Vragen uit Schriftelijk Overleg over het stimuleren van kleinschalig wonen voor mensen met dementie
Kamerstuk, 28 april 2009
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag
De Voorzitter van de Tweede Kamer Bezoekadres:
der Staten-Generaal Parnassusplein 5
2511 VX Den Haag
Postbus 20018 T 070 340 79 11
2500 EA DEN HAAG F 070 340 78 34
www.minvws.nl
Ons kenmerk
DLZ-CB-U-2915168
Bijlagen
Datum 28 april 2009 Uw brief
Betreft Vragen uit Schriftelijk Overleg over het stimuleren van kleinschalig wonen
voor mensen met dementie Correspondentie uitsluitend
richten aan het retouradres
met vermelding van de datum
en het kenmerk van deze
brief.
Geachte voorzitter,
Hierbij ontvangt u de antwoorden op de vragen naar aanleiding van het
Schriftelijk Overleg over het stimuleren van kleinschalig wonen voor mensen met
dementie.
Vragen en opmerkingen CDA-fractie
De leden van de CDA-fractie hebben kennisgenomen van de voorstellen van de
staatssecretaris om kleinschalige woonvoorzieningen in de wijk te stimuleren. Zij
zien het belang van de menselijke maat in de zorg en van de nabijheid van de
zorg. Kleinschalige woonvoorzieningen kunnen daaraan bijdragen en zo ook beter
aansluiten bij de zorgbehoeften van de zorgvragers. Deze leden waarderen
daarom ook de intentie van de staatssecretaris om kleinschalige
woonvoorzieningen te stimuleren. Zij zijn echter van oordeel dat kleinschalige
woonvoorzieningen niet alleen in de wijk, maar ook heel goed binnen een
instelling of op een instellingsterrein tot stand kunnen komen. Het is naar het
oordeel van deze leden niet aan de overheid om te bepalen hoe en waar
kleinschalige woonvoorzieningen tot stand zullen komen. De leden van de CDA-
fractie hebben in dat licht ernstige twijfels bij de beoogde stimuleringsregeling en
hebben daarbij de volgende vragen.
1
In het voorstel wordt een aantal criteria geformuleerd, die leiden tot een inperking
van de doelgroep. Waarom geldt de regeling alleen voor mensen met dementie,
alleen vanaf ZZP 5, alleen tot 24 plaatsen en alleen voor kleinschalige locaties in
de wijk? Kan een toelichting op de gekozen criteria worden gegeven? Kan worden
aangegeven waarom zo'n groot aantal doelgroepen van deze regeling wordt
uitgesloten? Het mag duidelijk zijn dat deze leden daarvan nog niet overtuigd zijn.
1
Binnen het huidige beschikbare budget voor het stimuleren van kleinschalig wonen
kies ik voor die groep die het meest kwetsbaar is en bovendien het snelst groeit:
mensen met dementie. Voor mensen met dementie in een verder gevorderd
stadium (dus de hogere ZZP's) zijn de keuzemogelijkheden in wonen nog beperkt
in vergelijking met andere groepen en er bestaat nog geen specifieke regeling. In Pagina 1 van 24
de gehandicaptensector zijn de afgelopen periode veel inspanningen verricht voor Ons kenmerk
het realiseren van kleinschalige initiatieven, in de wijk en binnen de instelling. DLZ-CB-U-2915168
Hierbij is gebruik gemaakt van de frictiekostenregeling en de beleidsregel
kleinschalig wonen. Het aantal kleinschalig gerealiseerde plaatsen en daarmee ook
de keuze voor cliënten waar ze willen wonen is voor deze groep ruimer. Ook voor
ouderen met een lager zorgzwaartepakket (ZZP) zijn er meer keuzemogelijkheden
in de vorm van het scheiden van wonen en zorg, naast intramurale zorg. Voor
mensen met een zwaardere vorm van dementie bestaan deze mogelijkheden
veelal niet, vandaar mij keuze voor deze groep.
Met betrekking tot de omvang van kleinschalig wonen met zware zorg in de wijk
heb ik aangesloten bij de omschrijving uit het uitvoeringsbesluit WTZi. Een cluster
van 24 plaatsen in de wijk is hierbij het maximum dat als kleinschalige
woonvoorziening in de wijk kan worden gerealiseerd.
De stimuleringsregeling geeft de mogelijkheid kleinschalig wonen te realiseren
zowel binnen de grote instelling als daarbuiten.
Ik ben het eens met de CDA-fractie dat kleinschalige woonvoorzieningen niet
alleen binnen de wijk maar ook binnen een instelling of op instellingsterreinen tot
stand kunnen komen in de vorm van woongroepen van 6 tot maximaal 8
personen. De regeling zal daar ook in voorzien.
2
De staatssecretaris benadrukt het belang van de keuzevrijheid. De leden van de
CDA-fractie kunnen zich echter voorstellen dat die keuzevrijheid juist voor lagere
ZZP's meer relevant is. Kan de staatssecretaris hierop haar reactie geven?
2
Keuzevrijheid vind ik van belang voor alle groepen cliënten in de langdurige zorg.
Het voorhanden zijn van voldoende keuzemogelijkheden ligt in het verlengde
daarvan.
Voor cliënten met lichtere zorgvormen geldt dat zij vaak zelf (nog) beter in staat
zijn hun wensen ten aanzien van wonen kenbaar te maken. Hierdoor zijn zij beter
in staat, eventueel met hulp, invulling te geven aan het realiseren van deze
wensen. Daarnaast hebben mensen met lagere ZZP's al meer mogelijkheden voor
het invullen van hun zorgbehoefte via het scheiden van wonen en zorg, naast
intramurale zorg. Voor mensen die zwaardere zorg nodig hebben, is meer druk
van buitenaf nodig om keuzemogelijkheden te realiseren.
3
Rechtvaardigt een verschil in bekostiging dat de gehandicaptensector wordt
uitgesloten van de regeling?
3
Voor beide sectoren geldt bekostiging op basis van zorgzwaartepakketten. Voor de
gehandicaptensector bestaat al langer de mogelijkheid van een vergoeding voor
frictiekosten bij de ombouw naar kleinschalige voorzieningen. Daarnaast is met
name door de gehandicaptensector gebruik gemaakt van de NZa-beleidsregel
kleinschalig wonen, die voorziet in een toekenning van normatieve kapitaalslasten
en huisvestingskosten op basis van het aantal bezette plaatsen in een
kleinschalige voorziening. Stimulering van de gehandicaptensector om ook
Pagina 2 van 24
kleinschalige woonvoorzieningen te realiseren, gebeurt dus al. Ons kenmerk
DLZ-CB-U-2915168
4
Ook in de zorg voor mensen met dementie zijn er reeds kleinschalige
woonvoorzieningen in de wijk gerealiseerd. Hadden deze zorginstellingen daar dan
wel de ruimte voor binnen de bestaande bekostiging?
4
Zowel binnen de oude bekostiging in functies en klassen als in
zorgzwaartepakketten is het mogelijk om kleinschalige woonvoorzieningen te
realiseren. Stand-alone kleinschalige voorzieningen zijn kwetsbaar. Ik krijg
signalen uit het veld dat met de invoering van de ZZP's dit effect sterker gevoeld
wordt. Ik heb hiervoor een werkgroep in het leven roepen die de gevolgen voor
kleinschalige initiatieven in relatie tot de ZZP-financiering nauwlettend gaat
volgen.
Het succes van het realiseren van kleinschalige initiatieven is echter van meer
factoren afhankelijk, waaronder de grootte van de kleinschalige voorziening, de
omvang van de initiatiefnemer, de integratie in de wijk en de realisatie van
nachtzorg. De stimuleringsregeling biedt de mogelijkheid om voor de specifieke
situatie van de individuele instelling eerst te onderzoeken onder welke
randvoorwaarden kleinschaligheid realiseerbaar is.
Op basis van de resultaten van eventueel onderzoek zal de zorgaanbieder het
besluit moeten nemen of het aanbieden van kleinschalig wonen voor hem in de
onderzochte vorm financieel en kwalitatief een goede keuze is.
5
De staatssecretaris legt de nadruk op kleinschalig wonen in de wijk. In hoeverre
verhoudt zich dit tot de behoeften van zorgvragers en hun keuzevrijheid voor
wonen in een grotere instelling of kleinschalig wonen in de wijk?
5
Kleinschalig wonen kan plaatsvinden in de wijk en binnen een grootschalige
setting. Ik wil de beschikbaarheid van deze vormen van zorg stimuleren.
Kleinschalig wonen in de wijk kent andere voordelen in vergelijking met
kleinschalig wonen in een grootschalige setting: bijvoorbeeld de voorziening is
dichter bij de sociale omgeving van de cliënt zodat bestaande banden met
buurtbewoners ook na opname beter in stand blijven en de mantelzorger/partner
frequenter op bezoek kan komen. Kleinschalig wonen in een grootschalige setting
heeft voor de cliënten als voordeel dat zij gebruik kunnen maken van de
voorzieningen die een grootschalige instelling kan bieden zoals een uitgebreid
aanbod aan sociale activiteiten.
Kleinschalig wonen is geen dogma. Ik streef naar ruime keuzemogelijkheden en
een grote diversiteit aan wonen, welzijn en zorgarrangementen waarbinnen
mensen vanuit hun zorgbehoefte kunnen kiezen voor de manier die het beste aan
hun wens voldoet. Kleinschalig wonen is naar mijn waarneming nog
ondervertegenwoordigd in het aanbod. Met deze stimuleringsmaatregel verwacht
ik aanbieders van zorg in staat te stellen de wensen van cliënten in kaart te
brengen en mede op basis daarvan de mogelijkheden om te kiezen uit
verschillende vormen van aanbod aan zorg, te vergroten.
Pagina 3 van 24
Ons kenmerk
DLZ-CB-U-2915168
6
De leden van de CDA-fractie constateren dat de staatssecretaris stelt dat
zorginstellingen voor diegenen die kiezen voor het wonen in een grootschalige
instelling een alternatieve oplossing moeten aandragen. Is dat voor iedere
zorginstelling realistisch en uitvoerbaar? Is er voldoende capaciteit beschikbaar als
de zorgzwaarte toeneemt, en het wonen in een kleinschalige woonvoorziening niet
meer mogelijk is?
6
Het realiseren van kleinschalige woonvoorzieningen zal zeker niet voor iedere
instelling in elke situatie het meest wenselijke perspectief zijn. Dat wil ik ook niet,
omdat ik vind dat er een keuze moet zijn: aanbieders die grootschalige zorg
bieden én aanbieders die kleinschalige zorg bieden moeten aanwezig zijn. Ook een
combinatie van beide binnen dezelfde zorgaanbieder is denkbaar.
De doelgroep waarvoor de stimuleringsregeling in het leven is geroepen is de
zwaardere cliënt met dementie. Omdat er immers al ruim aanbod aan
grootschalige dementiezorg is, verwacht ik dat het vinden van een alternatieve
oplossing voor diegenen die niet kleinschalig wensen te wonen of dat niet meer
willen bij toegenomen zorgzwaarte niet tot problemen zal leiden.
7
Kan de staatssecretaris toelichten waarom voorwaarde voor het slagen van
projecten kleinschalig wonen is dat de organisatie een duidelijke keuze maakt en
het concept consequent doorvoert? Treedt de staatssecretaris zo niet teveel in de
keuzevrijheid en de wijze waarop zorginstellingen met hun zorgvragers tot een
eigen concept kunnen komen? Deze leden zouden graag zien dat dit uitgangspunt
ook herkenbaar is in de uitwerking van de beleidsregel.
7
Het succesvol realiseren van de omslag van grootschalig naar (gedeeltelijke)
kleinschalige zorg vraagt een zorgvuldige voorbereiding van zowel management
als personeel. Van de zorgverleners wordt gevraagd op een andere manier de zorg
te verlenen dan zij tot nu toe gewend zijn. Naast verzorgende taken worden ook
onder andere coördinerende en huishoudelijke taken tot het takenpakket van de
verzorgende gerekend. Dit vraagt om een duidelijk andere benadering van de zorg
voor cliënten waarvoor medewerkers moeten worden om- of bijgeschoold. Ook de
inrichting van de organisatie moet op het concept van de kleinschalige voorziening
worden aangepast. Juist door goed met cliënten, toekomstige cliënten en hun
vertegenwoordigers, en met medewerkers te praten en gezamenlijk tot een
passend concept te komen, kunnen zorginstellingen invulling geven aan het in hun
situatie meest passend concept. Ik treed hiermee niet in de keuzevrijheid van
instellingen, maar wil richting hen wel benadrukken dat een goede communicatie
tussen cliënt en aanbieder essentieel is.
8
In de brief staat aangegeven dat huishoudelijke werkzaamheden bij kleinschalig
wonen een vorm van dagbesteding zijn. Zal dit ertoe leiden dat dagbesteding Pagina 4 van 24
buiten de kleinschalige setting niet meer tot de mogelijkheden behoort, of moeten Ons kenmerk
mensen die keuze willen hebben in dagbesteding expliciet kiezen voor een DLZ-CB-U-2915168
grootschalige instelling?
8
Er worden afspraken gemaakt tussen de cliënt en zorginstelling over de exacte
invulling van de zorgbehoefte. Dat wordt in het zorg/leefplan neergelegd. De wijze
waarop eventueel aangewezen dagbesteding zal worden ingevuld maakt daarvan
onderdeel uit. De dagbesteding in een kleinschalige setting omvat voornamelijk
huishoudelijke taken waaronder het betrokken zijn bij het boodschappen doen en
de maaltijdverzorging. Kleinschalige voorzieningen kunnen daarvoor (ook)
afspraken maken met aanbieders van dagbesteding buiten de instelling. Er is dan
geen verschil tussen de mogelijkheden die een cliënt heeft voor de invulling van
de dagbesteding tussen verblijf in een kleinschalige of grootschalige setting.
9
Kan worden aangegeven in hoeverre deze maatregel zich verhoudt tot de
voornemens tot het nog in deze kabinetsperiode doorvoeren van het scheiden van
wonen en zorg? Zijn er niet nu al kleinschalige woonvoorzieningen die zo zijn
gefinancierd? Waarom is de regeling ook niet direct een stimulans daartoe?
9
Ik wil meer keuzevrijheid en keuzemogelijkheden in wonen voor cliënten in de
langdurige zorg. Kleinschalig wonen maakt onderdeel uit van die keuzevrijheid.
Ook het financieel scheiden van wonen en zorg kan daaraan bijdragen. Hierover
informeer ik de Kamer voor de zomer.
Er bestaan nu kleinschalige woonvormen waar de financiering van wonen en zorg
gescheiden is. Zorg wordt hier vaak via VPT, extramuraal in natura of via PGB
gefinancierd.
Deze vormen van zorg vind ik belangrijk maar het zijn niet de voorzieningen die ik
met deze regeling wil bereiken. Met de regeling beoog ik primair het aanbod van
intramurale zorg meer kleinschalig te organiseren.
10
Veel instellingen zijn reeds bezig met het inrichten van kleinschalige
woonvoorzieningen en met het inrichten van 1- of 2-persoonskamers. Kan de
beoogde regeling dit soort lopende initiatieven niet doorkruisen of leiden tot
kapitaalvernietiging?
10
Integendeel, de beoogde regeling kan de in gang gezette beweging stimuleren.
Instellingen die nu nog beschikken over meerbedskamers worden door VWS op
basis van een monitoringsprogramma nauwkeurig gevolgd. Uit dit
monitoringsprogramma blijkt dat veel instellingen bij het wegwerken van de
meerbedskamers bouwplannen hebben ontwikkeld die er in voorzien dat er
bedden op de hoofdlocatie wordt uitgedund en de benodigde extra capaciteit
wordt ingevuld door kleinschalige(r) projecten in de regio/wijk. Veel van de nu op
stapel staande nieuwbouwplannen voorzien in vormen van kleinschaligheid. Deze
nieuwbouwplannen staan dan ook niet haaks op plannen rond kleinschalig wonen
Pagina 5 van 24
voor cliënten met dementie maar vullen deze juist aan. Er ontstaan meer Ons kenmerk
keuzemogelijkheden zonder dat sprake is van kapitaalvernietiging. DLZ-CB-U-2915168
11
Waarop is de doelstelling gebaseerd dat in een termijn van 4 à 5 jaar een derde
van alle capaciteit voor mensen met dementie kleinschalig is vormgegeven?
Waarom slechts een derde of niet minder dan een derde van de capaciteit? Sluit
deze beoogde capaciteit aan bij de behoefte van de zorgvragers? Naar het oordeel
van de leden van de CDA-fractie mag niet de indruk worden gewekt dat de
staatssecretaris voor zorginstellingen en zorgvragers bepaalt wat de beste vorm
van wonen is.
11
De doelstelling om op termijn een derde van de capaciteit kleinschalig te doen
zijn, is gebaseerd op de verhouding waarin kleinschalig wonen beschikbaar is in de
gehandicaptenzorg. Stimulering van kleinschalig wonen dient om de keuzevariatie
voor cliënten met dementie te verruimen en tegelijk de spreiding van intramuraal
zorgaanbod te vergroten. Exacte invulling vindt plaats in het lokale en regionale
overleg tussen aanbieders, verzekeraars en (toekomstige) cliënten. Ik wil dus niet
voor de cliënt bepalen wat hij of zij moet kiezen. Ik wil slechts zeker stellen dat de
cliënt iets te kiezen heeft. Er mag een reële keuzemogelijkheid voor de cliënt
verondersteld worden wanneer, net als in de gehandicaptenzorg, eenderde van
het aantal plaatsen voor mensen met een zwaardere vorm van dementie als
kleinschalige zorg wordt aangeboden.
12
Hoe beoordeelt de staatssecretaris de rechtsgelijkheid ten opzichte van
zorginstellingen die voor de stimuleringsregeling op eigen kracht kleinschalige
woonvoorzieningen hebben gerealiseerd? Hoe beoordeelt de staatssecretaris het
voorstel van ActiZ om te komen tot een kleinschaligheidstoeslag voor relatief
kleinschalige locaties, waar alle instellingen gebruik van kunnen maken? Deze
leden hebben veel sympathie voor dit voorstel. Natuurlijk mag een dergelijke
regeling dan ook geen onderscheid maken tussen voorzieningen in de wijk of in
een instelling.
12
Zorginstellingen die reeds op eigen kracht kleinschalige initiatieven hebben
gerealiseerd, zijn in staat gebleken zelf, luisterend naar de wensen van de
cliënten, een concept te ontwikkelen waar mensen graag hun zorg ontvangen.
