Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag
>
Rijnstraat 50
Den Haag
Postbus 16375
Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal 2500 BJ Den Haag
Postbus 20018 www.minocw.nl
2500 EA Den Haag
Onze referentie
BVE/stelsel/135683
Bijlagen
1. AKA-cijfers
2. `Beroepsonderwijs in
Datum 1 juli 2009 beweging' van ECBO
Betreft Diverse toezeggingen met betrekking tot het mbo
In de afgelopen maanden hebben wij diverse keren met elkaar gesproken over
het mbo. In deze overleggen heb ik een aantal toezeggingen gedaan, die ik in
deze brief wil behandelen. Daarnaast geef ik aan hoe ik invulling heb gegeven aan
de motie uit de laatste begrotingsbehandeling1. Het gaat om zes thema's:
1. Het sterker betrekken van docenten bij de activiteiten van het
Coördinatiepunt rond het toetsen en verbeteren van de kwalificatiedossiers
nota-overleg van 15 april 2009;
2. Het informeren van de Tweede Kamer over de vorming van de domeinen en
de wijze waarop docenten worden betrokken bij de ontwikkeling daarvan
nota-overleg van 15 april 2009;
3. Het informeren van de Tweede Kamer over de verdeling tussen allochtone en
autochtone deelnemers bij de uitstroom van AKA-opleidingen AO van 18
maart 2009;
4. Evaluatie van competentiegericht onderwijs in 2009 AO van 4 juni 08;
5. Het is gewenst de financiële ondersteuning van de invoering van het
competentiegericht onderwijs ook in het schooljaar 2009/2010 te continueren,
mogelijkerwijs door voortzetting van financiering uit de FES-
innovatieboxmiddelen motie uit begrotingsbehandeling van 11 december
2008;
6. Het informeren van de Tweede Kamer over de mogelijkheden van
overheveling van kennisaspecten van deel C naar deel B van de
kwalificatiedossiers nota-overleg van 15 april 2009.
1 Kamerstuk 2008-2009, 31700 VIII, nr. 102, Tweede Kamer
Pagina 1 van 7
Toelichting
1. Versterkte betrokkenheid van docenten bij de activiteiten van het
Coördinatiepunt rond het toetsen en verbeteren van de kwalificatiedossiers
Op dit moment worden docenten al op diverse manieren betrokken bij de
doorontwikkeling van kwalificatiedossiers, bijvoorbeeld via de onderstructuren van
of in de paritaire commissies zelf, samenwerkingstrajecten tussen kenniscentra en
scholen bij de ontwikkeling van competentiegericht onderwijs en het monitoren
door kenniscentra op validiteit en uitvoerbaarheid van kwalificatiedossiers.
Ook het Coördinatiepunt heeft een aantal acties ondernomen om docenten meer
bij de ontwikkeling en toetsing van kwalificatiedossiers te betrekken. Voorbeelden
daarvan zijn het afleggen van schoolbezoeken, via promotiemateriaal en
betrokkenheid bij docentenquêtes en CompetentCity. Het Coördinatiepunt
gebruikt ook de evaluatiegegevens van kwalificatiedossiers die MBO 2010 binnen
de experimentenclusters uitzet. Opmerkingen die daarin over dossiers worden
gemaakt koppelt het Coördinatiepunt in haar toetsing terug aan de kenniscentra
en vraagt hen wat kenniscentra daarmee hebben gedaan.
Met u ben ik van mening dat bij de doorontwikkeling van de kwalificatiedossiers
de uitvoerbaarheid ervan een belangrijk onderwerp is. In het nota-overleg van 15
april heb ik u dan ook toegezegd dat ik op de een of andere manier, via een panel
of iets dergelijks, de docent nadrukkelijker zal betrekken bij het Coördinatiepunt
en het steeds actualiseren van de kwalificatiedossiers.
Na overleg met het Coördinatiepunt en Colo blijkt echter dat het betrekken van
docenten bij het Coördinatiepunt niet oplevert wat we beoogd hebben. Immers,
de ervaringen van docenten moeten al verwerkt zijn in de geactualiseerde
kwalificatiedossiers, voordat deze ter toetsing door de kenniscentra aan het
Coördinatiepunt worden aangeboden.
Ik heb er daarom voor gekozen kenniscentra opdracht te geven (nog) meer dan
voorheen docenten uit te nodigen bij het actualiseren van de kwalificatiedossiers.
Kenniscentra leggen vervolgens de ervaringen van docenten met de
kwalificatiedossiers vast. Bij het aanbieden van de kwalificatiedossiers aan het
Coördinatiepunt leveren zij evaluatiegegevens en een rapportage aan, waarin
staat hoe deze gegevens zijn verwerkt in het kwalificatiedossier.
