Computer gaat voedselcrises
voorspellen
7 mei 2009
Nummer: N
RIKILT van Wagneingen UR, werkt met Wageningse partners aan een
softwaresysteem dat de kans op verontreinigd voedsel gaat voorspellen.
Dit emerging risk detection support system (ERDSS) had de dioxine- en
melaminecrisis eerder kunnen oppikken.
De huidige systemen om verontreiniging in voedsel op te sporen, zijn
reactief. Een bedrijf of onderzoekslab vindt een stofje dat in te hoge
concentratie voorkomt, ze meldt dat aan de bevoegde instantie die
vervolgens een waarschuwing afgeeft en de producent vraagt het product
uit de handel te nemen.
Het EU-onderzoeksprogramma Safe Foods, waarvan RIKILT de trekker was,
heeft alle informatie over voedselcrises van de afgelopen vier jaar
geanalyseerd met de vraag: onder welke omstandigheden treden vaker
voedselcrises of voedselverontreinigingen op? Doel was om die voortaan
te gaan voorspellen.
RIKILT-onderzoeker dr. Gijs Kleter noemt het voorbeeld van de
garnalenproductie in Zuidoost-Azië dat hij samen onderzocht met
collega ing. Marnix Poelman van Wageningen IMARES, onderdeel van
Wageningen UR. âAan de hand van een aantal incidenten met
geïmporteerde garnalen zagen we een bepaald patroon. De garnalenteelt
in Zuidoost-Azie werd gestimuleerd, de kweek werd intensiever.
Daardoor nam de ziektedruk toe, wat leidde tot een stijgend gebruik
van antibiotica, waaronder ook types die verboden zijn in Europa.
Intensivering is dan een indicator dat je meer garnalen mag verwachten
die niet aan de normen voldoen. Keuringsinstanties kunnen hun voordeel
doen met die kennis.â
âHetzelfde geldt voor de zalmproductie in Europaâ, vervolgt zijn
collega dr. Hans Marvin van IMARES. âDaar zagen we ook een gestage
toename van antibioticagebruik, met opeens een scherpe afname: er was
een vaccin ontwikkeld dat de ziektedruk wegnam. Technologische
vernieuwingen kunnen een indicator zijn om je risicoverwachting bij te
stellen. Klimaatverandering, waarbij je bijvoorbeeld door
overstromingen meer bacteriën in oppervlaktewater, drinkwater en
voedsel krijgt, kan een indicator zijn dat je vaker chemische stoffen
en microbiologische ziekteverwekkers in voedsel zult aantreffen. We
gebruiken dus niet alleen informatie uit de voedselketen, maar
betrekken er ook allerlei mogelijke externe effecten bij.â
Zo kan ook veranderende wetgeving de kans op voedselverontreinigingen
beïnvloeden. Een sterk voorbeeld is de dioxinecrisis in Nederland. De
melk van verschillende veehouders bleek besmet te zijn met dioxine,
het gevolg van een technologische aanpassing in een
aardappelverwerkingsbedrijf, waarvan een bijproduct als ingrediënt
voor veevoer werd gebruikt. Tijdens een productiestap was zout
vervangen door klei, vanwege aangescherpte milieuwetgeving. Dat
dioxines van nature in klei voorkomen, hadden de betrokkenen over het
hoofd gezien. âDat is niet gekâ, zegt Marvin, âje kunt niet alle
beschikbare kennis op één plek hebben. Wij denken dat we zoân
contaminatie met dioxine met ons systeem eerder zouden kunnen
oppikken.â
Zover is het echter nog niet. Marvin, Kleter en hun Europese collegaâs
hebben al veel relevante landbouwkundige en toxicologische kennis,
informatie over handel, wetgeving en menselijk gedrag verzameld.
âMaar we zijn er ook achter dat we veel nog niet wetenâ, zegt Marvin.
Die ontbrekende informatie wordt inmiddels via een nieuw project
verzameld. Ondertussen werken Marvin en zijn collegaâs al wel aan een
prototype, waarin ze de expertkennis uit meerdere
onderzoeksdisciplines wegen, in stukjes knippen en die invoeren in een
softwaresysteem van AFSG, eveneens onderdeel van Wageningen UR. âWe
kunnen de indicatoren die van belang zijn bij voedselcrises nu met de
hand invoeren, combineren en veranderenâ, zegt Marvin. âWe hebben de
melaminecrisis er ingestopt en een risicoschatting uit het systeem
gekregen. Die lijkt plausibel.â
In de toekomst moet het softwaresysteem de gegevens zelf gaan schatten
en combineren. De Europese voedselautoriteit EFSA heeft al
belangstelling getoond voor het detectiesysteem, net als de
Amerikaanse voedselautoriteit FDA.
Het onderzoek aan nieuwe risicoâs maakte deel uit van het
programmaonderdeel Early detection of emerging risks associated with
food and feed production van het onlangs afgesloten vijfjarige
EU-programma Safe Foods, waarin 34 onderzoeksinstituten uit Europa,
twee uit China en één uit Zuid-Afrika samenwerkten. De
wetenschappelijke resultaten uit dit programmaonderdeel staan in het
meinummer van het vakblad Food and Chemical Toxicology. Het
detectiesysteem wordt ontwikkeld in een vervolgproject in opdracht van
de Nederlandse overheid. / Albert Sikkema
Bovenstaand bericht is geproduceerd door de redactie van Resource, het
weekblad voor Wageningen Universiteit en Researchcentrum. Meer
informatie bij Pers- en wetenschapsvoorlichting van Wageningen UR,
e-mail: pers.communicatie@wur of bij de redactie van Resource, e-mail:
resource@wur.nl. Zie archief op http://www.resource-online.nl.
Wageningen Universiteit en Researchcentrum