In zekere zin zijn het deze initiatieven geweest die hebben geleid tot het nu door
mij voorgestane stimuleringsbeleid. Immers, een goed voorbeeld doet goed
volgen. Maar sommigen moeten in dat "volgen" geholpen worden. En dat beoogt
de stimuleringsregeling.
Ik heb uitdrukkelijk niet gekozen voor een kleinschaligheidstoeslag. Binnen de
beperkte AWBZ-middelen is het niet rechtvaardig om verschillende manieren
waarop zorg wordt verleend ten behoeve van overigens identieke indicaties
(zorgzwaartepakketten) verschillend te waarderen en dus te financieren. Het
stimuleren van kleinschalig wonen richt zich uitdrukkelijk op de transitiefase. Het
uitgangspunt is dat deze vorm van zorg betaalbaar is op basis van de geldende Pagina 6 van 24
bekostigingsparameters, mits de zorgorganisatie daarop goed is ingericht. Ik heb Ons kenmerk
daarom slechts tijdelijk middelen beschikbaar gesteld om juist de omvorming van DLZ-CB-U-2915168
de organisaties van grootschalige zorg naar kleinschalige zorg goed uit te voeren.
13
Wat betekent deze regeling voor het totaal aantal plaatsen voor de
verpleeghuiszorg en het inkoopbeleid van zorgkantoren? Het kan toch niet zo zijn,
dat zorgkantoren indirect invloed uitoefenen op de keuze van zorgaanbieders
samen met zorgaanbieders in de wijze waarop zij invulling geven aan
woonvoorzieningen, zo stellen de leden van de CDA-fractie.
13
De regeling beoogt enerzijds de ombouw van een aantal plaatsen in grootschalige
voorzieningen in kleinschalige zorg, anderzijds een uitbereiding van het aantal
kleinschalige zorgvoorzieningen. De vraag naar plaatsen voor dementiezorg zal
door de vergrijzing in de toekomst verder toenemen. Het totaal aantal plaatsen
voor dementiezorg dient nog toe te nemen. Nieuwe kleinschalige voorzieningen
kunnen bijdragen aan vergroting van de capaciteit. Zorgkantoren hebben een rol
bij de inkoop van goede zorg voor hun cliënten. Zorgaanbieders en zorgkantoren
zijn erbij gebaat om te komen tot een zorgaanbod dat aansluit bij wensen van
individuele cliënten en regionale behoefte met plaats voor een meer gevarieerd
aanbod. Zorgkantoren moeten in hun inkoopbeleid aandacht geven aan de
toenemende vraag naar dementiezorg.
14
Met de staatssecretaris zien de leden van de CDA-fractie vanuit het perspectief
van de kwaliteit en de mogelijkheid tot exploitatie grenzen aan de
kleinschaligheid. Is het niet wenselijk om hiernaar ook nader onderzoek te doen?
14
Er vindt op dit moment een grootschalig onderzoek plaats (uitgevoerd door het
Trimbos Instituut) naar de kwaliteit van de zorg, het welbevinden van de cliënt, de
personeelsinzet en de kosten van kleinschalige woonvoorzieningen. Dit onderzoek
zal meer inzicht geven in de grenzen aan kleinschaligheid. Over de financiële
mogelijkheden is al kennis beschikbaar bij ondermeer een aantal instellingen met
kleinschalige voorzieningen.
Voor een deel worden de grenzen bepaald door de omgeving/constellatie waarin
de kleinschalige woonvorm wordt gerealiseerd. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om
schaalgrootte en de wijze waarop de zorg in de nacht is georganiseerd. Bij zeer
kleine locaties kunnen hiervoor samenwerkingsafspraken tussen aanbieders
uitkomst bieden.
15
Overigens kunnen de leden van de CDA-fractie zich voorstellen dat juist
kleinschalige woonvoorzieningen in de wijk meer betrokkenheid van vrijwilligers
kan opleveren, hetgeen de doelmatigheid en kwaliteit ten goede kan komen.
Graag ontvangen de leden van de CDA-fractie daarop ook een reactie.
15 Pagina 7 van 24
Het realiseren van kleinschalige woonvoorzieningen kan de betrokkenheid van Ons kenmerk
mantelzorgers en vrijwilligers vergroten. Deze betrokkenheid is meer natuurlijk en DLZ-CB-U-2915168
groter wanneer kleinschalig wonen wordt gerealiseerd in de wijk. Uit ervaringen
bij kleinschalige woonvormen blijkt dat partners van bewoners en andere
bezoekers het minder als een drempel ervaren om op bezoek te komen en op
vrijwillige basis in de activiteiten bij te dragen. Dit duidt op een verbeterde
inbedding van de voorziening in de sociale omgeving van wijk of buurt. Het aspect
van meer betrokkenheid van vrijwilligers wordt in het eerdergenoemde onderzoek
van Trimbos meegenomen.
16
De leden van de CDA-fractie hebben twijfels bij een formele regierol van
gemeenten bij het stimuleren van kleinschalige woonvoorzieningen. Krijgt die rol
ook een vertaling in de beleidsregel van de NZa?
16
De betrokkenheid van de gemeente maakt onderdeel uit van het toetsingskader
om in aanmerking te komen voor middelen op basis van de beoogde NZa-
beleidsregel. De gemeente heeft hierin geen formele regierol.
Betrokkenheid van de gemeenten is vooral van belang als de kleinschalige
woonvorm in de wijk wordt gerealiseerd in plaats van binnen de muren van de
grote instelling. De gemeente heeft wel instrumenten waarmee ze invloed kan
uitoefenen bij de planning van zorgvoorzieningen, maar de kern van regievoering
vormt overleg en stimuleren van samenwerking tussen lokale partijen indien deze
onvoldoende tot stand blijkt te komen. Instrumenten waarover de gemeente
beschikt liggen vooral op het terrein van ruimtelijke ordening
(bestemmingsplannen, bouwvergunningen maar ook gronduitgifte) en de Wmo
(bijvoorbeeld inkoop van welzijnsdiensten). Kleinschalig wonen wil ik met nadruk
verbinden aan en onderdeel maken van het actieplan `Beter thuis in de buurt'. Het
actieplan beoogt ondermeer mensen zolang mogelijk de zorg thuis te kunnen
laten ontvangen. En als dit niet kan, de keuze mogelijk te maken dan de zorg zo
dicht mogelijk bij huis te ontvangen.
17
Kan de staatssecretaris meer zeggen over de inrichting van de beoogde
beleidsregels? Deze leden zijn beducht voor een planverplichting met overbodig
onderzoek en advies, en voor een bureaucratische regeling die niet aansluit bij de
behoeften van de zorginstellingen. Zij vragen de staatssecretaris daarom te
garanderen dat een eventuele regeling niet leidt tot meer regeldruk voor
zorginstellingen en zorgvragers.
17
Ik kan op dit moment nog niet ingaan op de exacte inrichting van de
beleidsregels. Wel kan ik u aangeven dat de regels beogen om zorginstellingen in
de gelegenheid te stellen een weloverwogen besluit te nemen ten aanzien van de
omslag naar kleinschalig wonen in combinatie met een zo laag mogelijke
administratieve belasting.
Vragen en opmerkingen PvdA-fractie Pagina 8 van 24
Ons kenmerk
De leden van de PvdA-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de DLZ-CB-U-2915168
brief van de staatssecretaris. Het aantal personen met dementie zal de komende
jaren fors toenemen. Tijdens de VWS begrotingsbehandeling 2008 heeft de PvdA-
fractie door middel van het `Deltaplan Dementie' kenbaar gemaakt dat innovatief
beleid op het gebied van zorg voor mensen met dementie noodzakelijk is. Zij
staan daarom ook positief tegenover de voorstellen die de staatssecretaris doet
om het succes van kleinschalige woongroepen voor mensen met dementie verder
te versterken in de wijk. Deze leden hebben echter nog een aantal vragen over
deze stimuleringsmaatregelen.
1
Welke partijen en deskundigen zijn betrokken geweest bij de overleggen over de
belemmeringen om kleinschalig wonen te kunnen stimuleren?
1
Bij de voorbereiding van de maatregelen om kleinschalige woonvoorzieningen te
stimuleren is met een groot aantal instellingen en deskundigen uit het veld
gesproken over de problemen die zij hebben ervaren in de periode dat zij als
instellingen kleinschalig wonen introduceerden. Zowel waar het ging om
kleinschalige zorg in de grote instelling als bij kleinschalige initiatieven in de wijk.
2
Wat betreft de financiering willen deze leden graag weten op welke wijze het
volledig pakket thuis (VPT) volledig en doelmatig ingezet kan worden in
kleinschalige woonvoorzieningen. Zijn er voorbeelden van instellingen te noemen
waar dit niet goed gaat? Zo ja, welke oplossingen worden er geboden om de
mogelijke afwijking te corrigeren?
2
Het volledig pakket thuis (VPT) maakt het voor instellingen mogelijk om aan
mensen met een verblijfsindicatie de zorg (het volledige intramurale pakket) bij
mensen thuis te leveren. De cliënten wonen in deze variant zelfstandig en betalen
zelf hun woonkosten. Daarbij is het aan het oordeel van de instelling of de
thuissituatie van de betreffende cliënt het voor de instelling mogelijk maakt de
zorg op kwalitatief verantwoorde, efficiënte en doelmatige wijze te leveren. Het
beste kan het volledig pakket thuis tot z'n recht komen bij levering in geclusterde
woonvormen. Vandaar dat kleinschalige woonvormen met een extramurale
financieringsstructuur een goede mogelijkheid bieden voor levering van het VPT.