Het Coördinatiepunt zal bij de eindtoets van het kwalificatiedossier beoordelen of
er voldoende rekening is gehouden met de ervaring van docenten. Daarbij let het
Coördinatiepunt ook op de representativiteit van de vertegenwoordiging door
docenten.
Door deze aanpak worden de positie en betrokkenheid van docenten onderdeel
van het advies dat het Coördinatiepunt op het desbetreffende kwalificatiedossier
aan mij uitbrengt. Deze verstevigde rol van de docenten kan de uitvoerbaarheid
en ook de transparantie en herkenbaarheid - van de dossiers verbeteren en dat is
wat ik met deze toezegging heb beoogd.
Pagina 2 van 7
Een aantal kenniscentra zal deze versterkte aanpak deze zomer al hanteren.
Volgend studiejaar volgen de andere kenniscentra en geldt deze aanpak voor alle
kwalificatiedossiers. Het Coördinatiepunt zal in 2010 deze werkwijze met de
kenniscentra en het onderwijs evalueren.
2. Opleidingsdomeinen en de rol van docenten hierbij
Opleidingsdomeinen zijn uitsluitend bestemd voor de categorie deelnemers, die
nog niet weet voor welk beroep en diploma ze wil worden opgeleid.
Invoering van opleidingsdomeinen biedt instellingen de mogelijkheid deelnemers
breder te laten instromen en daarvoor bekostiging te krijgen. De inschrijving voor
een opleidingsdomein vormt de eerste fase van een compleet, regulier
opleidingstraject dat altijd moet zijn gericht op het behalen van een mbo-diploma.
Met ingang van de beoogde datum van 1 augustus 2011 van de inwerkingtreding
van de - voor de invoering van opleidingsdomeinen benodigde - wetswijziging
kunnen instellingen domeinprogramma's aanbieden en deelnemers daarop
inschrijven. Docenten zijn vanaf de start betrokken bij de ontwikkeling van
domeinprogramma's en de uitvoering ervan. Docenten hebben dus invloed op de
concrete invulling van het domeinprogramma en van de pedagogisch-didactische
werkwijze bij de uitvoering van het domeinprogramma. Een instelling kan met de
betrokken docenten alles zelf ontwikkelen, of samenwerken met andere
instellingen of producten en diensten inkopen.
Elke instelling moet zorg dragen voor de realisatie van voldoende kwaliteit van de
aangeboden domeinprogramma's en dit ook zelf bewaken. De inspectie houdt
vanaf de inwerkingtreding toezicht op de kwaliteit van het onderwijs, waaronder
ook die van dit onderdeel van opleidingstrajecten en de doelmatige inrichting van
het onderwijs.
3. De verdeling tussen allochtone en autochtone deelnemers bij de uitstroom
van AKA-opleidingen
Zoals met u besproken, heb ik het procesmanagement MBO 2010 gevraagd
nadere cijfers te leveren. Niet alle door u gevraagde gegevens zijn echter bekend.
De beschikbare cijfers treft u in grafieken in bijlage 1 bij deze brief aan. Met MBO
2010 heb ik afgesproken dat in de komende rapportages meer aandacht zal
worden besteed aan cijfermatige gegevens. Daarin wordt ingaan op de uitstroom
naar arbeid en naar het onderscheid allochtoon en autochtoon.
4. Evaluatie van competentiegericht onderwijs in 2009
De Web voorziet in een evaluatiebepaling ter afronding van de
experimenteerperiode (artikel 12.1a.4.). Hierin staat dat een door een
onafhankelijke organisatie op te stellen verslag over de doeltreffendheid en de
effecten van de opleidingen naar de Tweede Kamer dient te worden verzonden.
Zoals ik in mijn brief van 24 maart jl. aangaf heb ik gekozen voor een
stapsgewijze evaluatie gezien het grote aantal representatieve onderzoeken en de
volledigheid ervan in het eerste half jaar van 2009. Daarbij heb ik de
Pagina 3 van 7
verantwoordingslast die de sector aan het einde van de experimenteerperiode
ervaart, laten meewegen.
De volgende onderzoeken maken deel uit van deze evaluatie: uw onderzoek naar
de competentiegerichte kwalificatiestructuur, inclusief het draagvlak hiervoor, de
rapportage van MBO 2010 en het onderzoek van de inspectie. Als sluitstuk van
deze reeks van onderzoeken bied ik u de cgo-monitor van het expertisecentrum
beroepsonderwijs (ECBO) aan. Zijn rapportage vindt u in bijlage 2. Met deze
handelwijze voldoe ik aan hetgeen de wetgever met artikel 12.1a.4 heeft beoogd.
Dat wil niet zeggen dat we nu `klaar' zijn. Begin 2010 ontvangt u in ieder geval
nog de rapportage van MBO 2010 over de gespreksronde 2009 op basis van de
voortgangsrapportages van scholen. Die zal ik samen met het wetsvoorstel
competentiegerichte kwalificatiestructuur aan u doen toekomen.
5. Het continueren van de financiële ondersteuning van de invoering van het
competentiegericht onderwijs in het schooljaar 2009/2010, mogelijkerwijs
door voortzetting van financiering uit de FES-innovatieboxmiddelen
Op dit moment loopt er een besluitvormingsprocedure voor de selectieve
continuering van (in deze kabinetsperiode) aflopende innovatieprogramma's.
Mede met het oog op deze motie heeft OCW een voorstel voor het mbo ingediend,
gericht op onder meer ondersteuning bij de ontwikkeling van competentiegericht
onderwijs. Ik wacht de besluitvorming hierover af.
6. De mogelijkheden van overheveling van kennisaspecten van deel C naar deel
B van de kwalificatiedossiers
Alle kwalificatiedossiers zijn ingericht op basis van het Format kwalificaties mbo.
Dit format heb ik als bijlage bij de Beleidsregel kwalificaties mbo vastgesteld.
Zoals u weet, bestaat een kwalificatiedossier uit de delen A, B, C en D. Deel A
geeft een korte omschrijving van de beroepengroep en de taken die de
beroepsbeoefenaar zoal uitvoert. De verantwoording in deel D heeft tot doel de
(reeds doorlopen en toekomstige) ontwikkeling van het kwalificatiedossier toe te
lichten en te verantwoorden en de veranderingen ten opzichte van de vorige
versie aan te geven.
Hieronder beschrijf ik wat men terugvindt in deel B en in deel C van een
kwalificatiedossier.
Beschrijving inhoud van deel B en deel C
In deel B worden op hoofdlijnen de diploma-eisen beschreven. Deze eisen geven
weer wat de gediplomeerde moet kunnen en kennen als hij of zij op de
arbeidsmarkt start. In deel B worden de eisen kerntaken en werkprocessen
beschreven vanuit de beroepengroep. Een beroepengroep is een verzameling
sterk verwante uitstromen. In deel C wordt vervolgens per uitstroom een
uitwerking gegeven aan hetgeen in deel B is gesteld en die een goede basis biedt
om een beroepsopleiding op te bouwen. Met andere woorden, in deel C worden de
kerntaken en werkprocessen nader uitgewerkt per uitstroom, plus de
bijbehorende competenties en vakkennis en vaardigheden.
Pagina 4 van 7
Voor een aantal zaken in de kwalificatiedossiers is er dus een duidelijke relatie
tussen deel B en deel C:
Deel B Deel C
Typering van beroepsgroep, loopbaanperspectief en
beschrijving van relevante ontwikkelingen voor de in
het kwalificatiedossier beschreven beroepen,
vermelding van in- en doorstroomrechten.
Naam en omschrijving van certificeerbare eenheden. Vermelding van de naam van de certificeerbare
eenheid, een nadere uitleg ervan en in proces-
competentiematrices worden per kerntaak en
werkprocessen de competenties beschreven.
Benoemen van de uitstromen die tot het
kwalificatiedossier behoren o.v.v. onder meer:
o niveau van de beroepsuitoefening
o typering beroepshouding
o vermelding of er wettelijke en/ of
branchevereisten gelden
o de te behalen niveaus Nederlands, moderne
vreemde talen en rekenen/wiskunde
Deel B Deel C
Overzicht van verwantschap/ verschil tussen de
uitstromen in het kwalificatiedossier.
Beschrijving van de kerntaken vanuit het perspectief Per uitstroom wordt inzichtelijk gemaakt welke
van de beroepengroep en het vermelden van de kerntaken en werkprocessen hierbij horen en de
werkprocessen die hierbij horen. competenties die men bij het uitvoeren van die
werkprocessen dient aan te wenden.
Overzicht van de competenties die aangewend worden Een detaillering van hetgeen in deel B hierover is
bij de uitvoering van de werkprocessen van een vermeld door te beschrijven hoe competenties worden
kerntaak. aangewend t.b.v. het resultaat van het werkproces,
uit welke componenten de competenties zijn
opgebouwd en welke prestatie-indicatoren van
toepassing (kunnen) zijn. Ook worden hier de kennis
en vaardigheden vermeld die nodig zijn voor
competent gedrag.
Deel C
Gegeven de grote verscheidenheid aan beroepen op de arbeidsmarkt vindt
diplomering plaats op het niveau van de uitstromen. In deel C staan hiervoor de
relaties beschreven tussen kerntaken, werkprocessen en competenties. De
informatie in deel C is zeer relevant en nodig om op te leiden en te examineren
voor het behalen van een mbo-diploma waarvan de waarde in heel Nederland
gelijk is, ongeacht aan welke instelling het diploma behaald is.
Het overhevelen van aspecten van deel C naar deel B is mogelijk na wijziging van
het format. Echter, mijns inziens is dit schuiven met papier waarmee we de
werkbaarheid van de kwalificatiedossiers niet verhogen. Met werkbaarheid bedoel
ik dat er een goede balans is tussen transparantie voor de student,
herkenbaarheid voor de arbeidsmarkt en uitvoerbaarheid door de professional.
Dat zijn de drie aspecten waarop ik mijn energie richt en waarop ik de komende
periode de puntjes op de `i' wil zetten:
Pagina 5 van 7
Transparantie en herkenbaarheid
In mijn brief van 24 maart jl. heb ik u geïnformeerd over onder meer de
doorontwikkeling van de kwalificatiestructuur. Samen met Colo zijn kenniscentra
hard bezig om bandbreedtes op te stellen voor het aantal kerntaken,
werkprocessen en competenties, die ten goede komen aan de transparantie van
de kwalificatiedossiers. Dit verhoogt ook de herkenbaarheid van de
kwalificatiedossiers voor het bedrijfsleven. Vertegenwoordigers ervan geven nu
immers aan dat bij een aantal kwalificatiedossiers enerzijds deel B te globaal is
met te veel ruimte voor de scholen om er eigen invullingen aan te geven en
anderzijds deel C te gedetailleerd is. Een ander belangrijk aspect voor het
bedrijfsleven zijn de beroepscompetentieprofielen die ten grondslag liggen aan de
kwalificatiedossiers. Deze profielen zijn nu al herkenbaar opgenomen in de
kwalificatiedossiers.
De kenniscentra verwachten het opstellen van bandbreedtes kort na de zomer
rond te hebben. Hierdoor wordt de essentie van een groot aantal
kwalificatiedossiers scherper naar voren gebracht, zonder dat hierbij allerlei
(discussies over) formats hoeven te ontstaan. Daarbij teken ik aan dat voor de
waarde van mbo-diploma's en de vergelijkbaarheid daarvan, het belangrijk is dat
de kwalificatiedossiers voldoende basis blijven bieden voor de opleiding en de
examinering.
Uitvoerbaarheid
Met het oog op het verhogen van de uitvoerbaarheid van de kwalificatiedossiers
heb ik in de zomer van 2008 scholen reeds toegestaan het principe 'pas toe of leg
uit' toe te passen. Dit houdt in dat de inspectie rekening zal houden met situaties
waarin instellingen voor bepaalde opleidingen op goede gronden zijn afgeweken
van de prestatie-indicatoren van deel C, en die zich tegenover de inspectie
hierover kunnen verantwoorden. Daarmee kan om legitieme redenen recht
gedaan worden aan regionale invulling zonder dat er afbreuk wordt gedaan aan
de landelijke vergelijkbaarheid van inhoud en niveau van diploma's.
Op dit moment maken overigens nog maar weinig scholen gebruik van de
mogelijkheid af te wijken van de vastgestelde prestatie-indicatoren. Ik verwacht
overigens dat hiervan steeds meer gebruik gaat worden gemaakt.
Ik wil de opbrengsten afwachten van de ontwikkeling van de bandbreedtes en de
mogelijkheid af te wijken van de prestatie-indicatoren. Daarom houd ik voorlopig
vast aan het integraal vaststellen van de kwalificatiedossiers. Uiteraard blijft er
ruimte voor scholen om regionale inkleuring te geven aan de vrije ruimte binnen
het kwalificatiedossiers en aan de beroepspraktijkvorming.
Tot slot
Ik stel u graag in de gelegenheid om uitgebreider kennis te nemen van de manier
waarop de kwalificatiedossiers in elkaar steken en de toetsing ervan door het
Coördinatiepunt. Indien u daarin bent geïnteresseerd, neem ik het initiatief tot het
maken van een afspraak voor een technische briefing.
Pagina 6 van 7
Op 12 oktober organiseren MBO 2010 en Colo voor de derde keer CompetentCity.
Dit evenement trok de afgelopen jaren 1800 tot 2000 bezoekers en staat in het
teken van competentiegericht onderwijs. Ik nodig u van harte uit dit evenement
bij te wonen.
Marja van Bijsterveldt-Vliegenthart
De staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Pagina 7 van 7