Partij van de Arbeid
Den Haag, 28 mei 209
Bijdrage PvdA Fractievoorzitter Mariette Hamer aan Verantwoordingsdebat
Gesproken woord geldt!
Voorzitter,
Verantwoordingsdag is inmiddels bijna net zo Hollands als het weer.
Want ja, ook dit jaar werd er weer flink gemopperd op de informatie van het kabinet. Op dat punt is er zeker een traditie ontstaan. En ik geef direct toe. Het blijft zoeken hoe we deze dag een goede invulling geven.
Aan de hoeveelheid papier ligt het niet. Ook dit jaar liggen er weer stapels papier. Er is veel materiaal waar het kabinet op afgerekend kan worden. En, zoals ik 2 jaar geleden heb gevraagd, ligt er ook een verklaring op hoofdlijnen; de verantwoordingsbrief.
Dat is positief. Het kabinet heeft gezocht naar een manier om de voortgang transparant te maken. Er zijn natuurlijk wel veel schertsende opmerkingen gemaakt over het kleurtjesschema van het kabinet. Dat begrijp ik wel, want in dat "groene bos" zie je af en toe de prioriteiten niet meer.
Toen wij twee jaar geleden spraken over een verantwoordingsbrief ging het ons om focus aanbrengen in de prioriteiten om een politiek debat op hoofdlijnen te kunnen voeren.
Het kabinet heeft terecht laten zien waar zij op schema ligt, maar ik zou het kabinet wel willen vragen volgend jaar in de brief nog meer focus aan te brengen. Wat mij betreft speelt de Kamer daar ook zelf een rol in. Wij zouden van te voren, bijvoorbeeld bij de algemene beschouwingen, kunnen aangeven over welke onderwerpen we specifieke verantwoording willen, zodat we aan de hand van de brief een echt politiek debat kunnen voeren.
Want daarvoor zijn we hier. De inhoudelijke beoordeling van de tussenevaluatie van dit kabinet.
Een kabinet dat verantwoordelijkheid in tijden van crisis neemt.
Voorzitter over dat oordeel hoef ik niet al te veel woorden vuil te maken:
* Dit kabinet ligt op koers.
* Dit kabinet doet wat het moet doen nu we in zwaar weer zitten.
· En moet nu haast maken met de uitvoering van het crisispakket!
Voorzitter, laat ik in mijn bijdrage langs deze drie punten lopen.
1. Dit kabinet ligt op koers
Natuurlijk vindt ze dat, zult u denken. Maar gelukkig hebben we ook nog het keurmerk van de Rekenkamer. Laat ik duidelijk zijn: Er zijn punten die echt beter kunnen.
Maar, neemt u het mij niet kwalijk dat ik vooral mijn zegeningen tel.
Nog geen drie jaar geleden zat er een kabinet met een heel ander gezicht.
· Een rechts kabinet dat hard wilde ingrijpen in de sociale zekerheid.
· Een kabinet dat pas tot een akkoord kwam met sociale partners nadat dat door acties was afgedwongen.
· En een kabinet dat uiteindelijk ook over zogenaamde "daadkracht" is gestruikeld.
De PvdA zei toen dat het anders moest. En we zijn het ook anders gaan doen. Wij hebben verantwoordelijkheid genomen. Uit volle overtuiging. En met resultaat. Want dit kabinet heeft de koers verlegd.
Juist in deze moeilijke tijd kunnen mensen rekenen op de zekerheid van een goed sociaal vangnet en meer dan ooit wordt er geïnvesteerd in werkgelegenheid en opleiding. Die omslag is waargemaakt.
Zo heeft het kabinet fikse maartregelen genomen om mensen aan de slag te krijgen en te houden. Daardoor zijn er heel veel mensen uit de bijstand, veel ouderen, vrouwen en allochtonen aan het werk gekomen. Haalt u de lage werkloosheidscijfers uit september nog maar eens terug.
En nu mensen door de crisis hun werk dreigen te verliezen zet het kabinet alles op alles om ze aan het werk te houden. Via de werktijdverkorting, de deeltijd WW, mobiliteitscentra en scholing.
En als mensen echt buiten de boot vallen, kunnen ze rekenen op een goed sociaal vangnet. Ook dan schrijven we ze niet af.
Ook daar zit een omslag in het beleid.
Het gaat er niet meer om, bijvoorbeeld bij de wajong, wat deze jongeren niet kunnen maar wat zij wél kunnen. En hoe we ze kunnen helpen om ook hun talent in te zetten.
Dat is de cultuuromslag die is gemaakt: het gaat om meedoen in plaats van langs de kant staan. We geven weer kansen aan mensen die echt wat van hun leven willen maken.
Ook de kwetsbaren op de arbeidsmarkt worden meer en meer aan de slag geholpen. Doordat de overheid ze zelf in dienst neemt. Of door er bij aanbestedingen werk van te maken.
Voorzitter,
Natuurlijk er is een nog veel grotere omslag geweest.
Ik constateerde vorig jaar tijdens ditzelfde verantwoordingsdebat al dat we afscheid moesten nemen van het neo-liberale model.
Dat we een einde moesten maken aan het tijdperk waarin het ging om de snelle winst en de hoge bonussen, en niet meer om de mensen in de bedrijven. En als de crisis iets heeft aangetoond dan is het wel het failliet van deze denkwijze.
2. Dit kabinet doet daarom wat het moet nu we in zwaar weer zitten.
Wij hadden de laatste CBS krimpcijfers niet nodig om te beseffen dat het menens is met die crisis. De crisis is diep en hij is niet van vandaag op morgen voorbij. Dit is geen najaarsgriepje dat zo maar overwaait. Het is een akelige ziekte met allerlei onverwachte verschijnselen waarvan je nog jaren last kunt hebben.
En we hebben te maken met een wereldwijde epidemie.
Een epidemie die geduldig, maar adequaat bestreden zal moeten worden.
En ja, om de beeldspraak nog even door te zetten, dat vraagt om verstandige dokters die van wanten weten en die niet zomaar wat doen.
Dat betekent dat we niet in paniek moeten raken en bij de eerste schrammen het hele been afzetten.
Dat betekent dat we rustig en met de juiste middelen aan een duurzaam herstel werken. En dat doet dit kabinet. Dit kabinet doet wat het moet doen.
· Al in september is met de BTW-verlaging de basis gelegd om de koopkracht overeind te houden.
· Daarna heeft de minister van Financiën daadkracht getoond door banken overeind te houden, zodat Nederlandse spaarcenten veilig zijn.
· En dit voorjaar hebben we een crisispakket samengesteld dat houvast en vooruitgang biedt.
Houvast, omdat juist nu in deze tijden mensen de zekerheid willen van goede sociale voorzieningen. Vooruitgang, omdat we het perspectief bieden om sterker en duurzamer uit deze crisis te komen. Dat is sociaal en sterk.
Voorzitter,
Dit kabinet zoekt de juiste balans: tussen nu de essentiële investeringen doen en later zorgen dat het huishoudboekje weer op orde komt. Nu investeren en later terugverdienen. Sociaal en solide.
En ja, op de korte termijn betekent dat het tekort fors oploopt. Ik zou dat liever een investering van bijna 40 miljard willen noemen. Zeg maar ongeveer hetzelfde bedrag dat de heer Rutte wilde bezuinigen.
Dat is dus een duidelijke keuze.
Anders dan in 2003 toen er werd bezuinigd toen het tegenzat, heeft dit kabinet de begrotingsregels aangepast en besloten in tijden van crisis juist te investeren.
Een moedig besluit, want in het geval van de WW bijvoorbeeld betekent het dat er 10 miljard wordt uitgetrokken om deze op peil te houden. Zodat niemand in Nederland bang hoeft te zijn dat als hij of zij definitief zijn baan verliest, geen uitkering meer krijgt, of dat de hoogte en de duur worden aangetast.
3. Dit kabinet moet nu haast maken met de uitvoering van het crisispakket
Voorzitter,
De crisis grijpt nu snel om zich heen. Daarom is het nu zaak dat het voorjaarspakket zo snel mogelijk wordt uitgevoerd. Het kabinet moet dus een tandje bijzetten.
Mensen moeten weer het vertrouwen krijgen om hun geld te besteden en dat zullen ze alleen doen als de overheid ook investeert.
Daarom moeten kabinet en Kamer de komende tijd alle energie gebruiken om te zorgen dat de verschillende onderdelen van het pakket worden ingevoerd. Dus ook Snel en Sociaal.
Gelukkig is er op een aantal punten al actie ondernomen.
· Het kabinet heeft de regeling voor onderzoekers en ingenieurs uitgebreid, zodat juist in deze tijd aan innovatie wordt gedaan.
· En er ligt een actieplan voor de woningmarkt.
Maar nu verder. De economie vraagt om actie en ambitie. Wij gaan er vanuit dat het kabinet dit waarmaakt. Dat geldt zeker voor de doelen voor de meest kwetsbaren op de arbeidsmarkt.
Natuurlijk maakt de crisis de inzet om 200.000 mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt aan het werk te helpen ingewikkelder. Maar de ambitie om juist deze mensen, veelal mensen met een arbeidshandicap, toch aan het werk te krijgen die moet onverminderd groot zijn. Hoe gaat het kabinet dit verder oppakken?
En hoe zorgt het kabinet dat de deeltijd WW doet waar het voor bedoeld is: mensen dicht bij het bedrijf houden? Zijn de problemen daarover met de vakbeweging opgelost en is het budget op orde?
En zoals ik al eerder deze week vroeg: gaat het kabinet de ontwikkeling op de arbeidsmarkt in de traditionele mannen- en vrouwensectoren ook benutten om arbeid en zorg eerlijker te verdelen?
Wij verwachten dat het kabinet daarbij gaat kijken naar belemmeringen die mensen ondervinden als ze volgens het 2 keer 4 dagen model willen werken?
Maar vooral verwacht ik nu snel het plan van aanpak voor de Jeugdwerkloosheid. Bij voorkeur deze week nog!
Juist bij jongeren vallen de zwaarste klappen. Gaat het kabinet jongeren volgen als ze deze zomer van school komen? En gaat het kabinet concrete afspraken maken met sectoren over extra capaciteit voor jongeren?
Dit alles heeft grote urgentie. Vraag het maar aan mensen die bang zijn hun baan te verliezen. De afspraken in het crisispakket moeten dus liever vandaag dan morgen worden uitgewerkt.
En kabinet vergeet niet:
* Het onderwijs zit te springen om de toegezegde versterking van het VMBO, de extra wijkscholen en de extra zij-instromers.
* De bouw wil aan de slag met de bouw het onderhoud van scholen, en de aanleg van bruggen en renovatie van wegen.
* De energiebranche staat te popelen om al die duizenden windmolens neer te zetten. Daar moet nu rap werk van worden gemaakt.
Nogmaals: Aan de slag dus!
Morele agenda
Voorzitter,
laten we niet denken dat we er zijn als we dat allemaal doen. Want als we na de crisis niet weer willen vervallen in oude fouten moeten we het probleem ook bij de wortel durven aanpakken.
· Dus moeten we het graaien bij banken, bedrijven en vooral in de publieke sector aanpakken.
· Dus moeten we zorgen dat de bedrijfscultuur zich weer richt op langere termijn soliditeit in plaats van korte en snelle winst.
Ook die agenda moet nu met grote haast worden uitgewerkt en uitgevoerd. Dat betekent dat
· het gevecht tegen de bonussencultuur en de excessieve beloningen moet worden doorgezet.
· Er nu echt meer transparantie en toezicht in de financiële sector moet komen.
· De wettelijke eisen aan bestuurders en toezichthouders worden aangescherpt;
· De macht van aandeelhouders wordt ingeperkt en de zeggenschap voor werknemers wordt vergroot;
· En er ook versterkt toezicht komt in de publieke sectoren .
In dit kader ben ik eerlijk gezegd wel erg nieuwsgierig geworden hoe de MP de morele agenda van het crisispakket gaat oppakken.
Daarbij gaat het ook om veranderingen in het systeem. Terwijl de MP in zijn verhandeling in het NRC de indruk wekt nog te veel vertrouwen in de werking van dit systeem te hebben?
Voorzitter,
we spreken dezer dagen veel over Europa. En we weten allemaal dat als we ook in Europees verband niet tot een sociaal en democratisch Europa komen, we daar in Nederland last van blijven houden. We zijn een open economie en de landen om ons heen zijn van grote invloed.
Het is daarom ongelooflijk belangrijk dat we ook juist in Europees verband samen werken aan duurzaamheid, solidariteit met de allerarmsten en een sociaal economische orde. Ik hoor graag de visie van het kabinet of dit goed genoeg gaat?
Mevrouw de voorzitter, de investeringen op de korte en de lange termijn, dus ook die op het gebied van onderwijs (OESO), duurzaamheid en de wijkenaanpak moet er voor zorgen dat we socialer, duurzamer en sterker uit die crisis komen. Daar moet het kabinet naar toewerken.
Voorzitter,
Maar er is nog een andere opdracht.
We horen veel gemopper van de mensen in het land. Dat nemen we serieus.
· Mensen ergeren zich aan asociaal of intimiderend gedrag op straat.
· Ze ergeren zich aan vuilniszakken die over balkons worden gekieperd.
· Ze ergeren zich aan het gescheld in tram of bus.
· Ze zijn boos wanneer overlastgevers niet worden aangepakt. En terecht.
Politiek gaat, zeker in Den Haag, te vaak over deadlines en abstracte doelen waaraan beleid wordt opgehangen. Het kabinet moet oppassen dat ze in de kleurenschema's en projecten het zicht op de problemen niet kwijtraakt.
Zo zegt het mensen niets dat beleidsdoel 52 op rood staat. En ook het kabinet straalt nog te weinig uit dat ze daar echt mee zit. Maar dit is wel het doel dat gaat over fysieke verloedering en ernstige sociale overlast. En dat kan dus niet op achterstand blijven liggen. De PvdA-fractie wil dat dit heel snel wordt opgepakt.
En dat gaat verder dan criminaliteitsbestrijding en veiligheid alleen.
De overheid moet weer een hart krijgen en werken aan een betrokken samenleving.
· Dat begint er mee dat we die betrokkenheid zelf ook uitstralen.
· Dat begint bij een herwaardering van goede publieke voorzieningen.
· Dat begint met conciërges die de school weer een gezicht geven.
· Dat begint bij straatcoaches en wijkagenten die het verschil maken tussen onmacht en veiligheid.
· Dat begint bij wijkverpleegkundigen waardoor de zorg weer in de buurt is en mensen een aanspreekpunt hebben.
Punten die het kabinet gelukkig sinds de algemene beschouwingen op ons verzoek heeft opgepakt. Maar we zullen stappen verder moeten zetten.
We moeten ons met zijn allen schrap zetten tegen degene die het willen verpesten.
En dus gaat het ook om een cultuuromslag. Een cultuuromslag naar elkaar helpen.
Een cultuuromslag naar elkaar helpen en een cultuuromslag van ingrijpen waar het niet goed gaat.
· Dat geldt voor jongeren die overlast veroorzaken.
· Dat geldt voor ouderen die vereenzamen.
· Dat geldt voor mensen die in de schulden belanden of in armoede leven.
Het moet gedaan zijn met de cultuur van "je zoekt het zelf maar uit."Dus, kloppen we aan bij mensen. Kijken we achter de voordeur, spreken we ouders aan op het gedrag van hun kinderen.
Helpen we ze bij het opvoeden, maken we werk van schuldhulpverlening en zouden we meer werk moeten maken van de vereenzaming. Inderdaad, we zijn er nog lang niet, maar het begin van de cultuuromslag van vrijheidblijheid naar betrokkenheid is gemaakt.
Die betrokken samenleving betekent dat we ons inzetten voor een gezamenlijke toekomst. We zijn hier met allen en we zullen het samen moeten rooien. Dat kunnen we alleen als er duidelijkheid is over de basis van de Nederlandse rechtstaat en Nederlandse waarden.
Daarbij is goed burgerschap essentieel. Dat gaat om meer dan een handvest. Dat begint op school. Graag wil ik dan ook weten hoe het met de burgerschapslessen op scholen staat, waartoe ik samen met mijn collega's Dijsselbloem en Kraneveldt een aantal jaren geleden een wetsvoorstel indiende.
Duidelijkheid betekent ook dat we de rechtstaat met hand en tand verdedigen en dat dat zichtbaar is. In veel wijken waar nu overlast is, hebben we het al mogelijk gemaakt dat politie en justitie hard kunnen ingrijpen. En dat preventief ingrijpen ook met dwang kan gebeuren.
Vaak wordt er echter nog niet voldoende gebruik gemaakt van die mogelijkheden.
Mevrouw de voorzitter,
Ook de overheid moet het voorbeeld geven voor de betrokken samenleving.
Dat kan alleen wanneer we ook onze eigen prestaties, onze eigen dienstverlening, onze eigen instituties streng onder handen durven nemen. De overheid zal moeten presteren.
· Nog beter dan ze nu doet.
· Nog transparanter dan ze nu doet.
· En vooral menselijker dan ze nu doet.
Burgers moeten niet het gevoel hebben van het kastje naar de muur te worden gestuurd. Of zich op een wachtlijst terugvinden, terwijl ze direct hulp nodig hebben voor hun kinderen.
Wij vroegen daarom aan de MP bij de APB om snelle ontkokering van het jeugdbeleid. Wij hebben u gevraagd tot een verregaand experiment daartoe te komen met de grote steden en dit vast te leggen in een convenant. En ik kreeg een toezegging. Maar nu hebben wij een brief van het kabinet waarin staat dat dit is vastgelopen. U begrijpt, dit heeft mij verbaasd. En ik heb het uitgezocht.
Het blijkt vast te lopen op verkokering op de departementen. Daar kunnen minister Rouvoet en de steden niets aan doen. Dus MP, daar spreek ik u op aan. Laat u mij alstublieft voor zo snel mogelijk in een kabinetsbrede brief weten hoe de schotten wel doorbroken kunnen worden.
Want als we het willen waarmaken moeten we ook goed naar het functioneren van de publieke sector durven te kijken. Moeten we ook kritisch zijn op die departementale verkokering.
Ook de Kamer heeft daar een controlerende rol in. Gaat het goed met de uitvoering van het beleid?
Voorzitter ik kijk daarbij ook naar u. In uw rapport over de Parlementaire zelfreflectie doet u belangrijke voorstellen voor een eigen Onderzoeksagenda voor de Kamer.
Dat betreft toekomstverkenningen waarbij de Kamer één of enkele onderwerpen per jaar op de agenda zet, die in de (nabije) toekomst van belang worden.
Dat sluit nadrukkelijk aan bij mijn eerdere pleidooi voor "de commissie Toekomst".
Maar het gaat ook om uitvoeringsonderzoeken waarin de kamer in een relatief korte tijd de uitvoering van een wet of beleidsvoornemen onder de loep neemt in een publieke sector.
Dat kan een gericht onderzoek zijn naar de uitvoering van de Wet inburgering in de grote steden, of de zorgzwaarte in de verpleeghuiszorg, of het functioneren van de Bureaus Jeugdzorg. Om maar enkele voorbeelden te noemen.
We hoeven dat nu niet in te vullen maar wij hechten zeer aan deze voorstellen.
De nieuwe Onderzoeksagenda van de Kamer kan een belangrijke verzwaring beteken van de rol van de Kamer als controleur. En dus een versterking van het proces van Verantwoording, waar we het vandaag over hebben.
Wij stellen voor daar dit najaar nog inhoudelijk knopen over door te hakken zodat we in 2010 direct van start gaan.
Mevrouw de voorzitter,
Ik kom tot een afronding. Het kabinet ligt op koers, het doet wat moet, maar het moet nu wel haast maken. Die haast geldt voor de aanpak van de crisis. Maar dat geldt ook mijn pleidooi voor een betrokken samenleving. Het kabinet staat niet alleen. Ook de kamer kan initiatieven nemen en haar rol versterken. Laten we daar nu al onze energie voor gebruiken. Laten we dat met veel ambitie doen. En met passie en hartstocht.