Omdat het VPT nog maar op zeer kleine schaal is gecontracteerd, is het nog niet
mogelijk voorbeelden te noemen.
3
Om kleinschalige initiatieven nauwlettend te volgen, zal een werkgroep in het
leven worden geroepen. Wanneer gaat deze werkgroep van start en wat is precies
de opdracht van de werkgroep?
3
De werkgroep die hiervoor is toegezegd richt zich op kleinschalige
wooninitiatieven waar zorg aan mensen met beperkingen wordt geleverd. De Pagina 9 van 24
eerste bijeenkomst is begin april. In deze werkgroep wordt bezien tegen welke Ons kenmerk
belemmeringen kleinschalige woonvoorzieningen aanlopen en hoe de DLZ-CB-U-2915168
toekomstbestendigheid van deze voorzieningen vorm kan krijgen. De initiatieven
in deze werkgroep vallen grotendeels buiten de reikwijdte van de
stimuleringsregeling. Het betreft hier kleine wooninitiatieven van 4-8 gehandicapte
cliënten, opgezet door ouders en veelal gefinancierd middels een PGB. Het doel
van de werkgroep is het verkrijgen van inzicht in de financiële haalbaarheid van
deze initiatieven voor nu en de toekomst in het licht van de huidige
financieringsvormen.
4
Vanwege het vervallen van het bouwregime zijn de bouwstaven van het College
Bouw Zorginstellingen ook verdwenen. Deze leden krijgen regelmatig berichten
vanuit het veld dat dit veel onzekerheid met zich meebrengt. Op welke wijze
worden aanbieders gestimuleerd om kleinschalige woonvormen aan te bieden?
Bovendien zal er in veel gevallen sprake zijn van renovatie en uitbreiding van
bestaande bouw. Is het dan mogelijk om de geplande 20.000 plaatsen in 2011 te
halen?
4
Het vervallen van het bouwregime en de in dat kader gehanteerde
bouwmaatstaven betekent dat instellingen zonder bouwkundige beoordeling
vooraf aan de slag kunnen met bouwen. Voor kleinschalige woonvoorzieningen in
de wijk is dat al sinds 1 januari 2007 aan de orde. Het geeft instellingen meer
vrijheid naar eigen inzicht te bouwen. Bovendien is de bureaucratie daardoor
verminderd. Dit heeft instellingen al gestimuleerd kleinschalig te bouwen. De
stimuleringsregeling doet daar een schepje bovenop, om voor mensen met
dementie ook ondersteuning te bieden in het omvormen van het zorgaanbod naar
kleinschalige zorg.
Ik heb in de brief `Kleinschalig wonen voor mensen met dementie', met kenmerk
DLZ/KZ-U-2901967 van 20 januari 2009, aangegeven dat het vanuit de huidige
situatie reëel lijkt dat er 20.000 plaatsen worden gerealiseerd in een periode van 4
à 5 jaar, dus niet al in 2011. De verwachting is (gebaseerd op prognoses van het
Aedes ActiZ Kenniscentrum Wonen-Zorg) dat in 2012 circa 12.000 plaatsen
kleinschalig wonen beschikbaar zijn.
De instellingen in de langdurige zorg en de financiers daarvan zijn gebaat bij
duidelijkheid over de hoogte van de vergoeding van huisvesting. Deze partijen
hebben die duidelijkheid nodig om op een goede wijze voor de lange termijn
plannen te kunnen maken en financiering te verstrekken. In het algemeen overleg
met uw Kamer op 27 januari 2009 en het voortgezet overleg op 5 februari 2009
heb ik toegezegd met informatie over de uitgangspunten van de berekening van
een kapitaallastencomponent te komen en met een eerste duiding van die
component (minimumvariant). Deze informatie is voor de zomer beschikbaar.
5
Werkgevers in de zorg pleiten regelmatig voor een kleinschaligheidstoeslag om de
exploitatie rond te kunnen krijgen. Samenwerking met anderen in relatie tot
bijvoorbeeld nachtzorg is mogelijk niet altijd in samenwerking met anderen te
regelen. Genoemde leden zijn benieuwd naar de reactie van de staatsecretaris op
Pagina 10 van 24
de vraag wat te doen als er weinig zorg- en welzijnsinfrastructuur aanwezig is om Ons kenmerk
mee samen te werken in de wijk. DLZ-CB-U-2915168
5
In de ene wijk zal het meer inspanning vragen dan in de andere om geschikte
zorg- en welzijnsinfrastructuur te realiseren. Gemeenten zijn daar, mede op grond
van de wet maatschappelijke ondersteuning, een belangrijke speler in. Een
belangrijke impuls verwacht ik van het actiepan `Beter thuis in de buurt'. In het
kader van dat actieplan start ik samen met de minister van Wonen, Wijken en
Integratie (WWI) een programma om de gemeentelijke regierol bij het
samenbrengen en onderling afstemmen van initiatieven op het gebied van wonen,
diensten, welzijn en zorg te versterken. Dat vereist medewerking en inspanning
van alle betrokken lokale partijen. Op die wijze zullen uiteindelijk mensen met een
zorgvraag zolang mogelijk kunnen blijven participeren in de maatschappij, en
thuis de noodzakelijke zorg ontvangen. Maar ook zal op die wijze de diversiteit
van zorgaanbod tot en met de zware verblijfszorg gestalte kunnen krijgen. De
beoogde samenwerking in de wijk, inclusief de intramurale zorgaanbieders, zal op
veel plaatsen kleinschalig wonen binnen bereik kunnen brengen.
Ik kies niet voor een kleinschaligheidstoeslag omdat gelet op de toenemende
vergrijzing de druk op de middelen toch al zeer groot is. Voorbeelden laten zien
dat bij een goede organisatie van zorg kleinschalig wonen mogelijk is met de
huidige ZZP-middelen.
Daarnaast heb ik u recentelijk geïnformeerd over mijn ambities rondom de
wijkverpleegkundige mede naar aanleiding van de motie Hamer (TK 2008-2009,
23235, nr. 86). Aanleiding om in de wijkverpleegkundige te investeren, is vooral
ook de samenhang op wijkniveau tussen zorg, welzijn en wonen verder vorm te
geven vanuit het perspectief van de cliënt.
6
Voorts maken de leden van de fractie van de PvdA zich zorgen over de opmerking
van de staatsecretaris over de integrale inzet van medewerkers in de kleinschalige
zorg. Is niet juist die integrale inzet van medewerkers kenmerkend voor deze
vorm van zorg. Beaamt de staatssecretaris dat niet ook zelf waar ze opmerkt dat
het opleidingsniveau van de medewerkers in kleinschalige voorzieningen hoger is,
dan wel zou moeten zijn? Is de staatsecretaris ook van mening dat er grenzen zijn
aan functiedifferentiatie in de zorg aan mensen met dementie en zou die grens bij
kleinschalige zorg niet eerder worden bereikt dan in de meer klassieke zorg voor
mensen met dementie?
6
Medewerkers werkzaam in kleinschalige voorzieningen voeren in het algemeen
hun functie meer integraal en autonoom uit in vergelijking met collega's in
grootschalig georganiseerde zorgvoorzieningen. Het gemiddelde opleidingsniveau
dat hiervoor nodig is, ligt vaak hoger. Functiedifferentiatie kan in kleinschalige
woonvormen beperkt worden toegepast. De mate van beperking is mede
afhankelijk van de schaalgrootte waarop de kleinschalige voorziening is
georganiseerd.
Ik ben het met u eens dat medewerkers in kleinschalige woonvoorzieningen op
een meer integrale wijze worden ingezet. Ik benadruk dat ook in mijn brief.
Pagina 11 van 24
7 Ons kenmerk
Binnen het actieplan "Beter (t)huis in de buurt" wordt een ondersteunings- DLZ-CB-U-2915168
programma ontwikkeld. De leden van de PvdA-fractie willen weten wanneer dit
programma beschikbaar is. Wat zijn de inspanningen vanuit het ministerie van
VROM, het ministerie waarmee het actieplan samen is opgesteld, om kleinschalige
woonvormen aan te bieden in de wijk.
7
Dit ondersteuningsprogramma wordt in het voorjaar opgestart en loopt tot ultimo
2010. Het wordt opgesteld en uitgevoerd door de kenniscentra op het terrein van
de langdurige zorg en maatschappelijke ondersteuning en gefinancierd vanuit het
Rijk. De ministeries van VWS en WWI trekken gezamenlijk op bij de uitvoering
van het actieplan "Beter (t)huis in de buurt" en het ondersteuningsprogramma. In
dit kader zal worden gecommuniceerd dat corporaties nadrukkelijk een taak
hebben bij het tot stand brengen van kleinschalige woonvormen, dit past bij de
invulling van het 6e prestatieveld Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH). De
ondersteuning heeft betrekking op de samenwerking tussen de lokale partijen,
waaronder nadrukkelijk ook de corporaties en de regiefunctie van de gemeente op
het terrein van wonen, welzijn en zorg. Ook wordt een databank opgezet met
goede voorbeelden, instrumenten etc. rond samenwerking en regievoering.
