Schriftelijk overleg over de kosten veldkeuring Naktuinbouw
26 mei 2009 - kamerstuk
Directie Landbouw
De Voorzitter van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Postbus 20018
2500 EA 's-GRAVENHAGE
uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum
april 2009
9
DL. 2009/1037 26 mei 2009
onderwerp bijlagen
Schriftelijk overleg over de kosten
veldkeuring Naktuinbouw
Geachte Voorzitter,
Hierbij stuur ik u mijn reactie en antwoorden op de vragen die aan mij zijn gesteld door de
vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit over de kosten voor veld-
keuringen van Naktuinbouw. Gelet op de aard van de diverse vragen van de Kamer wil ik
allereerst mijn algemene visie met betrekking tot de inzet van de keuringsdiensten
(waarvan Naktuinbouw er één is) uiteenzetten. Ik zal daar de door uw Kamer gemaakte
opmerkingen bij betrekken. Vervolgens zal ik ingaan op de stand van zaken met
betrekking tot de overdracht van fytosanitaire taken naar de keuringsdiensten (Plantkeur)
en ik zal vervolgens nader ingaan op de eisen van derde landen. Ik zal daarna aandacht
besteden aan de tarieven van de keuringsdiensten en de systematiek die daaraan ten
grondslag ligt. Aan het slot van mijn brief zal ik waar nodig nog specifieker ingaan op
vragen die door uw Kamer zijn gesteld.
Vooraf wil ik opmerken dat er een duidelijk onderscheid is tussen taken en regelgeving op
enerzijds het gebied van kwaliteit en anderzijds fytosanitaire taken en regelgeving. Dit zijn
twee terreinen met elk hun eigen vereisten, standaarden en mogelijkheden die af en toe
wel, en af en toe niet gelijk oplopen. Hoewel de keuringsdiensten taken op zowel het
terrein van kwaliteit als op het fytosanitaire terrein uitvoeren is het van belang om het
onderscheid goed in het oog te houden. In deze brief tracht ik dit verschil duidelijk aan te
brengen in de gebruikte terminologie.
1. Achtergronden en uitgangspunten bij de rol en inzet van de keuringdiensten
In de plantaardige sectoren zijn vier keuringsdiensten actief die zich bezighouden met
keuringen, inspecties, controles en de bijbehorende diagnostiek van planten en plant-
aardig materiaal. De oorsprong van deze diensten ligt in de aanpak van kwaliteits-
aangelegenheden. Drie keuringsdiensten houden zich bezig met teeltmateriaal en één
met eindproducten. Teeltmateriaal is verdeeld in de sectoren akkerbouw, tuinbouw en
bloembollen. Voor de sector akkerbouw is de Stichting Nederlandse Algemene Keurings-
dienst voor zaaizaad en pootgoed van landbouwgewassen (NAK) belast met de keurings-
taken, voor de sector tuinbouw (bloemisterij, boomkwekerij en groentegewassen) is de
Stichting Nederlandse Algemene Kwaliteitsdienst Tuinbouw (Naktuinbouw) actief.
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
26 mei 2009 DL. 2009/1037 2
In de sector bloembollen is de Stichting Bloembollenkeuringsdienst (BKD) de aangewezen
keuringsdienst. Deze drie stichtingen houden zich bezig met teeltmateriaal, dat in handel
wordt gebracht en wordt gebruikt om daaruit consumentenproducten te telen. Voor
toezicht op naleving van de regels voor consumentenproducten (groenten, fruit, bloemen
en planten) is de Stichting Kwaliteits Controle Bureau (KCB) aangewezen.
De keuringsdiensten zijn privaatrechtelijk georganiseerd in de vorm van stichtingen en ze
mogen onderling niet concurreren. De stichtingen hebben ieder een eigen bestuur,
bestaande uit vertegenwoordigers van representatieve vakorganisaties of organisaties van
het bedrijfsleven, evenals een eigen directie. De namen van enkele van deze keurings-
diensten mogen dan enige gelijkenis met elkaar vertonen, ze zijn echter zelfstandig en dus
niet aan elkaar gelieerd.
De genoemde keuringsdiensten komen oorspronkelijk voort uit private initiatieven van
het betrokken bedrijfsleven om de kwaliteit en rasechtheid van planten en plantmateriaal
in het handelsverkeer te garanderen. Vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw werden
veel van deze kwaliteits- en rasechtheidseisen vastgelegd in Europese wetgeving. In
Nederland lag het voor de hand het toezicht op de naleving van deze Europese regels te
laten uitvoeren door al bestaande stichtingen die hadden bewezen op een hoog niveau
controle en toezicht te houden. De Europese wetgeving werd in Nederland in de toen-
malige Zaaizaad- en Plantgoedwet (ZPW) en de Landbouwkwaliteitswet (LKW) geïmple-
menteerd. De genoemde stichtingen - een aantal met een historie van ver vóór de Tweede
Wereldoorlog - werden op deze manier belast met uitvoering van de wettelijke taken. Ze
kregen daarmee een publieke taak en werden zo zelfstandige bestuursorganen (ZBO's).
Bij de (hernieuwde) aanwijzing van NAK en Naktuinbouw als zelfstandige bestuurs-
organen bij de herziening van de ZPW voor de inwerkingtreding van de Zaaidzaad- en
Plantgoedwet 2005 is nog eens uitgebreid beargumenteerd waarom deze vorm van
organisatie zo goed past. Naast de positieve ervaringen met de uitvoering van de publieke
taken onder de oude ZPW, waren de volgende argumenten een reden om deze keurings-
instellingen wederom te belasten met deze taken en hun positie als zelfstandig bestuurs-
orgaan te continueren:
· Er was en is behoefte aan onafhankelijke oordeelsvorming op grond van specifieke
deskundigheid;
· Er was en is in een groot aantal gevallen sprake van een strikt aan regelgeving
gebonden uitvoering van taken: de keuringsdiensten nemen jaarlijks grote aantallen
beslissingen, gebaseerd op vastgestelde normen die zijn gebaseerd op wet- en
regelgeving.
