Radboud Universiteit Nijmegen
Wees niet bang voor de multinational
Datum bericht: 21 april 2009
Wanneer buitenlandse multinationals Nederlandse bedrijven over willen nemen, ontstaat er nogal eens paniek in het politieke en publieke debat. Want dient het belang van zo'n multinational wel het belang van 'onze' economie? Jazeker, stelt Roger Smeets in zijn proefschrift: nationale economieën kunnen veel voordeel hebben van de komst van multinationals. Zeker nu een wereldwijde economische recessie heerst, is protectionisme dan ook een slechte keus. Roger Smeets promoveert op 7 mei aan de Radboud Universiteit.
Econoom Roger Smeets onderzocht de mate van invloed van buitenlandse investeringen door multinationale bedrijven (dus niet door hedge funds en dergelijke) op bedoelde en onbedoelde kennisoverdracht naar lokale bedrijven. Een vraag die niet alleen academisch, maar ook beleidsmatig relevant is: want kennisdiffusie, zoals Smeets het letterlijk vertaalt uit het Engels, is een belangrijk effect van de komst van een multinational. Veel belangrijker dan het veelgebruikte werkgelegenheidsargument, stelt Smeets. 'Subsidie om een buitenlandse investeerder binnen te halen is een erg omslachtige manier om banen te creëren. Dat kan je met hetzelfde geld gemakkelijker voor elkaar krijgen.'
Alleen daar waar de markt faalt
Kennisdiffusie kan daarentegen wel een steekhoudend argument zijn voor de lokale, provinciale of nationale overheid om buitenlandse investeringen te stimuleren, concludeert Smeets - maar alleen voor zover die diffusie onbedoeld plaatsvindt.
'Een bedrijf dat hier investeert draagt kennis over aan het dochterbedrijf en steekt daar zelf ook het nodige van op; op die meerwaarde wordt een overname- of fusiekandidaat onder andere uitgekozen. Daarnaast gaat het bedrijf relaties aan met lokale leveranciers en vraagt dan doorgaans om producten en diensten die iets meer of iets anders vergen dan ze tot dan toe leverden. Zo'n uitdaging, daar wordt een leverancier beter van. En de multinational ook - daarom hoeft de overheid dergelijke bedoelde kennisdiffusie dan ook niet te subsidiëren, want de multinational ziet daar zelf ook wel brood in.'
'Iets anders is onbedoelde kennisdiffusie. Dan moet je denken aan de uitdaging die de komst van de nieuweling vormt voor de lokale concurrenten: die zullen, als het goed is, beter gaan presteren. Onbedoelde kennisdiffusie is ook: dat het nieuwe bedrijf mensen opleidt, die vervolgens vertrekken en opgebouwde kennis meenemen naar de concurrent. Het risico daarop kan een investeerder zelfs tegenhouden.' En dat financiële risico, daar kunnen overheden wel wat tegenover stellen, meent Smeets.
'Er zit een gat tussen het positieve kennisdiffusie-effect voor de lokale economie en het belang van de multinational, tussen het maatschappelijk rendement en het privaat rendement voor het bedrijf kun je ook zeggen. Daar faalt de markt en het valt goed te beargumenteren om daar - maar ook alleen daar - als overheid op in te grijpen.'
Politieke en economische argumenten
Smeets ziet vooral voordelen in de komst van buitenlandse investeerders voor nationale economieën. Toch is ook in Nederland niet iedereen enthousiast over bijvoorbeeld de overname van energiebedrijf Essent door het Duitse RWE.
'Dat is ook wel te verklaren: dat je in je binnenlandse energievoorziening een binnenlandse vinger in de pap wilt hebben, snap ik wel. Maar dat is een politiek argument. Zuiver economisch bekeken is er geen reden voor een protectionistische opstelling. Want RWE profiteert van de kennis die Essent al heeft op het gebied van duurzame energieproductie. Dit komt ons allemaal ten goede. En voor de samenwerkingspartners van Essent kan zo'n overname bijvoorbeeld leiden tot de ontwikkeling van nieuwe, innovatieve producten. Dat is de les die je uit mijn proefschrift kunt trekken.'
Geen protectionisme!
Het moge duidelijk zijn dat Smeets ook niets ziet in protectionistische maatregelen, waartoe de Verenigde Staten, Frankrijk en Duitsland neigen om de wereldwijde recessie het hoofd te bieden. 'Nederland heeft van oudsher een open economie en heeft dan ook zelden actief beleid gevoerd om buitenlandse investeerders te ontmoedigen. Maar wat mij betreft mogen Nederlandse politici, bijvoorbeeld binnen de Europese Unie, de antiprotectionistische boodschap ook wel heel actief verkondigen aan andere landen.'
Voor eigen land beveelt Smeets aan: 'Actief stimuleren van buitenlandse investeringen, daar dienen overheden voorzichtig mee te zijn. Want veel van de effecten die je mag verwachten, daar is geen overheidsbemoeienis voor nodig.' Maar wat in ieder geval zeker niet nodig is, is de deur op slot gooien: 'We moeten niet bang zijn voor de komst van multinationals, geen investeerders tegenhouden, niet de protectionistische toer opgaan. De overheid moet liever zorgen voor goede randvoorwaarden waardoor Nederland aantrekkelijk blijft voor buitenlandse investeerders: een goed opgeleide beroepsbevolking en een goede sociale, fysieke en digitale infrastructuur.'
Over Roger Smeets
Roger Smeets (Schimmert, 1981) studeerde economie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, waar hij ook zijn promotieonderzoek deed (2004-2008). Hij publiceerde en zal nog publiceren in onder meer de World Bank Research Observer, de International Business Review en Regional Studies. Smeets was in 2008 genomineerd voor de Haynes Prize for the most promising young scholar bij de Academy of International Business. Sinds februari 2009 werkt hij bij het Centraal Planbureau, waar hij zich bezighoudt met onderzoek naar import en export door Nederlandse bedrijven. Daarnaast werkt hij een dag per week als postdoc onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Roger Smeets promoveert op donderdag 7 mei aan de Radboud Universiteit Nijmegen op zijn proefschrift 'Multinational heterogeneity and knowledge diffusion'. Promotor: prof. dr. E. de Jong; copromotor: dr. A. de Vaal. Dit onderzoek is begeleid vanuit het Institute for Management Research van de Radboud Universiteit.