Daarbij zal ook aandacht worden besteed aan kleinschalig wonen als onderdeel
van het totaal aan voorzieningen in een wijk of gemeente.
8
Voorts vragen de leden of er een rol weggelegd is voor woningbouwcoöperaties
binnen het actieplan "Beter (t)huis in de buurt".
Verder ziet de staatsecretaris een regierol voor de gemeenten weggelegd tot de
realisatie van de infrastructuur in de wijken. Kan de staatsecretaris aangeven over
welk instrumentarium de gemeenten beschikken bij de realisatie van kleinschalige
zorg in de buurt? Kan de staatsecretaris aangeven op welke wijze de gemeente als
regievoerder invloed kan uitoefenen op de planning en concentratie van
zorgaanbieders in de bouw van kleinschalige verpleeghuiszorg in hun buurten?
8
Corporaties hebben een belangrijke rol bij de uitvoering van de doelstellingen van
het actieplan "Beter (t)huis in de buurt". De term regie impliceert al dat de
gemeente niet bepaalde beslissingen kan afdwingen of opleggen, bijvoorbeeld ten
aanzien van de planning en concentratie door zorgaanbieders van kleinschalige
verpleeghuiszorg. Het initiatief blijft bij de aanbieders.
De gemeente heeft wel instrumenten waarmee ze invloed kan uitoefenen bij de
planning van zorgvoorzieningen, maar de kern van regievoering vormt overleg en
stimuleren van samenwerking tussen lokale partijen indien deze onvoldoende tot
stand blijkt te komen. Instrumenten waarover de gemeente beschikt liggen vooral
op het terrein van ruimtelijke ordening (bestemmingsplannen, bouwvergunningen
maar ook gronduitgifte) en de Wmo (bijvoorbeeld inkoop van welzijnsdiensten).
Specifiek met betrekking tot de corporaties zijn de woonvisie en
prestatieafspraken van belang.
9
Pagina 12 van 24
De leden van de fractie van de PvdA lezen dat de staatssecretaris spreekt van de Ons kenmerk
doelgroep als zijnde mensen met dementie met een zware indicatie inclusief DLZ-CB-U-2915168
verblijf, namelijk ZZP 5 of hoger. Zij willen weten of dit betekent dat licht
dementerenden (ZZP 4) niet in de stimuleringsmaatregelen worden opgenomen.
9
De stimuleringsregeling is inderdaad niet bedoeld voor initiatieven die zich richten
op de cliënten met een lichtere zorgvraag. Zoals ik ook heb gesteld in antwoord
op vraag 2 van de CDA fractie geldt voor cliënten met lichtere zorgvormen dat zij
vaak zelf (nog) beter in staat zijn hun wensen ten aanzien van wonen kenbaar te
maken. Voor mensen die zwaardere zorg nodig hebben, is meer druk van buitenaf
nodig om keuzemogelijkheden te realiseren.
Vragen en opmerkingen van de SP-fractie
De leden van de SP-fractie hebben met verbazing kennis genomen van het plan
om kleinschalig wonen voor mensen met dementie te stimuleren. Zij zijn erg
kritisch over de gekozen lijn en vinden dat hiermee niet of nauwelijks uitvoering
wordt gegeven aan de motie Kant. Volgens hen kan echte kleinschalig
georganiseerde zorg in de buurt veel bijdragen aan het welzijn en aan de
menselijke waardigheid van ouderen. Deze waarden zien zij helaas niet terug in
het voorstel van de staatssecretaris.
Deze leden hebben de volgende vragen:
1
Waarom wordt er voor zo een `zware' indicatie voor verblijf (ZZP 5) gekozen als
voorwaarde om in een kleinschalige woonvoorziening te kunnen wonen?
1
Binnen het huidige beschikbare budget voor het stimuleren van kleinschalig wonen
kies ik voor die groep die het meest kwetsbaar is en bovendien het snelst groeit:
mensen met dementie. De keuzemogelijkheden in wonen voor mensen met
dementie in een verder gevorderd stadium zijn beperkt. Mensen met een
somatische aandoening of met een lichte vorm van dementie en cliënten in de
gehandicaptenzorg hebben in het algemeen meer mogelijkheden de zorg te
ontvangen waar zij dat wensen. In de gehandicaptensector bestaat sinds een
aantal jaren de mogelijkheid voor het realiseren van kleinschalige initiatieven, in
de vorm van een vergoeding voor frictiekosten. Deze en de mogelijkheden die zijn
geboden in de beleidsregel kleinschalig wonen zijn door deze sector succesvol
benut waardoor inmiddels een ruim aanbod aan kleinschalig gerealiseerde
intramurale plaatsen beschikbaar is. Voor de beoogde doelgroep zijn de
keuzemogelijkheden nog beperkt en bestaat nog geen specifieke regeling.
2
Waarom is 24 bewoners de norm, en ligt de norm niet rond 6 of 8 personen? Is de
staatssecretaris van mening dat 24 bewoners een kleinschalig concept is dat goed
in de buurt/wijk past? Waar baseert zij dat op?
2
Pagina 13 van 24
Uit ervaringen van instellingen blijkt dat voor het realiseren van kleinschalige Ons kenmerk
woonvormen in de wijk een aantal van 24 cliënten met een zware zorgvraag in het DLZ-CB-U-2915168
algemeen inhoudelijk en financieel een goede omvang is. Deze norm is
opgenomen in het Uitvoeringsbesluit WTZi. In de stimuleringsregeling hanteer ik
deze omschrijving met een capaciteit van 24 cliënten in een kleinschalige
woonvoorziening met zware zorg in de wijk als maximum. Het aantal van 24
cliënten kan bestaan uit bijvoorbeeld 3 woongroepen van 8 cliënten of 4
woongroepen van 6 cliënten. Op grootschalige locaties kunnen kleinschalige
woongroepen worden gevormd van 6 tot 8 cliënten per woongroep.
De uiteindelijke grootte van een kleinschalig initiatief is van meer factoren
afhankelijk, zoals de combinatie van kleinschalige zorg met thuiszorg en/of met
kleinschalige zorgvoorzieningen voor lichtere groepen cliënten.
De mogelijkheden voor het inpassen van kleinschalige voorzieningen in een wijk
zijn lokaal bepaald en hangen natuurlijk ook samen met de verwachte vraag naar
zorg. De omvang van de kleinschalige voorziening is toegespitst op deze
elementen. Daarnaast is het van belang dat er wordt gekeken naar de vraag in de
toekomst zodat leegstand wordt voorkomen. Met het realiseren van kleinschalige
voorzieningen in de wijk kan een grotere spreiding van zorg tot stand worden
gebracht. De grootte van de omvang is dan omgekeerd evenredig aan de grootte
van de spreiding. Hierbij merk ik op dat initiatieven die te kleinschalig zijn en
stand-alone opereren, erg kwetsbaar zijn.
3
Waarom loopt het stimuleren van de kleinschaligheid via een beleidsregel?
Waarom is niet gekozen voor een stimulering in de geest van de Regeling
uitbreiding Kinderopvang en Buitenschoolse opvang (gepubliceerd in de
Staatscourant van 15 september 2000, nr. 179/pag. 10)?
3
In de door u genoemde regeling worden middelen toebedeeld aan gemeenten op
basis van het realiseren van opvangplaatsen. Het stimuleren van kleinschalig
wonen voor mensen met dementie verloopt niet via gemeenten, maar primair via
zorginstellingen. Er is daarom voor gekozen om aan te sluiten bij de
financieringswijze van zorginstellingen.
4
Waarom heeft u niet gekozen voor een stimuleringsregeling voor gemeenten die
plaatsen creëren, gezamenlijk met woningbouwcorporaties, buurtverenigingen en
zorginstellingen?
4
Het gaat mij om het verruimen van de keuzevrijheid en keuzemogelijkheden voor
cliënten in de langdurige zorg. Voor deze specifieke groep cliënten vind ik het van
belang daaraan actief bij te dragen door de totstandkoming van kleinschalig
intramuraal wonen te stimuleren.
De snelste manier van stimuleren is dan de aanbieders die dit type zorg bieden
rechtstreeks aan te spreken in plaats van via aan omweg langs gemeenten en
woningcorporaties.
Pagina 14 van 24
5 Ons kenmerk
Welke rol hebben gemeenten als de stimulering via de zorginstelling loopt? DLZ-CB-U-2915168
5
Gemeenten hebben een rol in de zorg en welzijnsinfrastructuur binnen hun
gemeente. Daarom is er voor gekozen als onderdeel van het toetsingskader van
de beoogde beleidsregel betrokkenheid van de gemeente als voorwaarde te
stellen.
6
Waarom stelt u niet de norm dat alles wat nu nog nieuw gebouwd wordt in de
ouderensector per definitie kleinschalig en in de buurt/wijk gesitueerd moet
worden?
6
Dat past niet in mijn visie op vraagsturing en maatschappelijk ondernemerschap.
Met een dergelijke norm beperk ik de keuzevrijheid juist en zou ik teveel bepalen
hoe mensen in de langdurige zorg zouden moeten wonen. Bovendien is vanwege
verschillende redenen niet in elke wijk/regio kleinschalig wonen goed te
realiseren.
7
Hoe verklaart u dat de kleinschaligheid kwetsbaar is, terwijl u dit tijdens de
debatten over de zorgzwaartepakketten niet erkende?
7
De omvang waarin kleinschalig wonen wordt gerealiseerd is afhankelijk van een
aantal lokale factoren, de totale omvang van de zorginstelling, afspraken die zijn
gemaakt met de woningcorporaties. Stand-alone kleinschalige voorzieningen zijn
zeer kwetsbaar. Daarom wordt niet alleen kleinschalig wonen in kleinschalige
voorzieningen gestimuleerd maar ook het opzetten van kleinschalige concepten in
grootschalige voorzieningen.
8
Bent u bereid de zorgzwaartepakketten te heroverwegen ten einde mogelijk te
maken dat álle ouderen kunnen kiezen voor kleinschalig wonen in de buurt/wijk?
8
Ik zie geen aanleiding de zorgzwaartepakketten te heroverwegen.
Zorgzwaartebekostiging hoeft geen belemmering te vormen voor kleinschalig
wonen in de buurt/wijk vooral zolang zorgaanbieders mogelijkheden hebben voor
integratie in de wijk en de realisatie van nachtzorg.
9
Waarom richten uw plannen zich op ombouw? Is het niet beter te kiezen voor
naast renovatie en aanpassingsplannen van bestaande bouw, ook te kiezen voor
een echte stimulans om meer plaatsen tot stand te brengen?
Pagina 15 van 24
9 Ons kenmerk
De stimuleringsregeling gaat hier ook van uit. Uitbreidingsinitiatieven in de wijk DLZ-CB-U-2915168
worden niet uitgesloten.
10
Kunt u de vrijgemaakte middelen naar voren halen en de 80 miljoen zo snel als
mogelijk inzetten voor het stimuleren van het realiseren van nieuwe kleinschalige
projecten? Bent u met de SP-fractie van mening dat dit voor het aanjagen van de
economie goed zou zijn?
10
Over het stimuleren van de economie in de volle breedte wordt u in ander verband
geïnformeerd. Overigens ben ik van mening dat in een periode waarin de
economie in zwaar weer verkeert, ombouw, renovatie en nieuwbouw van
zorginstellingen een onderdeel kan zijn van een stimuleringsprogramma voor de
economie. De middelen worden zo snel mogelijk voor dit doel ingezet over de
jaren 2009, 2010 en 2011. Ik zal echter niet de gehele 80 miljoen naar voren
halen.
11
Waarom moeten er nog allemaal onderzoeken plaatsvinden over zorgconcepten?
Wilt u kleinschalig wonen af laten hangen van de zorginhoudelijke effecten? Zo ja,
welke principiële keuze voor kleinschaligheid neemt u als het afhangt van de
effecten? Is het niet beter de consequenties van het kleinschalige buurt/wijk
gerichte bouwen en wonen voor ouderen te organiseren?
11
Het realiseren van kleinschaligheid zal zeker niet voor iedere instelling tot de
mogelijkheden behoren noch voor iedere cliëntenpopulatie wenselijk zijn. Het
vraagt een forse omslag in de manier van werken teneinde de kwaliteit van zorg
te waarborgen. Zorginstellingen moeten goed doordrongen zijn van de
consequenties van de keuze voor kleinschalig wonen. Vooral ten aanzien van de
integrale inzet van personeel en de inbedding in de wijk. Om deze redenen wordt
instellingen een onderzoek- en adviestraject aangeboden teneinde de specifieke
situatie in kaart te brengen en daarop een afgewogen besluit te nemen.
12
Bent u bereid de kleinschalige woonvormen parallel te laten lopen van het fors
stimuleren van buurt/wijkgebonden zorgteams, zoals Buurtzorg?
12
Ja, in het kader van het actiepan `Beter (t)huis in de buurt' verwacht ik hierop een
belangrijke impuls. In de ene wijk zal het meer inspanning vragen dan in de
andere om geschikte zorg- en welzijnsinfrastructuur te realiseren. Gemeenten zijn
daar, mede op grond van de wet maatschappelijke ondersteuning, een belangrijke
speler in. In het kader van dat actieplan start ik samen met de minister van WWI
een programma om de gemeentelijke regierol bij het samenbrengen en onderling
afstemmen van initiatieven op het gebied van wonen, diensten, welzijn en zorg te
versterken. Dat vereist medewerking en inspanning van alle betrokken lokale Pagina 16 van 24
partijen. Op die wijze zullen uiteindelijk mensen met een zorgvraag zolang Ons kenmerk
mogelijk kunnen blijven participeren in de maatschappij, en thuis de noodzakelijke DLZ-CB-U-2915168
zorg ontvangen. Maar ook zal op die wijze de diversiteit van zorgaanbod tot en
met de zware verblijfszorg gestalte kunnen krijgen. De beoogde samenwerking in
de wijk, inclusief de intramurale zorgaanbieders, zal op veel plaatsen kleinschalig
wonen binnen bereik kunnen brengen. Daarnaast heb ik u recentelijk geïnfor-
meerd over mijn ambities rondom de wijkverpleegkundige (TK 2008-2009, 23235,
nr. 86). Aanleiding om in de wijkverpleegkundige te investeren is vooral ook de
samenhang op wijkniveau tussen zorg, welzijn en wonen verder vorm te geven
vanuit het perspectief van de cliënt.
13
Waarom onderzoekt u de kwetsbaarheid en laat u dat voorwaardelijk zijn voor het
slagen van het stimuleren? Waarom neemt u de kwetsbaarheid niet weg door de
financiering van de zorg te verbeteren?
13
De financiering in de zorg is mijn inziens afdoende. Of kleinschaligheid haalbaar
en wenselijk is, hangt ook af van lokale omstandigheden. Daarom vind ik dit ook
een afweging die op lokaal niveau gemaakt moet worden en stimuleer ik
onderzoek op instellingsniveau naar de haalbaarheid en wenselijkheid.
Ook ik ken signalen van initiatieven die menen dat kleinschaligheid met de
introductie van de zorgzwaartepakketten voor sommige doelgroepen minder goed
te financieren is. Daarom heb ik een werkgroep kleinschalige wooninitiatieven in
het leven geroepen om met betrokken partijen de continuïteit en
toekomstbestendigheid van dergelijke initiatieven te bekijken.
14
Hoe gaat u organiseren dat de gewenste en noodzakelijke ketenzorg niet wordt
afgestraft of verboden wordt door de NMa?
14
De NMa toetst samenwerkingsverbanden tussen zorgaanbieders aan het
kartelverbod. Lang niet alle overeenkomsten tussen zorgaanbieders vallen onder
het kartelverbod. De NMa heeft hiervoor een richtsnoer voor de zorgsector
opgesteld waarin de mogelijkheden van samenwerking binnen de
mededingingswet zijn beschreven. Zolang er sprake is van
samenwerkingsafspraken tussen organisaties teneinde cliënten zo goed mogelijk
te bedienen en cliënten voldoende keuzemogelijkheden hebben uit aanbieders zal
er geen sprake zijn van ontwikkelingen waar de NMa uit oogpunt van mededinging
tegen zal optreden. Mochten aanbieders besluiten tot fuseren dan zijn zij onder
omstandigheden gehouden dat voornemen ter toetsing voor te leggen aan de
NMa. Uit het oogpunt van keuzevrijheid voor cliënten acht ik dat een goede zaak.
Vragen en opmerkingen VVD
Met belangstelling hebben de leden van de VVD-fractie kennis genomen van de
brief. Ook zij zijn een groot voorstander van ouderenzorg die kleinschalig, dicht bij
de vertrouwde omgeving, wordt georganiseerd. Zij missen in de brief een gedegen Pagina 17 van 24
analyse waarom tot op heden slechts in zulke beperkte mate dergelijke Ons kenmerk
voorzieningen tot stand zijn gekomen. DLZ-CB-U-2915168
1
Wat zijn de belemmeringen in de huidige regelgeving om tot kleinschalige
voorzieningen te komen, en kan de Kamer naast de stimuleringsregeling op korte
termijn voorstellen verwachten die de belemmerende regelgeving zullen opheffen?
1
De belemmeringen die instellingen ondervinden in het opzetten van kleinschalige
initiatieven liggen niet primair in de regelgeving. Om kleinschalige woon-
initiatieven voor mensen met dementie op te zetten, is het nodig te komen tot een
cultuuromslag van de organisatie. Dit vormt nu een belemmering in het tot stand
komen van kleinschalige voorzieningen. Een andere belemmerende factor kan
gelegen zijn in de beschikbaarheid van locaties voor kleinschalig wonen. Vaak
moeten bijvoorbeeld bestemmingsplannen hiervoor worden aangepast.
2
Het valt hen op dat een deel van de regeling gekoppeld wordt aan instellingen die
een deel van hun capaciteit willen omvormen. Hoe gaat de staatssecretaris er op
toezien dat de stimuleringsregeling niet vertragend zal werken op de netto
uitbreiding van capaciteit die nodig is om de groeiende vraag op te vangen?
2
De omvorming van grootschalige capaciteit gaat niet ten koste van de uitbreiding
van capaciteit. Het is de taak van de zorgkantoren initiatieven voor nieuwe
capaciteit te stimuleren. Als deze nieuwe capaciteit kleinschalig wordt
vormgegeven kunnen instellingen daarvoor ook een beroep doen op de
stimuleringsmiddelen. Over het algemeen kost het minder tijd om kleinschalige
locaties tot stand te brengen dan grootschalige. Kleinschalige woonvormen
kunnen dus juist een versnelling betekenen van de capaciteitstoename.
3
Wanneer de vraag vanuit de samenleving en door professionals in het werkveld
naar kleinschalige woonvoorzieningen duidelijk is, en dat is het geval naar mening
van deze leden, waarom acht de staatssecretaris het dan noodzakelijk dat er een
stimuleringsregeling komt? Erkent de staatssecretaris hiermee dat de huidige,
zojuist ingevoerde, financieringsvorm voor intramurale voorzieningen
ontoereikend is om kwalitatief goede zorg in een kleinschalige omgeving te
realiseren? De komende paar jaren is er extra geld beschikbaar voor kleinschalige
wooninitiatieven. Kunnen zorgondernemers er op rekenen dat zij na afloop van de
regeling nog steeds voldoende middelen ontvangen om kwalitatief goede zorg te
bieden in het met subsidie gerealiseerde initiatief? Zo ja, waarom is er dan niet
voor gekozen om met een regulier NZa-tarief te komen voor zorg die verleend
wordt in een kleinschalige woonvoorziening? Zo nee, wat is dan de meerwaarde
van de stimuleringsregeling?
3
Het is duidelijk dat veel zorgprofessionals kleinschalige woonvoorzieningen positief
waarderen en ook is duidelijk dat er vraag naar is vanuit de samenleving. Dat Pagina 18 van 24
stimulering desondanks nodig is heeft te maken met de huiver bij instellingen om Ons kenmerk
de grote omslag te maken die nodig is om kleinschalig wonen te implementeren in DLZ-CB-U-2915168
de organisatie en de grote bedragen die daarmee gemoeid kunnen zijn ten
aanzien van omscholing en reorganisatie. Samen vormen deze aspecten een
belangrijke vertragingsfactor bij het tot stand komen van kleinschalige
woonvormen. Ook samenwerking met gemeenten en woningcorporaties maakt
onderdeel uit van de planvorming. Als gevolg van de stimuleringsregeling wordt
de behoefte aan kleinschalig wonen ook bij deze partijen verder benadrukt. De
stimuleringsregeling is er op gebaseerd dat kleinschalige initiatieven gerealiseerd
kunnen worden binnen de geldende bekostigingsparameters. Hierbij is er weinig
verschil tussen nieuw te starten initiatieven en initiatieven waarvoor capaciteit
wordt omgebouwd. De middelen die beschikbaar zijn voor het stimuleren van
kleinschalig wonen zijn bedoeld voor de fase waarin instellingen zich gaan
omvormen tot kleinschalige georganiseerde zorg of nieuwe kleinschalige
initiatieven opzetten. De middelen zijn nadrukkelijk niet bedoeld als structurele
extra financiering van kleinschalig wonen.
4
Waarom laat de staatssecretaris zoveel ruimte aan de sector om ook in de
toekomst grootschalige voorzieningen te blijven bouwen? Houdt u er rekening
mee dat de beschikbare middelen voor kleinschalig wonen niet gebruikt gaan
worden omdat instellingen onvoldoende bouwplannen maken?
4
Ik vind een keuzemogelijkheid voor de woonomgeving van belang en wil daarbij
noch het een noch het ander dwingend opleggen. In mijn opinie zal er altijd enige
mate van grootschalige voorzieningen moeten blijven bestaan. De stimulerings-
regeling geeft de mogelijkheid tot grootschalige nieuwbouw, mits de zorg en het
wonen kleinschalig wordt georganiseerd. Met het afschaffen van het bouwregime
worden van overheidswege geen regels meer gesteld op grond waarvan invloed
kan worden uitgeoefend op de omvang van instellingen. De instellingen dienen
indachtig de wensen van cliënten zelf de afweging te maken over de schaal van de
voorziening, het risico op leegstand en de betaalbaarheid van het concept.
Zorgkantoren en gemeenten kunnen op grond van de stimuleringsregeling invloed
uitoefenen op de schaal van de voorziening. Zorgkantoren kunnen in ieder geval
bij aanbieders van intramurale vormen kleinschalige zorg invloed uitoefenen,
omdat zij de instantie zijn waarmee de instelling een contract dient te sluiten.
Instellingen zullen dus goed moeten nadenken over de schaal van de voorziening
met het oog op de voorkeur van de cliënt nu en in de toekomst en de bereidheid
van het zorgkantoor om een contract aan te bieden. De regeling zal worden
gevolgd om te kunnen beoordelen of er voldoende gebruik van wordt gemaakt.
5
Waarom is de regeling gekoppeld aan het AWBZ-tarief? Is het mogelijk dat
tenminste een deel van het geld ook gekoppeld zou kunnen worden aan
initiatieven die kleinschalige voorzieningen realiseren buiten de AWBZ om? Zo ja,
op welke wijze gaat u dat dan realiseren? Zo nee, waarom niet? Kunnen mensen
die kiezen voor een PGB of voor zorg zonder verblijf ook aanspraak maken op de
stimuleringsregeling voor kleinschalige woonvoorzieningen? Zo nee, waarom niet?
Het kabinet heeft zojuist het bouwregime afgeschaft. Deelt de staatssecretaris de Pagina 19 van 24
mening dat zij daarmee het enige middel dat zij had om direct te sturen op de Ons kenmerk
bouw van instellingen met publiek geld heeft losgelaten? Zijn gemeenten en DLZ-CB-U-2915168
provincies, twee bestuurslagen die invloed kunnen hebben op bouwplannen,
geïnformeerd over uw visie op kleinschalige wooninitiatieven? Op welke wijze
heeft u hen geïnformeerd? Bent u bereid om samen met de minister van
Binnenlandse Zaken en de minister van Wonen, Wijken en Integratie
prestatieafspraken te maken met gemeenten, woningbouwcorporaties en
provincies over de bouw van kleinschalige woonvoorzieningen? Zo ja, wanneer
gaat u dat doen en kunt u de Kamer daar dan nader over informeren? Zo nee,
waarom niet?
5
Ik heb gekozen voor uitvoering van de regeling door de NZa omdat deze
organisatie de financiering van instellingen uitvoert en op grond daarvan een
rechtstreekse financiële relatie met de betreffende instellingen onderhoudt. Er is
voor gekozen de regeling niet open te stellen voor instellingen zonder WTZi-
toelating voor verblijf. Ik hecht eraan om voor de beoogde groep cliënten (zwaar
PG) de inhoud en kwaliteit te waarborgen die geldt voor alle AWBZ-zorg met
verblijf. Als gevolg van deze keuze kunnen mensen die kiezen voor een PGB of
zorg zonder verblijf geen aanspraak maken op deze regeling.
Met deze regeling worden instellingen gestimuleerd de zorg op een andere wijze in
te richten, prestatieafspraken met gemeenten, woningbouwcorporaties en
provincies zijn hierbij niet aan de orde. In de beoogde beleidsregel hebben
gemeenten nadrukkelijk een rol in de planvorming omdat met de ontwikkeling van
kleinschalige woonvormen in de wijk de mogelijkheid ontstaat deze in afstemming
en samenhang met het totaal van het zorg en welzijnsaanbod in de wijk te
realiseren. Via het actieplan `Beter (t)huis in de buurt' wordt de betrokkenheid
van gemeenten en provincies verder vormgegeven en gestimuleerd.
Het afschaffen van het bouwregime leidt tot minder bureaucratie voor de
instellingen. Voor kleinschalige woonvoorzieningen was het bouwregime al eerder
door mij afgeschaft om op dit punt de instellingen de mogelijkheid te bieden om al
eerder snelheid te maken met hun plannen. Het afschaffen van het bouwregime
heeft voor kleinschalige woonvoorzieningen geen extra effect. Wel zijn er hierdoor
al veel initiatieven in gang gezet. Deze ervaring leert dat instellingen nauwkeurig
berekenen welke mogelijkheden er zijn voor het realiseren van bouwplannen in
relatie tot de toekomstige financiering van verblijf. De stimuleringsregeling doet
daar nog een schepje bovenop.
6
Bent u bereid de Kamer in de begroting en bij de verantwoordingstukken te
informeren over de resultaten van de stimuleringsregeling?
6
Ja.
Vragen en opmerkingen PVV-fractie
De leden van de PVV-fractie hebben kennis genomen van het voorstel van de
staatssecretaris om kleinschalig wonen voor mensen met dementie mogelijk te
maken. Zoals bekend zijn zij groot voorstander van kleinschalige zorg en is dan Pagina 20 van 24
ook voorzichtig enthousiast over de genoemde plannen. Wel hebben deze leden Ons kenmerk
nog een aantal vragen en kritische kanttekeningen. DLZ-CB-U-2915168
Allereerst voorzien zij grote financiële problemen wanneer er sprake is van
financiering via ZZP's. Er wordt uitgegaan van ZZP 5. Als er binnen de locatie ook
iemand verblijft met ZZP >6, dan zal het personeel hierop aangepast worden,
waardoor de overige bewoners zorg krijgen van hoger gekwalificeerd personeel,
door de kleinschaligheid, en er dus sprake zal zijn van onderfinanciering. Ook de
nachtzorg drukt te zwaar op de exploitatie bij een te lage capaciteit.
Voor bestaande organisaties zal het lastig worden om de omslag naar kleinschalig
wonen te maken, omdat kleinschalig wonen zich afspeelt in de extramurale sfeer,
dus scheiding van wonen en zorg. Deze woonvormen kunnen geen aanspraak
maken op de 80-miljoenregeling. De stimuleringsregeling beperkt zich tot de
ombouw van grootschalige georganiseerde zorg naar kleinschalige zorg.
Particuliere instellingen en thuiszorgorganisaties kunnen geen gebruik maken van
de regeling.
Ook is het zo, dat zorgorganisaties nu nog verzekerd zijn van financiering voor de
gehele huisvesting. Over twee jaar verandert dit en wordt er alleen nog
gefinancierd als er cliënten zijn.
Het streven naar 20.000 plaatsen in kleinschalige voorzieningen voor
dementerenden in 4 jaar is ambitieus, maar de leden van de PVV-fractie twijfelen
aan de haalbaarheid. Er moet geen vertraging optreden bij bouw en renovatie. De
zorginstelling moet wel de keuze maken voor de overgang naar kleinschalig
wonen. Een deel van de cliënten zal overgaan op kleinschalig wonen met
extramurale financiering en zal niet profiteren van de stimuleringsregeling van
80 miljoen. Een deel zal kleinschalig gaan wonen met PGB en profiteert ook niet
mee.
Particulieren die een kleinschalig initiatief willen starten lopen tegen een muur van
bureaucratie aan. Het is onduidelijk welke status een particuliere zorgvoorziening
heeft met betrekking tot bouwkundige eisen. Ze moeten wel voldoen aan de door
het College Bouw Zorginstellingen opgestelde eisen, maar kunnen geen aanspraak
maken op subsidie. Er zou wat de PVV-fractie betreft, een regeling moeten komen
die ook voor particuliere initiatieven de deur open zet. Tenslotte zien zij graag de
vragen van ActiZ beantwoord.
Wanneer cliënten in een kleinschalige voorziening verblijven met een ZZP hoger
dan 5 wordt de inzet van hoger gekwalificeerd personeel verondersteld. De hoogte
van het ZZP is hierop ingesteld. Het is aan de instelling de inzet van het personeel
op een kleinschalige woonvoorziening zo te regelen dat de financiering aansluit op
de uitgaven. Dit geldt ook voor nachtzorg. In veel gevallen is er een goede
aansluiting mogelijk op de nachtzorg van de thuiszorg.
Kleinschalige woonvoorzieningen in de wijk kunnen op verschillende manieren
worden gefinancierd. In de praktijk zijn er initiatieven gebaseerd op scheiden van
wonen en zorg, waarbij de zorg wordt betaald uit een PGB of een VPT. Er is voor
gekozen de regeling niet open te stellen voor instellingen zonder WTZi-toelating
voor verblijf. Ik hecht eraan om voor de beoogde groep cliënten (zwaar PG) de
Pagina 21 van 24
inhoud en kwaliteit te waarborgen die geldt voor alle AWBZ-zorg met verblijf. Ons kenmerk
Daarnaast zijn er ook initiatieven waarbij wonen en zorg uit een ZZP wordt DLZ-CB-U-2915168
bekostigd. De stimuleringsregeling richt zich op deze groep en geeft instellingen
met een toelating tot verblijf de mogelijkheid een grootschalige setting om te
vormen naar kleinschalig wonen. Verder geeft de regeling ruimte tot het opzetten
van nieuwe initiatieven voor kleinschalig wonen in de wijk op basis van een ZZP.
Vanaf 2012 jaren wordt de financiering van de huisvesting toegevoegd aan het
ZZP. Deze overgang ligt in de lijn met het traject dat is ingezet om te komen tot
persoonsvolgende financiering. In mijn brief `Kleinschalig wonen voor mensen met
dementie' heb ik aangegeven dat het vanuit de huidige situatie reëel lijkt dat er
20.000 plaatsen worden gerealiseerd in een periode van 4 à 5 jaar. De
verwachting is (gebaseerd op prognoses van het Aedes ActiZ Kenniscentrum
Wonen-Zorg) dat in 2012 circa 12.000 plaatsen kleinschalig beschikbaar zijn.
De kleinschalige zelfstandige woonvormen waarin de zorgleverantie nu al
extramuraal wordt gefinancierd op basis van thuiszorg, in natura of via PGB, zijn
niet de voorzieningen die ik met deze regeling wil bereiken. Ik ben blij met deze
vormen en heb zeker niet de intentie om deze vormen van kleinschalig wonen te
ontmoedigen. Ik streef er echter naar de keuzemogelijkheden van intramuraal
aanbod te laten vergroten en beter gespreid te maken.
Per 1 januari 2009 is het bouwregime komen te vervallen. Instellingen zijn vrij
gebouwen te realiseren die voldoen aan de woonwensen van hun (toekomstige)
cliënten. In samenspraak met de inspectie voor de Gezondheidszorg, de
brancheorganisaties en TNO zorg en bouw worden normen ontwikkeld voor de
toetsing van de basisprestatie-eisen voor verblijfsaccommodaties in de AWBZ.
Tenslotte ziet u graag de vragen van ActiZ beantwoord. ActiZ heeft een aantal
vragen opgesteld richting de leden van de Vaste Kamercommissie voor
Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Deze vragen zijn gebruikt door de fracties tot
het opstellen van de vragen in dit schriftelijk overleg. Ik ben van mening dat de
antwoorden op de vragen terug te vinden zijn in de antwoorden op de vragen naar
aanleiding van dit Schriftelijk Overleg.
Vragen en opmerkingen SGP-fractie
De leden van de SGP-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de
brief van de staatssecretaris over het stimuleren van kleinschalige zorg voor
mensen met dementie. Zij onderschrijven het belang van kleinschalige zorg van
harte. Deze leden hebben nog wel een aantal vragen, die zij hieronder
verwoorden.
Pagina 22 van 24
Ons kenmerk
DLZ-CB-U-2915168
1
In de brief schrijft de staatssecretaris dat het uitgangspunt is dat kleinschalig
wonen een keuzemogelijkheid moet zijn die bijdraagt aan diversiteit van wonen.
De praktijk wijst echter vaak uit dat grote instellingen meer schaalvoordelen
hebben, en daarmee vaak meer mogelijkheden voor nieuwe investeringen en
meer efficiencymogelijkheden in de backoffice. Erkent de staatssecretaris dat het
risico daardoor bestaat dat grote instellingen die kleinschalige woonvormen
realiseren daardoor groter worden, terwijl kleine instellingen meer onder druk
komen te staan als het gaat om het voortbestaan? Graag ontvangen zij de visie
van de staatssecretaris op dit punt.
1
Het kleinschalig wonen wordt gestimuleerd (inderdaad) ten behoeve van de
keuzevariatie voor de cliënt. Er starten ook kleinschalige initiatieven opgezet door
kleine instellingen. Er geldt voor alle instellingen, ook de kleinschalige initiatieven,
met een WTZi-toelating een contracteerplicht voor de zorgkantoren. Ik ben van
mening dat ook kleine instellingen voldoende mogelijkheden hebben als het gaat
om kleinschalig wonen.
2
De leden van de SGP-fractie hebben signalen uit de praktijk dat de bekostiging via
het PGB en VPT in de praktijk niet altijd vlekkeloos werkt omdat zorgkantoren
vaak terughoudend zijn in het toewijzen en afgeven van budgetgaranties. Herkent
de staatssecretaris dit signaal?
2
Voor mensen met een PBG op basis van een indicatie voor verblijf geldt in 2009
een beleidsregel van het CVZ, waarin de overgang (budgetgarantie) voor
bestaande budgethouders is geregeld. Zorgkantoren zijn hierover geïnformeerd
Pagina 23 van 24
door het CVZ en dienen uitvoering te geven aan deze beleidsregel. Bij mij zijn Ons kenmerk
geen signalen bekend waaruit blijkt dat zorgkantoren terughoudend zijn in de DLZ-CB-U-2915168
uitvoering van genoemde beleidsregel.
Van de mogelijkheden die het VPT biedt, wordt op beperkte schaal gebruik
gemaakt. Per 1 januari 2009 heb ik de mogelijkheden om gebruik te maken van
het VPT verruimd. Ik verwacht dat hierdoor het gebruik toeneemt.
3
Op bladzijde 5 van de brief wordt vermeld dat de regeling niet voor extramurale
zorgindicaties wordt gebruikt. Waarom heeft de staatssecretaris voor deze harde
afbakening gekozen, zo vragen de leden van de SGP-fractie, aangezien veel kleine
extramurale zorginstellingen indirect hetzelfde nut kunnen beogen. Zij kunnen
bijvoorbeeld bestaande intramurale capaciteit en gebouwen omvormen tot locaties
voor cliënten die zware somatische zorg nodig hebben en/of mensen die niet in
kleinschalige woonvormen willen of kunnen wonen. Is ook extramurale
bekostiging - gezien deze voorbeelden - juist niet voor de hand liggend? Graag
ontvangen zij een reactie van de staatssecretaris.
3
De kleinschalige zelfstandige woonvormen waarin de zorgleverantie nu al
extramuraal wordt gefinancierd op basis van thuiszorg, in natura of via PGB, zijn
niet de voorzieningen die ik met deze regeling wil bereiken. Ik ben blij met deze
vormen en heb zeker niet de intentie om deze vormen van kleinschalig wonen te
ontmoedigen. Ik streef er echter naar de keuzemogelijkheden van intramuraal
aanbod te laten vergroten en beter gespreid te maken.
Hoogachtend,
de staatsecretaris van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport,
mw. dr. J. Bussemaker
Pagina 24 van 24
---- --
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport