Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Groep Nederlandse dagbladpers
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
T.a.v. mevrouw drs. M. Hammersma
Postbus 16375
2500 BJ Den Haag
Amsterdam, 22 april 2009
Geachte mevrouw Hammersma,
In het kader van de zogenaamde `lichte' evaluatie van de Tijdelijke wet mediaconcentraties,
had de NDP (vertegenwoordigd door ondergetekenden) op 6 april jl. een onderhoud met uw
collega's Hofenk, Reijnders en Stevens. Tijdens dit gesprek is afgesproken dat de NDP haar
zienswijze ook schriftelijk aan het ministerie zal sturen. Met deze brief komen wij deze
afspraak na.
Opiniemacht
De NDP is van mening dat het gevaar van het ontstaan van een dominante opiniemacht in
Nederland niet aanwezig is. Het huidige media-aanbod is immers omvangrijk en pluriform.
Het gevaar van een dominante opiniemacht is zelfs niet reëel. Uitgevers realiseren zich als
geen ander dat het bestaansrecht van hun dagblad, ook in commerciële zin, valt of staat met
de onafhankelijkheid en geloofwaardigheid van de inhoud. Dat inzicht heeft geleid tot de
redactiestatuten, waarin de redactionele onafhankelijkheid is vastgelegd. Anders gezegd: het
economisch eigendom heeft geen relatie met de interne pluriformiteit van dagbladen.
De NDP is principieel van mening dat een significante opiniemacht en verondersteld misbruik
daarvan eerst aangetoond moet worden voordat beperkende maatregelen aan de orde kunnen
zijn. Het wetenschappelijk onderzoek van de Nieuwsmonitor is hiervoor bij uitstek geschikt.
De uitkomsten die de Nieuwsmonitor tot nu toe heeft gepubliceerd, wijzen op een grote
opiniërende pluriformiteit in de gemeten dagbladen. Pas als zou blijken dat een marktpartij
opiniemacht heeft en deze zou misbruiken, kunnen volgens de NDP maatregelen overwogen
worden. Zolang hiervan geen sprake is verstoren crossownership-beperkingen slechts de
marktwerking.
Tijdelijke wet mediaconcentraties
Het huidige regime van crossownership-beperkingen is vastgelegd in de Tijdelijke wet
mediaconcentraties (Twm), die op 13 juli 2007 van kracht werd. De NDP is actief betrokken
geweest bij de totstandkoming van de nieuwe wet omdat het destijds van groot belang voor de
ledenbedrijven was om op korte termijn meer ruimte voor overnames te creëren. Niettemin
blijft de NDP bij haar principiële bezwaren tegen crossownership-beperkingen. De NDP
hecht dan ook aan betrokkenheid bij de evaluatie van de Twm.
Hogehilweg 6, 1101 CC Amsterdam-ZO, Postbus 12040, 1100 AA Amsterdam-ZO, Telefoon: 020 - 43 09 150,
Doorkiesnummer: 020 - 43 09 171, Telefax: 020 - 43 09 199, E-mail: ndp@nuv.nl, Internet: www.nuv.nl, Bankrek.: 60.12.87.835, Postbank: 48.44.681
Doorkiesnummer: 020 - 43 09 171, Telefax: 020 - 43 09 199, E-mail: ndp@nuv.nl, Internet: www.nuv.nl, Bankrek.: 60.12.87.835, Postbank: 48.44.681
De oude artikelen in de mediawet met betrekking tot media crossownership die door de Twm
zijn vervangen, maakten het dagbladuitgevers die een kwart of meer van de dagbladmarkt in
handen hadden onmogelijk het volledig eigendom van een televisie- of radiozender te
verwerven (tot maximaal een derde was toegestaan). De NDP beschouwt het als een
belangrijke stap voorwaarts dat de Twm dagbladuitgevers de ruimte biedt volledig eigenaar te
zijn van een televisie- of radiozender, ook als die uitgever een marktaandeel van meer dan 25
procent op de dagbladmarkt heeft. Hiermee is impliciet erkend dat eigendomsverhoudingen
niet de geëigende maatstaf zijn om pluriformiteit te reguleren.
Ook vindt de NDP het een goede zaak dat de definitie van een dagblad is verruimd en dat
onder de Twm ook gratis dagbladen tot de markt worden gerekend.
De Twm kent, ondanks de verruiming die de wet biedt, ook belangrijke bezwaren.
De NDP is principieel van mening dat voor de dagbladmarkt geen specifiek maximum
marktaandeel dient te worden gesteld. Dit maximum (uitgevers mogen op de dagbladmarkt
een marktaandeel van ten hoogste 35 procent hebben) is een nieuw element in de
mediaconcentratiewetgeving en verstoort het gelijke speelveld voor marktpartijen. In
Concentratie en pluriformiteit van de Nederlandse media 2006 stelt het Commissariaat
bovendien vast dat de concentratie op de televisiemarkt groter is dan op de dagbladmarkt.
De NDP stelt vast dat de mate van mediaconcentratie ook onder de Twm nog steeds wordt
uitgedrukt in marktaandelen die worden vastgesteld op basis van oplagecijfers op
concernniveau. De vastgestelde marktaandelen zeggen hierdoor meer over de pluraliteit dan
over de pluriformiteit. In die zin is de huidige benadering vanuit het oogpunt van opiniemacht
beperkt. Het economisch eigendom heeft, zoals betoogd, immers geen relatie met de interne
pluriformiteit van dagbladen.
