Universiteit van Amsterdam
Verdwijnen 'du' in Nederlands te wijten aan verstedelijking en immigratie
Promotie Nederlandse taalkunde
vrijdag 29 mei, 12.00 uur
Suzanne Aalberse deed onderzoek naar het verdwijnen van de oorspronkelijke tweede persoon enkelvoud in het Nederlands. Tot het midden van de zestiende eeuw kon je in het Nederlands, net zoals bijvoorbeeld in het Duits, du zeggen tegen iemand anders. Onze huidige aanspreekvorm jij is afgeleid van een meervoudsvorm. Het gebruik van een meervoudsvorm tegen één persoon is op zich niet vreemd. In veel talen is de meervoudsvorm een beleefdheidsvorm, denk bijvoorbeeld aan het Franse vous dat zowel jullie als u betekent. Het feit dat du helemaal verdrongen is door de vorm jij is wel opvallend. De vorm du/tu is over het algemeen zeer conservatief en nog terug te vinden in de meeste Europese talen, van Portugees tot Russisch en Noors. Alleen het Engels en het Nederlands zijn de vorm verloren. Aalberse stelt dat het uitzonderlijke gedrag van de aanspreekvorm in het Engels en in het Nederlands te wijten is aan een samenwerking tussen twee factoren. De verstedelijking en immigratie zorgden ervoor dat de beleefde vorm meer gebruikt werd en ook dat er meer behoefte was aan makkelijke persoonsvormen. Daarnaast is de werkwoordsuitgang waarmee jij (en ook you) samenging, makkelijker te leren dan de uitgang die samengaat met du. Zowel jij als hij gaan samen met een uitgang -t, d.w.z. jij loopt en hij loopt. De persoonsvorm die samenging met du was uniek, namelijk een uitgang -s zoals in du loops. Door de vorm jij te gebruiken vingen mensen volgens Aalberse twee vliegen in een klap: ze waren beleefd en konden een makkelijke vorm van het werkwoord gebruiken zonder dom te klinken.
Mw. S.P. Aalberse: Inflectional Economy and Politeness. Morphology-internal and morphology-external factors in the loss of second person marking in Dutch. Promotor is dhr. prof. dr. F.P. Weerman.
Locatie: Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam.
Universiteit van Amsterdam