Toespraak Balkenende bij presentatie 'De Balans van Bovenberg'
Toespraak | 03-09-2009
Minister-president Balkenende heeft een toespraak gehouden bij de
presentatie van het boek van de Tilburgse econoom Lans Bovenberg 'De
Balans van Bovenberg'.
Mijnheer De Reus, dames en heren, maar vooral: beste Lans,
Wat ben ik in eerste instantie geschrokken toen ik de uitnodiging
kreeg om dit boek in ontvangst te nemen. Lans Bovenberg die de balans
opmaakt? Nu al? Lans, de kampioen van het levensloopdenken met
vervroegd pensioen? Op zijn 51e? Dat kan toch niet waar zijn!
Gelukkig begreep ik al snel dat we dit boek meer moeten zien als een
tussenbalans. Het bevat uiteraard wel een uitgebalanceerde visie, maar
het is geen eindbalans - een hele opluchting.
Toen ik de drukproeven doorbladerde, kwamen er allerlei oude en
dierbare herinneringen boven, vooral aan café Schlemmer in de Haagse
Lange Houtstraat. Lans en ik troffen elkaar daar in het midden van de
jaren negentig een paar keer per jaar om in een wat groter gezelschap
te discussiëren over politiek en samenleving. We waren in de dertig,
dus nog heel jong - zeg ik nu als vijftiger. We hadden idealen en
passie. En we hadden bovendien een mening. Fantastische en
inspirerende avonden waren dat!
In latere publicaties zijn aan deze avonden in Schlemmer soms
mythische proporties toegekend en u moet vooral niet alles geloven wat
u erover leest. Maar één ding klopt wel. In dat bovenzaaltje in Den
Haag vonden we elkaar op een aantal standpunten die toen - het waren
de hoogtijdagen van Paars - op zijn zachtst gezegd niet populair
waren.
Tegen de stroom in vonden wij dat er iets was scheefgegroeid in
Nederland. We vonden dat de individualisering doorschoot. We vonden
dat de betekenis van waarden en normen in het publieke domein niet of
nauwelijks op waarde werd geschat. We vonden dat de rol van het
maatschappelijk middenveld, de civil society, veel groter moest
worden. En we vonden bovenal dat solidariteit en meedoen in de
samenleving twee kanten van dezelfde medaille zijn, dus dat je mensen
niet mag afschrijven maar zoveel mogelijk betrokken moet houden.
Die agenda is nog steeds actueel en misschien wel actueler dan ooit,
zeker in het licht van het huidige debat over ethiek en moraal in de
economie. Als deze crisis immers één ding blootlegt, dan is het wel
dat een stabiel financieel-economisch systeem niet alleen gebaseerd
kan zijn op de korte termijn en de zucht naar méér. Het besef groeit
dat er ook nog zoiets is als de wereld van overmorgen en dat een
stabiele en solidaire samenleving een beroep doet op ieders
verantwoordelijkheid en ieders inzet. Alleen zo halen we het beste uit
onszelf.
En precies daarover gaat dit boek, dames en heren. Ik heb, toen ik het
doorbladerde heel vaak instemmend zitten knikken. De analyses van de
hoogleraar Bovenberg winnen met de loop der jaren alleen maar kracht
en diepgang. Maar Lans, in dit boek gaat het niet alleen over de
wetenschap. Je laat jezelf ook zien als diepgelovig mens die zijn
inspiratie put uit de Bijbel. Ik herken daar veel in, want voor mij
geldt precies hetzelfde. Ergens in dit boek zeg je het volgende:
'Inzicht in het functioneren van de samenleving in het algemeen en de
economie in het bijzonder kan prima verbonden worden met de waarden
die de Bijbel ons leert.' Toen ik dat las, moest ik meteen
terugdenken aan onze avonden in Schlemmer.
Maar was er dan niets dat mij verraste in dit boek, dames en heren?
Toch wel en wie Lans Bovenberg een beetje kent, zal dat niet verbazen.
Hij is, zoals altijd, goed voor de nodige prikkelende uitspraken die
tot nadenken stemmen. Ik geef u een kleine bloemlezing.
Wat dacht u bijvoorbeeld van deze: 'Ik geloof in harde liefde.' Dat
maakt toch op zijn minst nieuwsgierig naar de exegese, zou ik denken.
Of deze: 'Pensioen is geen Bijbels begrip.' Lans weet het zeker, want
de apostel Paulus heeft het zelf gezegd in zijn tweede brief aan de
Korinthiërs (12:14). Ik heb die bewuste passage nog even opgeslagen en
daar staat het volgende: 'Want de kinderen moeten niet schatten
vergaderen voor de ouders, maar de ouders voor de kinderen.' U leest
er alles over in hoofdstuk 9. Een aanrader.
En tot slot geef ik u deze nog mee: 'Ouderen zijn de gasbel van de
economie.' Die uitspraak is misschien wat minder cryptisch, maar het
tekent wel de kracht van jou, Lans, om een ingewikkelde analyse van
een complex probleem tot de kern terug te brengen. Ik geloof dat je
ook daarom een graag geziene gast bent buiten de wetenschap.
Dames en heren, in dit boek is een bijzondere man aan het woord.
* Een wetenschapper in hart en nieren die vanuit een consistente
visie steeds weer de nuance en diepgang zoekt.
* Een hoogleraar die zich niet opsluit in de ivoren toren van de
universiteit, omdat hij vindt dat zijn werk maatschappelijk
relevant moet zijn.
* En een man die vanuit zijn religieuze inspiratie in staat is
meerwaarde toe te voegen aan zijn economische analyses.
Ook daarom zeg ik: Lans, goed dat dit een tussenbalans is. Dit boek
belooft alleen maar meer voor de toekomst.
En misschien past helemaal tot slot nog één waarschuwing aan u, dames
en heren. Als u straks aan de borrel gaat en u houdt van garnalen en
zalm, wees dan snel. Want zelfs Lans Bovenberg heeft zijn zwaktes...
Meer over dit geheim in dit mooie boek.
Dank u wel.
Ministerie van Algemene Zaken