De specifieke deskundigheid van de keuringsdiensten en de betrokkenheid van bedrijven
en organisaties uit de sector hebben ertoe bijgedragen dat het stelsel van wettelijke
keuringen en de overige werkzaamheden zich tot een zeer hoog niveau hebben
ontwikkeld. Deze keuringsdiensten hebben ook internationaal een hoog aanzien.
Vanwege de gelijksoortige opzet van de Landbouwkwaliteitswet golden voor het
toewijzen van de wettelijke taken aan KCB en de BKD dezelfde overwegingen.
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
26 mei 2009 DL. 2009/1037 3
Het grote draagvlak in de sector, mede door een stichtingsbestuur met vertegenwoor-
digers vanuit de belanghebbende sectoren, was dus in 2005 een belangrijke reden om vast
te houden aan het op deze manier organiseren van een aantal publieke controle- en
toezichttaken. De flexibiliteit, de sterk bedrijfsmatig ingerichte bedrijfsprocessen en de
bewaking door de besturen van de efficiency van de taakuitvoering blijken al jaren borg te
staan voor een hoge kwaliteit van de uitvoering tegen scherpe tarieven met een tarief-
ontwikkeling die gelijk is aan of lager dan de normale prijsontwikkelingen.
De positie van de keuringsdiensten binnen de sector in relatie tot de opgedragen wette-
lijke taken maakt tegelijkertijd dat ik nauwlettend toezie op de onafhankelijkheid en
onpartijdigheid van de keurings- en inspectiebeslissingen van deze diensten. Verder is (bij
de start van Plantkeur) ook kritisch gekeken naar de scheiding van publieke en private
taken bij de keuringsdiensten. De private taken zijn belegd bij aparte commerciële
organisaties. Via de wet en de statuten heb ik ruim voldoende invloed om bij te kunnen
sturen in die situaties waar dat voor de goede uitoefening van de taken gewenst is. Onder
andere het goedkeuren, respectievelijk vaststellen van de tarieven voor de genoemde
taken is en blijft mijn verantwoordelijkheid.
Al met al ben ik van mening dat in het gekozen model op een evenwichtige wijze een
balans is gevonden tussen taken en verantwoordelijkheden van de overheid en van het
bedrijfsleven. De overheid draagt hierin verantwoordelijkheid voor de wet- en regel-
geving. In deze wet- en regelgeving zijn ook de eisen vastgelegd waaraan teeltmateriaal
en consumentenproducten moeten voldoen, zowel op fytosanitair als op kwaliteitsgebied.
Ook houdt de overheid toezicht op de uitvoering van de taken. De keuringsdiensten zijn
als zelfstandige bestuursorganen belast met de uitvoering van deze wettelijke taken.
De sectororganisaties (vertegenwoordigd in de besturen van de keuringsdiensten) hebben
een belang bij en zeggenschap over de uitvoering van de taken en de (efficiënte)
organisatie daarvan. Daarbij staat het collectieve belang van de sector als geheel boven
individuele bedrijfsbelangen van afzonderlijke ondernemers. Het is in dit model niet aan
de orde dat individuele ondernemers invloed uitoefenen op de taakuitvoering door de
keuringsdiensten of op uitkomsten van concrete keurings- of inspectiebeslissingen
Er zijn vragen gesteld over de "monopoliepositie" van de keuringsdiensten. Ik heb vragen
hierover al in 2008 beantwoord1, maar wil er hier voor alle duidelijkheid op wijzen dat het
bij de keuringsdiensten gaat om taken die uitsluitend aan de overheid zijn voorbehouden.
Het zijn taken die hun grondslag vinden in Europese wetgeving en, voor zover relevant,
zijn vertaald in nationale wet- en regelgeving. Dit betekent dat een betrokken bedrijf voor
de controles en keuringen alleen terecht kan bij de door mij voor dit bedrijf aangewezen
keuringsdienst welke aan mijn toezicht is onderworpen. De taken worden niet in een open
markt verricht, kwalificaties als "monopolie" zijn dus niet aan de orde.
Overigens berusten niet alle activiteiten van de keuringsdiensten direct op de wet. De
sectoren hebben namelijk ook behoefte om de gespecialiseerde kennis en ervaring van
deze diensten te kunnen gebruiken voor het afgeven van garanties die boven de in de EU
en Nederland geldende wettelijke eisen gaan.
1 Kamerstukken II 2008/2009, 31 700 XIV, nr. 8
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
26 mei 2009 DL. 2009/1037 4
Dit betreft bijvoorbeeld programma's die garanties opleveren dat de teelt en/of status van
een bedrijf voldoet aan de specifieke eisen van bepaalde derde landen. Bij dergelijke
programma's moet onder meer worden voldaan aan de eis dat de keuringsdiensten
uitsluitend belast zijn met specifieke taken van openbaar belang. Voor het toestaan van
die activiteiten moet wel voldaan zijn aan de voorwaarden zoals gesteld in mijn brief aan
de Kamer van 14 november 20082. Daarenboven betalen in dat geval alleen de deelnemers
aan zo'n programma voor deze aanvullende garanties.
2. Plantkeur
Zoals aangegeven ligt de oorsprong van de genoemde keuringsdiensten dus in de
kwaliteitsregelgeving. Sinds 1 september 2007 zijn onder mandaat ook de fytosanitaire
inspectietaken aan deze keuringsdiensten overgedragen (Plantkeur). De Plantenziekten-
kundige Dienst vervult sinds die datum de rol van fytosanitaire autoriteit, kennisdienst en
toezichthouder op de uitvoering van de inspecties door de keuringsdiensten.
De overdracht van de taken sloot aan op de politieke wens om op bedrijven zo min
mogelijk verschillende toezichts- en controleorganisaties te laten werken. En met deze
operatie kwam ik tegemoet aan de wensen vanuit het bedrijfsleven om meer invloed te
hebben op de efficiency van die taakuitvoering en daarmee ook op de tarieven3.
Ik ben van mening dat de keuringsdiensten en de Plantenziektenkundige Dienst hun
nieuwe rollen uitstekend hebben opgepakt. Het systeem draait naar mijn oordeel goed en
het bedrijfsleven is tevreden met het nieuwe stelsel. Ook internationaal is de nieuwe
werkwijze geaccepteerd. Alleen Rusland accepteert de nieuwe systematiek nog niet. We
zijn met Rusland dan ook in gesprek over een proefperiode waarbij ook door de Russische
autoriteiten wordt geaccepteerd dat het fytosanitaire exportcertificaat door de keurings-
diensten wordt afgegeven.
3. Fytosanitaire eisen van derde landen
Voor het interne Europese handelsverkeer en bij import naar de Europese Unie gelden de
(fytosanitaire) eisen die de EU in zijn wetgeving heeft vastgelegd. Daaraan moet iedereen
in Nederland en daarbuiten voldoen bij import en bij intern verkeer binnen de EU. Voor
export naar derde landen buiten de Europese Unie liggen de eisen vast in de wetgeving
van dat betreffende land. Daarmee gaat het dus om eisen die door de overheid van dat
land worden opgelegd. Bedrijven die naar die landen willen exporteren moeten de kosten
voor eventuele extra benodigde inspecties en onderzoek zelf betalen. Deze kosten komen
bovenop de kosten voor controles op het minimale EU-niveau.
Het staat elk derde land vrij om, binnen de kaders van de International Plant Protection
Convention (IPPC) en de WTO (World Trade Organization), eisen te stellen waaraan de in
dat land te importeren plantaardige producten moeten voldoen. Nederlandse onder-
nemers exporteren naar veel van die derde landen. Zij hebben dus te maken met veel
verschillende derde landeneisen, waaraan ze zich bij export moeten houden. Zolang de
eisen die de derde landen stellen niet in strijd zijn met de kaders van de IPPC en de WTO,
is dat een gegeven.
2 Kamerstukken II 2008/2009, 31 700 XIV, nr. 16
3 Zie onder meer Kamerstukken II 2007/98, 31 200 XIV, nr. 181
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
26 mei 2009 DL. 2009/1037 5
De Nederlandse overheid (en dus de keuringsdiensten) is verdragsrechtelijk verplicht in
overeenstemming met die door de overheden vastgestelde eisen voor export naar het
betreffende land te certificeren.
Soms zijn er interpretatiemogelijkheden waarover dan op het niveau van de overheden
wordt gesproken. Nederland treedt in die gevallen actief op en met regelmaat voer ik
overleg met collega's van derde landen over dit soort kwesties. Niettemin: het blijft het
land van bestemming dat de eisen bepaalt.
Als de eisen van de derde landen zwaarder zijn dan de EU-eisen bepaalt de overheid (LNV)
op welke wijze aan die eisen voldaan kan worden, tenzij het derde land dat al zelf heeft
bepaald. Een individuele ondernemer heeft overigens op dat proces geen invloed.
Wel wordt regelmatig met de betrokken sectoren overleg gevoerd waarbij wordt
nagegaan op welke manier de eisen van derde landen op een efficiënte wijze in inspectie-
en controleprogramma's van de keuringsdiensten ondergebracht kunnen worden.
In de meeste gevallen stellen derde landen de eis dat bepaalde schadelijke organismen in
bepaalde producten niet mogen voorkomen. Soms schrijft het derde land exact voor hoe
de garantie hiervoor tot stand moet komen. In dergelijke gevallen worden speciale
arrangementen opgezet met de eisen en de wijze waarop Nederland daarin voorziet.
Op deze arrangementen worden aantal en intensiteit van de benodigde inspecties, veld-
of laboratoriumtoetsen en/of monitoring gebaseerd. In sommige gevallen dienen de
resultaten van de inspecties om "registers met erkende bedrijven" op te zetten. Dat zijn
bedrijven die op basis van gunstige inspectieresultaten mogen exporteren naar een
bepaalde bestemming. Tot slot zijn er derde landen eisen die niet alleen het te inspecteren
product zelf betreffen maar het gehele productiesysteem. De keuringsdiensten kunnen die
eisen onderbrengen in één van de bestaande "kwaliteit plus"-systemen. Bedrijven kunnen
hieraan op vrijwillige basis deelnemen en zo aantonen dat de door hen geproduceerde
zaden of planten aan de strenge systeemeisen van de derde landen voldoen.
4. Tarieven
Ontwikkeling tarieven
Diverse vragen zijn gesteld over de ontwikkeling van de tarieven bij de keuringsdiensten.
Allereerst wil ik aangeven wat mijn rol en verantwoordelijkheid is in deze. Voor de
kwaliteitscontroles geldt dat het bestuur van de keuringsdiensten de tarieven voor
kwaliteitskeuringen vaststelt en deze ter goedkeuring aan mij voorlegt. Deze tarieven keur
ik uitsluitend goed als ze niet strijdig zijn met het recht en het algemeen belang en ze
bovendien kostendekkend zijn.
Mijn verantwoordelijkheid voor de tarieven voor de fytosanitaire inspecties is op een
andere manier geregeld en op een andere juridische basis gestoeld. Bij fytosanitaire
inspecties is het zo dat de besturen van de keuringsdiensten een voorstel voor de tarieven
aan mij voorleggen.
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
26 mei 2009 DL. 2009/1037 6
Deze worden door mij beoordeeld. Ik hanteer hierbij dezelfde uitgangspunten als bij de
kwaliteitscontroles, uitgebreid met enkele specifieke voorwaarden uit de Meerjaren-
overeenkomsten Plantkeur die ik met de betreffende diensten heb afgesloten en de eisen
uit Europese Fytorichtlijn aangevuld met overige Europese fytosanitaire regelgeving.
Vervolgens stel ik bij ministeriële regeling de tarieven vast.
Een aantal vragen van de Kamer roept het beeld op dat er sprake zou van onevenredige
stijgingen van tarieven. Dit beeld kan ik niet onderschrijven. De stijging van de tarieven
(zowel voor kwaliteitscontroles als voor fytosanitaire inspecties) wordt voornamelijk
bepaald door de ontwikkeling van de lonen en prijzen. Over de laatste jaren liggen de
tariefstijgingen voor de kwaliteitscontroles door de keuringsdiensten onder de gangbare
loon- en prijsontwikkelingen. De fytosanitaire tarieven stijgen wel enigszins (in het
afgelopen anderhalf jaar in de orde van grootte van 3%). Over het algemeen zijn de
huidige fytosanitaire tarieven die de keuringsdiensten in rekening brengen echter nog
steeds lager dan de tarieven die de PD in 2007, voorafgaand aan Plantkeur, in rekening
bracht. Bovenstaande sluit overigens niet uit dat in een specifiek geval door de toegepaste
systematiek het huidige tarief in een bepaalde situatie voor afzonderlijke bedrijven wel
hoger kan uitpakken dan in het verleden. Ik kom daar later nog op terug.
Areaalheffingen of partijcontroles
Diverse vragen zijn gesteld over de basis voor zogeheten areaalheffingen bij Naktuinbouw
en de mogelijkheid om controles op een andere wijze of slechts eenmaal te laten plaats-
vinden (bijvoorbeeld partijcontroles vlak voor het in de handel brengen). De reden voor de
huidige werkwijze ligt hierin dat Naktuinbouw, in nauw overleg met de sectorbesturen,
het uitgangspunt hanteert dat de kostenmaker ook drager moet zijn van de kosten. Met
andere woorden: vraagt een bedrijf of het door dat bedrijf geteelde gewas relatief veel of
extra keuringsinspanningen, dan valt de rekening van Naktuinbouw hoger uit in vergelij-
king met bedrijven die aan een regulier keuringsbezoek genoeg hebben. Unaniem is men
in het bestuur van Naktuinbouw van mening dat het niet zo kan zijn dat de normaal/goed
functionerende bedrijven bijdragen aan de kosten voor bedrijven die het minder doen.
Echter, alleen met uurtarieven werken werd en wordt niet als billijk ervaren. Naast het
feitelijk uitvoeren van de keuringen op het bedrijf bestaat een keuringssysteem namelijk
ook uit een groot aantal andere activiteiten, zoals het houden van toezicht op het handels-
verkeer, het ontwikkelen en opstellen van keuringsprogramma's bij nieuw optredende
problemen, het ontwikkelen van adequate toetsmethoden etc. De aan dit type activiteiten
verbonden kosten moeten via een als rechtvaardig gevoelde verdeling door alle geregi-
streerde bedrijven betaald worden. Immers, ook voor deze kosten kan Naktuinbouw niet
aankloppen bij de rijksbegroting. Daarom heb ik de gekozen systematiek met areaal-
bijdragen goedgekeurd.
Omdat het keuringstechnisch noodzakelijk is (denk bijvoorbeeld aan traceerbaarheid en
het uitroeien van ziekten en plagen) dat de gehele teelt op het bedrijf van den beginne
wordt gevolgd, zijn ook de meerjarige teelten in de keuringen betrokken. Ook de
herkomst van het plantmateriaal en de in de loop der jaren gevolgde bedrijfshygiëne zal
in de keuringsbeslissingen moeten worden betrokken. Een boom of vaste plant uitsluitend
vlak voor het moment van afleveren keuren is daarbij veel te beperkt en niet in overeen-
stemming met de voorschriften.
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
26 mei 2009 DL. 2009/1037 7
et gehanteerde keuringssysteem kent een bedrijfsgerichte benadering en is geen partij-
gericht systeem. De areaalomvang is dus een maat voor het bepalen van de omvang van
het bedrijf en de waarde van de productie en is daarmee geen maat voor het al dan niet
keuren van bepaalde partijen.
5. Beantwoording specifieke vragen
Op basis van de bovengenoemde algemene uitgangspunten wil ik nader ingaan op de
vragen die door de Kamer zijn gesteld.
In antwoord op vraag 1 van de CDA-fractie ben ik van mening dat de invoering van
Plantkeur in 2007 naar tevredenheid is verlopen. Het systeem functioneert goed en de
ontwikkeling van de tarieven is in lijn met de algemene ontwikkeling van de lonen en
prijzen. Het systeem heeft geleid tot een eenvoudiger stelsel waarbij kwaliteitscontroles
en fytosanitaire inspecties door dezelfde dienst en soms tegelijkertijd worden gedaan
waardoor er minder inspecteurs op bedrijven komen. Dit scheelt tijd en kosten voor het
bedrijfsleven en de overheid terwijl de kwaliteit van de controles en inspecties overeind is
gebleken.
Andere landen hebben Plantkeur (vraag 2) geaccepteerd, met uitzondering van Rusland.
Zoals ik eerder bij brief van 14 november 20084 aan de Kamer heb gemeld, heeft het
Inspectoraat van de Europese Commissie (FVO) een onderzoek gedaan naar de werking
van Plantkeur wat tot een positief oordeel heeft geleid. De Europese Commissie kijkt op
eenzelfde wijze aan tegen het systeem.
Het systeem van "toezicht op toezicht" waaraan de CDA-fractie refereert (vraag 3) is niet
mogelijk omdat dit op grond van Europese regelgeving (met name de Fytorichtlijn) niet is
toegestaan. Ik verwijs hiervoor naar eerdere correspondentie hierover5. Inzet van private
bedrijven voor officiële fytosanitaire taken is niet mogelijk omdat deze niet voldoen aan
de eisen van de Europese Fytorichtlijn. Zoals hierboven aangegeven ben ik van mening
dat, binnen de kaders die de internationale regelgeving stelt, het huidige systeem tot een
hogere efficiëntie leidt ten opzichte van het oude systeem (vraag 4).
In antwoord op de vragen van de CDA-fractie naar de eisen van derde landen
(vragen 5, 6 en 7) kan ik verwijzen naar mijn inleiding in paragraaf 3. De tariefstelling van
Naktuinbouw (en overigens ook van de andere diensten) is hierop afgestemd. Voor
exportinspecties worden aparte tarieven gehanteerd die uiteraard alleen van toepassing
zijn voor die bedrijven die daadwerkelijk willen exporteren. Leveranciers die hun
producten alleen binnen de EU verhandelen, hebben met deze tarieven niets te maken.
Met betrekking tot de vragen van de CDA-fractie naar de systematiek van de (meerjarige)
keuringen (vragen 8, 9, 10) verwijs ik naar mijn inleiding onder paragraaf 4.
4 Kamerstukken II 2008/09, 31 700 XIV, nr. 16
5 Kamerstukken II 2007/08, 31 200 XIV, nr. 178
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
26 mei 2009 DL. 2009/1037 8
In aanvulling daarop kan ik nog melden dat de fytosanitaire voorschriften en de
kwaliteitsrichtlijnen in de EU uitgaan van een registratie van het bedrijf en van een
inspectie/keuring van het gehele bedrijf. In Europese fytosanitaire regelgeving is
vastgelegd dat het gehele perceel of het gehele bedrijf vrij moet zijn van quarantaine-
ziekten en niet alleen het materiaal dat in een specifiek jaar bestemd is om in de handel te
worden gebracht. Voor kwaliteit is vastgelegd dat een bedrijf in alle stadia van productie
moet voldoen aan eisen van goede traceerbaarheid, identificatie, beoordeling van
kritische punten in het proces en het doorlopend nemen van maatregelen om ziekten en
plagen te bestrijden. De door de EU-regelgeving voorgeschreven keuring is dan ook geen
partijkeuring, maar een bedrijfskeuring of keuring van het teeltsysteem over meerdere
jaren, wat overigens door de sector als volstrekt normaal wordt gezien. Het biedt voor
bedrijven bovendien de mogelijkheid om op ieder moment van het productieproces
materiaal in handel te brengen zonder vooraf "partijkeuringen" te hoeven aanvragen. Om
bovengenoemde redenen is keuring alleen in het jaar van verkoop ook niet mogelijk.
Specifiek in antwoord op vraag 8 naar partijkeuringen voor "stelen" in de sierteeltsector
kan ik u overigens melden dat inspectie op basis van "stelen" alleen van toepassing is op
de import van inspectieplichtige snijbloemen uit derde landen. De Europese regelgeving
schrijft hier een partijgerichte inspectie voor. Zoals hierboven is aangegeven is het echter
niet mogelijk en wenselijk om een dergelijke systematiek voor alle keuringen en sectoren
toe te passen vanwege de verschillende eisen die hier bestaan.
De PvdA-fractie vraagt naar de tarieven van NAK en NAK AGRO en de grondslagen hiervan
(vraag 11). Voor de tarieven van NAK geldt hetzelfde als voor de Naktuinbouw. Ook hier
stelt het bestuur van de stichting de tarieven voor de kwaliteitscontroles vast en legt deze
aan mij ter goedkeuring voor. Voor de fytosanitaire inspecties geldt ook voor NAK dat hier
het bestuur voorstellen aan mij voorlegt. Ik stel de fytosanitaire tarieven bij ministeriële
regeling vast. Evenals bij Naktuinbouw dienen deze tarieven kostendekkend te zijn en
worden ze door mij beoordeeld op de reeds genoemde aspecten. Ook voor de NAK geldt
dat er geen sprake is van onverantwoorde prijsstijgingen, maar dat de stijgingen liggen in
lijn met algemene loon- en prijsontwikkelingen. Wel zijn de kosten voor veldkeuringen in
de pootaardappelsector in 2009 met circa 7% gestegen, als gevolg van een gewijzigde
keuringssystematiek. Op de vermeende "monopoliepositie" van de NAK ben ik al ingegaan
in paragraaf 1 van deze brief.
Op de vraag van de PvdA-fractie naar de tariefontwikkeling van NAK AGRO kan ik geen
antwoord geven. NAK AGRO is een commercieel bedrijf (een zelfstandige BV) zonder
(hiërarchische) relatie met de overheid. Ik draag dan ook geen enkele verantwoordelijk-
heid voor de tarieven die NAK AGRO hanteert (zie ook vraag 20 van de VVD-fractie).
Met betrekking tot de vraag van de PvdA-fractie naar de betaling van kosten voor
monsterneming door ondernemers en de kennisontwikkeling bij private laboratoria
(vraag 12) verwijs ik u naar mijn brief over "marktwerking fytosanitaire laboratoria" van
11 februari 20086.
6 Kamerstukken II, 2007/2008, 31 200 XIV, nr. 178
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
26 mei 2009 DL. 2009/1037 9
De situatie zoals daarin beschreven is nog niet veranderd: het is op grond van de Europese
regelgeving nog altijd niet toegestaan dat commerciële laboratoriumondernemingen
worden betrokken bij officieel fytosanitair onderzoek. Zoals ik u heb toegezegd, blijf ik mij
inspannen om ruimte te creëren voor private laboratoria om officiële analyses te mogen
uitvoeren. De Europese Commissie werkt momenteel aan een voorstel hieromtrent.
Wanneer dit voorstel met de lidstaten wordt besproken is nog onbekend.
De SP-fractie heeft een aantal vragen gesteld over de wettelijke taken van de keurings-
diensten (vragen 13 en 14). Voor het antwoord hierop verwijs ik naar mijn brief aan de
Kamer van 14 november 20087 waarin ik ben ingegaan op de taken van Naktuinbouw.
Zoals ik daarin heb aangegeven voert Naktuinbouw uitsluitend taken van openbaar belang
uit. Dit is in de statuten verankerd en dit volgt ook uit de Zaaizaad- en plantgoedwet 2005.
Het zijn taken die wettelijk zijn vastgelegd of activiteiten die in het verlengde daarvan
liggen. Deze taken en activiteiten zijn niet aan marktwerking onderhevig en worden door
Naktuinbouw zonder winstoogmerk verricht. Naktuinbouw heeft een lijst in dit kader
opgesteld waarmee ik vanuit die optiek heb ingestemd. In het kader van mijn toezicht op
Naktuinbouw beoordeel ik periodiek of Naktuinbouw hieraan nog steeds voldoet. Ook dit
is in de statuten van de stichting verankerd.
Met betrekking tot de vraag van de SP-fractie (vraag 15) naar de tarieven verwijs ik naar
eerdere antwoorden. Specifiek kan ik hier nog aan toevoegen dat alle kosten van de
organisatie (zoals huisvesting, personeel, laboratorium, materialen, vervoer e.d.) in de
tarieven moeten worden doorberekend. Dit gebeurt op basis van een gedetailleerde
urenregistratie en een model van kostentoerekening.
In antwoord op vraag 16 van de SP-fractie verwijs ik voor het bestaansrecht van de
keuringsdiensten naar mijn inleidende beschouwing in paragraaf 1. In aanvulling hierop
kan ik u nog berichten dat voor deze taakuitoefening er geen relatie is met de Voedsel en
Waren Autoriteit. Zoals ik daarbij heb aangegeven is er bewust voor gekozen om de
taakuitvoering te laten plaatsvinden door zelfstandige bestuursorganen buiten de directe
organisatie van LNV.
Tot slot vraagt de SP-fractie naar de beloningsstructuur bij de top van Naktuinbouw (vraag
17). In antwoord op die vraag kan ik u melden dat ik de voorzitter van de stichting niet
benoem, maar dat benoeming of ontslag door het bestuur voorafgaand ter goedkeuring
aan mij moet worden voorgelegd. Het salaris van de voorzitter of het salaris van de
directie wordt hier niet bij betrokken. Met de vaststelling of goedkeuring hiervan heb ik
geen bemoeienis. Dit betreft uitsluitend de verantwoordelijkheid van het bestuur van de
stichting, met daarin afgevaardigden van betrokken sectororganisaties.
Met betrekking tot de vragen van de VVD-fractie over de ontwikkeling van de kosten bij
Naktuinbouw (vraag 18) en de mogelijkheid om meer rekening te houden met kleinere
tuinbouwbedrijven, kan ik in aanvulling op wat ik hiervoor heb gesteld nog het volgende
opmerken.
7 Kamerstukken II, 2008/09, 31 700 XIV, nr. 16
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
26 mei 2009 DL. 2009/1037 10
Zoals ik heb aangegeven is over de gehele linie bij Naktuinbouw sprake van een prijs-
stijging die ligt in lijn met de algemene ontwikkeling van de loonkosten en prijzen. Hierbij
is sprake van één bijzondere situatie. Dit betreft de boomkwekerijsector waar, na jaren
van tariefstabiliteit, nu in 2009 sprake is van een tariefstijging van circa 7%. Deze vloeit
voort uit het verzoek van de boomkwekerijsector zelf om de capaciteit van de keuringen in
die sector uit te breiden, gelet op de door de sector zelf erkende ziekteproblematiek.
In antwoord op de vraag (nr. 19) over de controletarieven voor de kleinere sectoren
verwijs ik allereerst naar wat ik in paragraaf 4 heb aangegeven met betrekking tot de
systematiek van tarieven van Naktuinbouw. Het bestuur van Naktuinbouw hanteert zoals
aangegeven het uitgangspunt dat de kostenmaker de kostendrager is, wat door de
afgevaardigde bestuurders vanuit de sectororganisaties wordt onderschreven. Het is
daarbij onvermijdelijk dat er een zekere ongelijkheid is omdat per eenheid product de
kosten voor kleinere bedrijven hoger zijn dan die voor grootschalige bedrijven. Bij dit alles
moet een evenwicht worden gevonden tussen rechtvaardigheid van kostentoerekening en
doelmatigheid van de opzet van systeem. Het is de verantwoordelijkheid van het bestuur
van de keuringsdienst om hiernaar te kijken en, indien gewenst, eventuele veranderingen
daarin door te voeren.
Voor het antwoord op vraag 20 van de VVD-fractie (tarieven NAK AGRO) verwijs ik naar
mijn eerdere antwoord op vraag 11 van de PvdA-fractie.
In antwoord op de vraag van de VVD-fractie naar de onderzoeksduur in de laboratoria
(vraag 21) kan ik het volgende berichten. Zoals bekend is er pas in de loop van 2008 een
definitief besluit genomen over het intrekken van de bevoegdheid van private laboratoria
voor het uitvoeren van officieel fytosanitair onderzoek. Voor één van de laboratoria heb ik
moeten besluiten de bevoegdheid met nog een jaar te verlengen. De NAK heeft het
officiële AM-onderzoek, dat voorheen door private laboratoria werd uitgevoerd, voort-
varend en zonder noemenswaardige problemen overgenomen. De NAK heeft mij geïnfor-
meerd dat in enkele situaties de onderzoeksduur inderdaad wat langer was dan voorheen.
Dit betrof vooral sectoren waar de NAK niet of minder actief was. De overdracht van
informatie is gegeven de situatie niet erg voortvarend verlopen, maar inmiddels op orde.
Voorts waren dit vroege voorjaar de omstandigheden om te bemonsteren ongunstig
vanwege de grote hoeveelheden neerslag, waardoor vertraging ontstond. Voor zover er
knelpunten waren bij de uitvoering van de werkzaamheden, zaten die vooral op het
onderdeel bemonstering, waarbij, zoals hiervoor vermeld, ook de weersomstandigheden
een negatief effect op de voortgang hadden. De NAK heeft gedurende seizoen 2008/2009
één klacht ontvangen over de bemonsterings- en onderzoeksduur. De NAK heeft in 2009 al
een aantal verbeterslagen gemaakt om de dienstverlening te optimaliseren, zodat ook
klanten met zeer hoge spoed naar tevredenheid kunnen worden geholpen. De capaciteit
van de laboratoria van de NAK is thans voldoende.
Met betrekking tot de vraag van de VVD-fractie over mijn inzet ten aanzien van private
laboratoria (vraag 22) verwijs ik naar de eerdergenoemde brief aan de Tweede Kamer van
11 februari 20088.
8 Kamerstukken II 2007/2008, 31 200 XIV, nr. 178
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
26 mei 2009 DL. 2009/1037 11
Ik heb hierin duidelijk gemaakt dat ik mij internationaal in de EU inspan om ruimte te
creëren voor de inzet van private laboratoriumondernemingen om officiële analyses te
mogen uitvoeren. Dit is nog steeds mijn inzet.
Met betrekking tot de vraag nr. 23 van de PVV-fractie over de tarieven en kosten van
Naktuinbouw verwijs ik naar de eerder gegeven antwoorden. Ik heb overigens helemaal
niet het beeld dat er sprake zou zijn van "belangenverstrengeling, graaicultuur, bestuur-
lijke incest en buitensporige salarissen". Zoals ik heb aangegeven is in de gekozen
structuur gewaarborgd dat er een goede betrokkenheid is van de sectoren bij de uitvoe-
ring van wettelijke taken op het vlak van kwaliteit en fytosanitair. Tegelijkertijd zijn er
voldoende waarborgen dat deze taken correct en conform de wet worden uitgevoerd.
Hierbij heb ik voldoende mogelijkheden om als toezichthouder in te grijpen en bij te
sturen mocht dat nodig zijn.
Met betrekking tot de vragen van de PVV-fractie naar de algemene economische
problematiek in de tuinbouwsector, mede in relatie tot een toenemende milieu- en
regelgevingdruk (vragen 24, 25 en 27) kan ik u antwoorden dat mijn inzet er juist op is
gericht om te komen tot een stimulering van het ondernemerschap in Nederland. Ik
verwijs u ter illustratie naar mijn recente brieven aan de Kamer over Stimulerings-
maatregelen van LNV (brief van 23 april 20099) en over de implementatie van de GLB-
Health Check (brief van 27 april 200910) waarin ik concrete stimuleringsmaatregelen
aankondig. Verder is zoals bekend het kabinetsbeleid ook gericht op vermindering van de
administratieve lasten voor ondernemers.
Met betrekking tot de vragen (vragen 25 en 26) van de PVV-fractie naar mijn opvattingen
over de rol en betekenis van de productschappen kan ik u het volgende melden.
De vragen 23, 25, 26 en 30 van de PVV-fractie hebben betrekking op de publiekrechtelijke
bedrijfsorganisatie als geheel (hierna aangeduid als PBO) en kunnen tezamen beantwoord
worden. Over de PBO heeft het vorige kabinet een standpunt geformuleerd dat op 23 mei
2006 aan de Tweede Kamer is aangeboden11. Dit kabinetsstandpunt is ook voor de
betrokken ministers in het huidige kabinet richtinggevend voor het beleid ten aanzien van
de PBO. Kortheidshalve volsta ik hier met te verwijzen naar de wijziging van de Wet op de
bedrijfsorganisatie (Wbo), die op 10 april 2008 aan de Tweede Kamer werd aangeboden
en die, met uitzondering van de wijziging van artikel 65, op 24 april jl. in werking is
getreden, en de reactie van mijn ambtgenoot van Sociale Zaken en Werkgelegenheid op
de Code Goed Bestuur product- en bedrijfschappen, (hierna: de Code) en de moties over
het eerdergenoemde Kabinetsstandpunt van 11 juli 200712.
In antwoord op de genoemde vragen van de PVV-fractie kan ik u zeggen dat ik mij van de
door de PVV-fractie gekozen kwalificaties distantieer en mij volledig aan het kabinets-
standpunt over de toekomst van de PBO conformeer.
9 Kamerstukken II 2008/2009, 31 700 XIV, nr. 149
10 Kamerstukken II 2008/2009, 28 625, nr. 67
11 Kabinetsstandpunt Toekomst PBO, Kamerstukken II 2004/2005, 25 695, nr. 35
12 Kamerstukken II 2006/2007, 25 695, nr. 46
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
26 mei 2009 DL. 2009/1037 12
Ik ben van mening dat de op 24 april in werking getreden wijziging van de Wbo, die onder
meer voorziet in een vierjaarlijkse draagvlaktoets, in samenhang met de in de Code ver-
vatte principes van goed bestuur, voldoende garanties bieden voor democratische besluit-
vorming, transparante verantwoording en adequaat toezicht. Ik breng hierbij nog in
herinnering dat de regering ervoor heeft gekozen de principes van de Code bij algemene
maatregel van bestuur als principes van goed bestuur aan te wijzen.
Overigens sluit de PBO de vorming van vrijwillige bedrijfsclusters niet uit en staat het hun
functioneren niet in de weg. Bij de behandeling van het wetsvoorstel tot wijziging van de
Wbo heeft de regering uitgesproken dat het geen vanzelfsprekendheid is dat een bedrijfs-
lichaam tot in lengte van jaren bestaat. Het is de zienswijze van de regering dat een
bedrijfslichaam in voortdurende verbinding moet staan met de ondernemers en werk-
nemers in de desbetreffende bedrijfstak, bij hen over voldoende draagvlak moet
beschikken en open en transparant moet zijn13. Zo is destijds het Landbouwschap niet
opgeheven omdat de Tweede Kamer of de regering dat wilden, maar omdat het draagvlak
voor behoud van het Landbouwschap in de sector ontbrak. Het vorige kabinet heeft zijn
standpunt over de toekomst van de PBO gebaseerd op door de schappen zelf uitgevoerde
toekomstverkenningen. Die gaven voldoende grond voor de verwachting dat de schappen
in de toekomst zowel voor ondernemers als werknemers een nuttige en noodzakelijke rol
kunnen spelen. Ik heb geen reden om aan te nemen dat het draagvlak onder de PBO als
geheel plotseling sterk zou zijn verminderd. Ook de vierjaarlijkse beoordeling vorig jaar
door de SER van de representativiteit van het organisatorisch draagvlak van het
Productschap Tuinbouw geeft mij daar geen aanleiding toe.
Wat de beloning van bestuurders betreft verwijs ik naar wat mijn ambtgenoot van Sociale
Zaken en Werkgelegenheid daarover heeft gezegd bij de behandeling van het boven-
genoemde wetsvoorstel tot wijziging van de Wbo. De beloningen van de voorzitters van
de schappen zijn door de schappen zelf vastgesteld en gebaseerd op de normering van de
SER. De normering van de SER blijft binnen de Balkenende-norm.
De vragen van de PVV-fractie over de areaalheffing en de systematiek van keuringen
(vragen 28 en 29) zijn reeds beantwoord.
In antwoord op de vraag nr. 30 naar de toepassing van de Balkenende norm voor de
directie van Naktuinbouw merk ik op dat ik mij uiteraard conformeer aan het geldende
Kabinetsbeleid op dit gebied. Zoals ik heb aangeven, is het bestuur van de stichting, en
niet ik, verantwoordelijk voor de vaststelling van de salarissen van de directie van
Naktuinbouw. Niettemin kan ik u wel berichten dat deze onder de Balkenende-norm
liggen. In de rapportage van mijn ambtgenoot van Binnenlandse Zaken en Koninkrijks-
relaties over topinkomens in de publieke en semipublieke sector over 2007 (brief van
19 december 200814) wordt melding gemaakt van het directiesalaris van Naktuinbouw.
De hoogte hield mede verband met de gemaakte afspraken over de afkoop van
pensioenlasten.
13 Nota naar aanleiding van het verslag, Kamerstukken II 2007/2008, 31 419, nr. 5, blz. 2.
14 Kamerstukken II 2008/2009, 30 111, nr. 40
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
26 mei 2009 DL. 2009/1037 13
De SGP-fractie stelde vragen over de waarde van het NAK-keurmerk en het mogelijke
concurrentienadeel dat Nederlandse bedrijven zouden ondervinden (vragen 32, 33 en 34).
In antwoord hierop merk ik op dat geldt dat alle zaaizaad en pootgoed van landbouw-
gewassen dat in de EU in het verkeer wordt gebracht, dient te voldoen aan minimum-
eisen. Voor in Nederland geproduceerd zaad- of pootgoed ziet de NAK toe op deze
kwaliteitseisen. Bij de keuring door de NAK wordt alleen gebruikgemaakt van het op
grond van de Europese verkeersrichtlijnen verplicht voorgeschreven officiële certificaat
(etiket, label). Dit voorgeschreven certificaat wordt in de gehele EU gebruikt.
De Europese verkeersrichtlijnen schrijven een minimumkwaliteit voor. Wanneer op grond
van een keuring is vastgesteld dat aan deze kwaliteitseisen wordt voldaan, wordt het
officiële certificaat aan elke verpakkingseenheid bevestigd. Het keuringssysteem voor
landbouwgewassen is (dus) in de gehele EU vergelijkbaar. Mede dankzij het uitgebreide
stelsel van kwaliteitsinfrastructuur en keuringen heeft het Nederlandse product
wereldwijd naam en faam opgebouwd. Ik ben dan ook van mening dat de genoemde
keurmerken absoluut toegevoegde waarde hebben. De kwaliteitskeuring voor land- en
tuinbouwgewassen is verplicht voorgeschreven. Nederland heeft een kwalitatief en
kwantitatief vooraanstaande positie als leverancier van uitgangsmateriaal. Het door
Nederlandse bedrijven in het verkeer gebrachte uitgangsmateriaal voldoet dan ook aan
hoge eisen, wat een belangrijke voorwaarde is voor een kwalitatief hoogwaardige en
concurrerende Europese landbouwproductie.
Overigens is de wijze van regelgeving, keuring en certificering voor kwaliteitsaangelegen-
heden binnen de EU-kaders recent geëvalueerd door de Europese Commissie. Daaruit
bleek onder andere dat de landbouwpraktijk in hoge mate tevreden is met het bestaande
systeem. Niettemin studeert de Europese Commissie momenteel op vereenvoudigingen
van het stelsel, waarbij de kwaliteit behouden moet blijven. Eventuele voorstellen hiertoe
verwacht ik begin 2011.
In antwoord op de vraag van de SGP-fractie naar de betrokkenheid van de sectoren bij de
keuringsdiensten (vraag 35) kan ik antwoorden dat vertegenwoordigers vanuit de
sectoren deel uitmaken van de betreffende stichtingsbesturen en adviescommissies.
Deze vorm van organiseren heeft wel de consequentie dat men zich in de sector moet
organiseren om in de besturen en de stichtingsbesturen afgevaardigd te worden. Niet
georganiseerde bedrijven kunnen uiteraard wel hun opinies en suggesties aan de
besturen kenbaar maken. Juist de directe relatie tussen ondernemers en de besturen van
de stichting wordt door de sector vaak als voordeel ervaren ten opzichte van diensten die
onderdeel zijn van het ministerie. Overigens moet hierbij wel worden aangetekend dat
vanzelfsprekend de directie noch het bestuur invloed hebben op de individuele controles
en inspecties of de beslissingen over uitslagen daarvan.
In antwoord op de vraag van de SGP-fractie naar de hoogte van de salarissen van de
directie van Naktuinbouw (vraag 36) heb ik reeds aangegeven dat deze onder de
Balkenende-norm liggen voor beloningen van functionarissen in de publieke sector.
Hierbij kan ik nog melden dat de kosten voor de salarissen onderdeel uitmaken van de
totale kosten van de keuringsdiensten. De besturen van de diensten zullen dus bij het
bepalen van de tarieven hier rekening mee moeten houden.
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
26 mei 2009 DL. 2009/1037 14
Tot slot stelt de SGP-fractie nog vragen naar de reden voor de areaalheffing en de
meerwaarde of noodzaak van jaarlijkse keuringen (vragen 37 en 38). Voor de antwoorden
hierop verwijs ik naar de algemene uitgangspunten en de antwoorden op vergelijkbare
vragen die ik elders in deze brief heb gegeven.
Tot slot
Ik vertrouw erop met bovenstaande mijn visie met betrekking tot de betekenis van de
keuringsdiensten in de plantaardige sector duidelijk uiteen te hebben gezet en uw vragen
voldoende te hebben beantwoord. Zoals ik heb gesteld, vind ik het van belang mijn
vertrouwen in het stelsel van de keuringen in de plantaardige sector uit te spreken omdat
dit ertoe heeft bijgedragen dat de kwaliteit en gezondheid van het Nederlands plantaardig
materiaal internationaal in hoog aanzien staan. In het licht van de algemene economische
ontwikkelingen lijkt het me van groot belang dat niveau op zijn minst in stand te houden
en verder te ontwikkelen om daarmee een stevige bijdrage te kunnen leveren aan de
economische positie en de hoogwaardige kwaliteit van de plantaardige sector in
Nederland.
DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN
VOEDSELKWALITEIT,
G. Verburg
---- --
Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit