4. Terugwerkende kracht correctie overschrijdingen medisch
specialisten
Terugwerkende kracht correctie overschrijdingen medisch specialisten
Kamerstuk, 5 oktober 2009
De Voorzitter van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Postbus 20018
2500 EA DEN HAAG
CZ/TSZ-2952926
5 oktober 2009
Betreft Terugwerkende kracht correctie overschrijdingen medisch
specialisten
Geachte voorzitter,
Op 1 juli 2009 heeft een Algemeen Overleg over de budgettaire
maatregelen plaatsgevonden. Onderdeel hiervan waren de maatregelen om
voor 2010 de overschrijdingen bij de vrijgevestigde medisch
specialisten te mitigeren. Tijdens dit debat heeft u mij gevraagd of
de overschrijdingen bij de vrijgevestigd medisch specialisten in 2008
en 2009 met terugwerkende kracht kunnen worden teruggehaald. Ik heb
aangegeven dat ik de Tweede Kamer per brief zou informeren waarom dit
juridisch niet mogelijk is. Met deze brief voldoe ik aan deze
toezegging.
Ik ga in deze brief in op het wettelijk kader en de rechtsbescherming.
Ook ga ik in op de technische mogelijkheden om tarieven met
terugwerkende kracht te corrigeren. Tot slot bespreek ik de juridische
overwegingen die hebben geleid tot mijn conclusie dat het `terughalen'
van overschrijdingen in 2008 en 2009 binnen de huidige wet- en
regelgeving niet mogelijk is.
Voordat ik in ga op het wettelijk kader en de rechtsbescherming, moet
mij van het hart dat ook ik zeer onaangenaam verrast was door de
gebleken overschrijdingen bij de medisch specialisten. Ik ben dan ook
van mening dat deze overschijdingen moeten worden teruggehaald. Zeker
in deze tijd waar extra kritisch gekeken wordt naar de uitgaven van de
overheid moeten de middelen in de zorg op een doelmatige manier worden
besteed. Ik had graag gezien dat in het kader van de financiële crisis
en doelmatigheid de betrokkenen zelf ook kritisch naar de
overschrijdingen zouden kijken en op dit punt een gebaar zouden maken.
Tot mijn onvrede is dit niet gebeurd. Dat het terughalen van
overschrijdingen in 2008 en 2009 binnen de huidige wet- en regelgeving
niet mogelijk is, is voor mij reden te meer om in ieder geval in 2010
de overschrijdingen bij de medisch specialisten wel te corrigeren.
Hier zet ik sterk op in.
Wettelijk kader en rechtsbescherming
Op basis van de Wet marktordening gezondheidszorg (WMG) kan de
Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) voor bepaalde prestaties tarieven
vaststellen. Het is zorgaanbieders verboden een tarief in rekening te
brengen dat niet overeenkomt met het voor de betrokken prestatie
vastgestelde tarief. De NZa stelt beleidsregels op over de wijze
waarop tarieven moeten worden vastgesteld. Ik kan de NZa algemene
aanwijzingen geven om dergelijke beleidsregels te maken.
Tegen tariefbeschikkingen van de NZa kan bezwaar worden gemaakt op
grond van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Tegen de beslissing op
bezwaar van de NZa kan beroep worden ingesteld bij het College van
Beroep voor het bedrijfsleven (CBb). Hoger beroep is niet mogelijk.
Voor deze relatief korte rechtsgang is gekozen opdat alle betrokken
partijen zo spoedig mogelijk uitsluitsel krijgen over de juistheid van
de vastgestelde tarieven. Bij de procedure bij het CBb kunnen, naast
de tariefbeschikking zelf, ook de rechtmatigheid van de onderliggende
beleidsregel en van mijn aanwijzing ter discussie worden gesteld.
Formele en materiële terugwerkende kracht
Technisch zijn er twee manieren denkbaar om achteraf te corrigeren
wanneer het totaal van de in rekening gebrachte tarieven afwijkt van
de daarvoor gestelde norm.
In de eerste plaats kan de NZa met terugwerkende kracht een tarief
vaststellen (`formele terugwerkende kracht'). De ingangsdatum van de
nieuwe tariefbeschikking ligt dan in het verleden; achteraf blijkt dat
de eerder in rekening gebrachte tarieven onjuist zijn geweest.
Consequentie daarvan is dat herrekening moet plaatsvinden van de op
basis van de eerder geldende tarieven uitgebrachte declaraties..
In de tweede plaats kan de NZa, wanneer blijkt dat de vastgestelde
tarieven in een periode te laag of te hoog zijn geweest, het verschil
verdisconteren in de voor een toekomstige periode vast te stellen
tarieven (`materiële terugwerkende kracht'). Gebruikelijk wordt dan in
de nieuwe tarieven een `korting' of `opslag' opgenomen ter correctie
van de tarieven in de eerdere periode.
Juridische beoordeling
Beide genoemde manieren van correctie achteraf (`formele terugwerkende
kracht' en `materiële terugwerkende kracht') kunnen in strijd komen
met algemene rechtsbeginselen, meer in het bijzonder met het
rechtszekerheidsbeginsel.
Rechtszekerheidsbeginsel
Het rechtszekerheidsbeginsel belet in beginsel dat rechtsgeldig in
rekening gebrachte tarieven achteraf worden gewijzigd. Dit geldt ook
voor de verrekening in toekomstige tarieven, omdat dit hetzelfde
effect heeft. Zorgaanbieders hebben er immers vanuit mogen gaan dat de
geldende tarieven juist waren. Zij hebben op basis daarvan
ondernemingsbeslissingen genomen, hetgeen zekerheid over de juistheid
van gerealiseerde inkomsten nodig maakt (zie bijvoorbeeld de uitspraak
van het CBb van 27 september 2005, RZA 2005, 204).
Een uitzondering doet zich voor wanneer voorzienbaar was dat de
tarieven aan wijziging onderworpen zouden kunnen worden.
Zorgaanbieders hebben er in dat geval immers niet op mogen vertrouwen
dat hun inkomsten ongewijzigd zouden blijven (zie bijvoorbeeld de
uitspraak van het CBb van 2 augustus 2007, RZA 2007, 179).
Een voorbeeld van een situatie waarbij vooraf te voorzien is dat de
tarieven nog kunnen wijzigen is te vinden in de budgetsystematiek van
zorginstellingen. In de beleidsregels van de NZa staat namelijk dat
indien de inkomsten van een instelling het budget te boven gaan, dit
leidt tot verrekening in de tarieven van het volgende jaar (`materiële
terugwerkende kracht'). Voor de medisch specialisten geldt geen
budgetsystematiek.
Evenmin zijn met hen andere afspraken gemaakt over het met
terugwerkende kracht corrigeren van eventuele overschrijdingen. Dit
maakt het met terugwerkende kracht corrigeren van de tarieven
onmogelijk.
Wellicht ten overvloede meld ik dat aan het met terugwerkende kracht
vaststellen van tarieven door de NZa (`formele terugwerkende kracht')
naast de juridische bezwaren, zoals hierboven beschreven, ook andere
bezwaren kleven. Deze bezwaren zijn vooral van administratieve- en
uitvoeringstechnische aard. In het geval van tariefwijziging met
terugwerkende kracht moet immers wijziging en verrekening plaatsvinden
van alle in de betreffende periode uitgebrachte declaraties.
Conclusie
Het essentiële punt voor het `terughalen' van geconstateerde
overschrijdingen is dus of de correctie van de tarieven voorzienbaar
was. Is dat niet het geval, zoals bij de overschrijdingen van de
medisch specialisten in 2008 en 2009, dan is het juridisch niet
mogelijk die overschrijdingen met terugwerkende kracht te corrigeren.
Ofschoon het indruist tegen het rechtvaardigheidsgevoel, blijkt uit
bovenstaande dat het juridisch niet mogelijk is om de overschrijdingen
van de medisch specialisten in 2008 en 2009 terug te halen. Dit laat
uiteraard onverlet dat het mogelijk is om ferme maatregelen te nemen
die voorkomen dat een overschrijding zich in toekomstige jaren
nogmaals zal voordoen. In dit kader heb ik inmiddels aan de NZa
aanwijzingen inzake de medisch-specialistische zorg gegeven.
Hoogachtend,
de Minister van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport,
dr. A. Klink
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport