Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

De wraak van Maria

30 juni 2009

Boliviaanse pelgrims vragen Maria om geld en wraak

Boliviaanse pelgrims komen massaal bij Maria klagen over hun slechte financiële positie en het neoliberale systeem dat zij daar de schuld van geven. Vrouwen grijpen de kans ook aan om eens goed te klagen over hun dominante man. De Maagd van Urkupiña biedt namelijk niet alleen een luisterend oor, maar kan volgens de gelovigen ook harde straffen uitdelen. Dit stelde NWO-onderzoeker Sanne Derks vast na veertien maanden onderzoek in Bolivia. Zij promoveert op 6 juli aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

Volgens Derks is een pelgrimage veel meer dan een uiting van religiositeit; het is een arena waar mensen met verschillende belangen bijeenkomen en waar verschillende mensen op hun eigen manier proberen macht uit te oefenen. De pelgrimage is sterk verbonden met het dagelijks leven omdat de pelgrims de problemen uit het dagelijks leven meenemen naar de pelgrimsplek.

Veel van de pelgrims bezoeken Maria expliciet met verzoeken om economische verbetering. Zij kopen miniaturen van huizen en auto's om te laten zegenen in naam van Maria. De miniaturen worden mee naar huis genomen en functioneren als een herinnering - zowel voor Maria als voor henzelf - om te werken aan hun doelen. Ook hakken de pelgrims stukken steen van rotsen die symbool staan voor rijkdom.

De pelgrims zien en benoemen de stenen als 'geld' en spreken over 'kapitaal' dat met 'rente' terugbetaald moet worden. Met hun pelgrimsgebruiken verzetten de Bolivianen zich tegen het neoliberale systeem, maar zij reproduceren tegelijkertijd hetzelfde systeem in hun economisch gedrag en in de rituelen op de pelgrimsplek. Zo is de pelgrimage enerzijds een manier om door middel van verzet macht uit te oefenen en de dagelijkse situaties te veranderen, maar tegelijkertijd onderwerpen zij zich aan het strenge regime van Maria.

Marianismo

Boliviaanse vrouwen bezoeken de Maagd ook om een andere reden. Veel van de vrouwen krijgen te maken met huiselijk geweld. Volgens studies hangt dat samen met het genderconcept 'marianismo', vaak gedefinieerd als tegenpool van 'machismo'. Vrouwen zouden de Maagd Maria als passief en onderdanig rolmodel moeten omarmen. Derks laat met haar studie zien dat veel vrouwen juist op een hele andere manier tegen Maria aankijken. De Maagd van Urkupiña wordt vereerd om haar wraakzuchtige karakter. De vrouwen dragen hun woede over op Maria om zo te zorgen dat Maria wraak neemt op hun mannen.

De manier waarop Bolivianen Maria eren, wijkt vaak sterk af van de wensen van de kerk. De gelovigen proberen hun eigen leven te verbeteren en zetten Maria daarvoor in. Zo lijkt de pelgrimage een bron van 'empowerment'. Tegelijkertijd worden de sociale ongelijkheden in de maatschappij echter niet opgelost. Maria is zelfs deel van de structurele ongelijkheid omdat zij eist dat de pelgrims zich schikken naar haar regels.

Sanne Derks sprak tijdens haar onderzoek met zo'n tweehonderd Bolivianen, nam deel aan de pelgrimage en hield diepte-interviews met 25 personen, waarvan zij vijf personen volgde in hun dagelijks leven. Haar onderzoek maakt deel uit van het onderzoek 'The Power of Pilgrimage', onderdeel van het NWO-programma 'The Future of the Religious Past'. Binnen dit meerjarige onderzoeksprogramma doen tal van wetenschappers onderzoek naar nieuwe aspecten van religie.

..............................

Meer informatie:

* Sanne Derks

* +31 (0)6 4828 1812, s.derks@maw.ru.nl

* promotiedatum: 6 juli

* promotor: prof. dr. W.H.M. Jansen, copromotor: dr. C.D. Notermans

laatst gewijzigd op 30 juni 2009