Algemene maatregel van Bestuur
De marktdefinities en meetmethoden die bij een toetsing aan de Twm worden gehanteerd zijn
vastgelegd in een Algemene maatregel van Bestuur (AmvB). De NDP is van mening dat er
discutabele uitgangspunten gehanteerd worden. Het beleid sluit daardoor niet optimaal aan op
de werkelijke marktverhoudingen.
Zo worden marktaandelen van dagbladconcerns berekend op basis van de oplagen van de
titels. Bereik zou een betere basis zijn en bovendien beter vergelijkbaar met de SKO-cijfers
die op de andere markten gehanteerd worden.
In de marktdefinities is het opmerkelijk dat internet en nieuwsbladen buiten beschouwing
blijven.
Als nadeel van de huidige meetmethode stelt het Commissariaat dat de handhaving van de
Twm afhankelijk is van gebruiksmetingen die door marktpartijen worden aangeleverd. Dit
betekent volgens het Commissariaat dat dagbladen, televisie- en radiozenders die niet bij het
onderzoek zijn aangesloten, niet altijd worden geïdentificeerd en/of meegenomen.
Om die reden introduceerde het Commissariaat in de `Mediamonitor 2007' een nieuw
crossmediaal onderzoek om het nieuwsgebruik in kaart brengen. Het onderzoek bleek bij een
eerste analyse methodologisch goed in elkaar te zitten. Er zijn echter belangrijke
kanttekeningen te plaatsen.
- Een steekproef van 1200 is bescheiden voor een onderzoek dat op titelniveau
uitspraken doet.
- De veldwerkperiode (één kwartaal) is kort.
Hogehilweg 6, 1101 CC Amsterdam-ZO, Postbus 12040, 1100 AA Amsterdam-ZO, Telefoon: 020 - 43 09 150,
Doorkiesnummer: 020 - 43 09 171, Telefax: 020 - 43 09 199, E-mail: ndp@nuv.nl, Internet: www.nuv.nl, Bankrek.: 60.12.87.835, Postbank: 48.44.681
- Er wordt op een indirecte, voor deze titels ongunstige, manier gevraagd naar regionale
dagbladen.
De NDP benadrukt dat juist het feit dat gangbare onderzoeken als het NOM-bereiksonderzoek
en STIR worden gedaan in opdracht van joint industry committees, maakt dat het in de markt
(en bijvoorbeeld ook door adverteerders) geaccepteerde cijfers zijn. Idealiter zou er één single
source multimediaal bereiksonderzoek bestaan. Dit zou echter zeer hoge kosten met zich
meebrengen. Integratie van bestaande onderzoeken is wat de NDP betreft een realistischer
optie. Medio april 2009 worden al de eerste geïntegreerde onderzoeksresultaten van NOM en
STIR gepubliceerd.
Expireren, verlengen of aanpassen
Het Commissariaat voor de Media pleit voor verlenging van de Twm `met enkele jaren'. In de
verlengingsperiode wil het Commissariaat samen met de betrokken brancheorganisaties
komen tot een `toekomstgerichte, technologieonafhankelijke operationalisatie van
opiniemacht'. De NDP is bereid een rol te spelen bij de ontwikkeling van nieuwe, adequate
definities en meetmethoden. Mocht de Twm verlengd worden, dan zal de NDP meewerken
aan optimalisering van de huidige bepalingen in de AmvB.
Gegeven de grote structurele én conjuncturele problemen in de dagbladsector pleit de NDP
echter met klem voor expiratie van de Twm. De economische realiteit dwingt tot
herstructureren. Juist nu de dagbladmarkt zo turbulent is laat zich niet voorspellen welke
herstructureringen de komende jaren aan de orde zullen zijn. Dit proces moet niet bemoeilijkt
worden door aanvullende wettelijke beperkingen bovenop de reguliere mededingingstoets van
de NMA.
Om die reden heeft de NDP de commissie-Brinkman kenbaar gemaakt dat
mediaconcentratieregelingen dienen te verdwijnen of op zijn minst verder verruimd moeten
worden. In ieder geval dient het maximum marktaandeel van 35 procent op de dagbladmarkt
zo spoedig mogelijk te verdwijnen.
Tot slot
De NDP zou het toejuichen als de overheid de traditionele verkokerde benadering van het
medialandschap zou verruilen voor de door de WRR bepleite functionele benadering. Het feit
dat een niet-opiniërende zender als Sky Radio het moederconcern TMG beperkt in verdere
overnames op de mediamarkt geeft bij uitstek de betrekkelijke betekenis van de huidige
regelgeving aan. Juist in een krimpende dagbladmarkt is schaalgrootte een belangrijke
economische voorwaarde voor het voortbestaan van een pluriform aanbod.
Met vriendelijke groet,
Namens het bestuur van De Nederlandse Dagbladpers
Kees Spaan Tom Nauta
Voorzitter algemeen secretaris
Hogehilweg 6, 1101 CC Amsterdam-ZO, Postbus 12040, 1100 AA Amsterdam-ZO, Telefoon: 020 - 43 09 150,
Doorkiesnummer: 020 - 43 09 171, Telefax: 020 - 43 09 199, E-mail: ndp@nuv.nl, Internet: www.nuv.nl, Bankrek.: 60.12.87.835, Postbank: 48.44.681