdbaarheidwinst van een alternatief even groot is? Als alle taboes van de coalitie worden gerespecteerd? Is het kabinet bereid de hypotheekrenteaftrek en de aanrechtsubsidie wel ter discussie te stellen als de SER dat unaniem adviseert?

MdV,

Ik rond af. De mondiale economische crisis is niet zomaar voorbij. De pijn moet eerlijk worden verdeeld en de kans met beide handen gegrepen om de omslag naar een duurzame economie en een solidaire samenleving te maken. De crisis vraagt bovenal politiek leiderschap dat vertrouwen weet te wekken. Minister-president, dat is U met uw kabinet tot op heden niet gelukt. Wat gaat u doen?