Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Wachtlijsten en wachttijden buitenschoolse opvang en dagopvang (5e meting)

Stand van zaken in juni 2009

dr. Marga de Weerd
dr. Bjørn Dekker

Amsterdam, 26 oktober 2009
Regioplan publicatienr. 1745B

Regioplan Beleidsonderzoek
Nieuwezijds Voorburgwal 35

1012 RD Amsterdam
Tel.: +31 (0)20 - 5315315
Fax : +31 (0)20 - 6265199

Onderzoek, uitgevoerd door Regioplan Beleidsonderzoek in opdracht van het ministerie van OCW.

INHOUDSOPGAVE

Samenvatting ........................................................................................... I

1 Inleiding ........................................................................................... 1

2 Onderzoeksvragen en werkwijze.................................................... 3
2.1 Onderzoeksvragen............................................................. 3
2.2 Conceptueel model............................................................ 3
2.3 Plan van aanpak................................................................ 5

3 De analyse van de wachtlijstadministraties.................................. 13
3.1 Inleiding.............................................................................. 13
3.2 Capaciteitsberekening ....................................................... 13
3.3 Omvang van de administratiewachtlijsten ......................... 14
3.4 Lengte van de wachttijd bij plaatsing................................. 17
3.5 Overige resultaten analyse wachtlijstadministraties.......... 18

4 Enquête onder wachtlijstouders .................................................... 23
4.1 Inleiding.............................................................................. 23
4.2 Ouders correct op de wachtlijst.......................................... 23
4.3 Netto gecorrigeerde wachtlijst............................................ 25

SAMENVATTING

Dit rapport bevat de resultaten van de vijfde meting van de wachtlijsten in de buitenschoolse opvang (BSO) en dagopvang (KDV). De peildatum van dit onderzoek was 1 juni 2009. Op die datum zijn de omvang van de wachtlijsten en de lengte van de wachttijden voor buitenschoolse opvang en dagopvang vastgesteld. De eerste en de tweede meting zijn door B&A uitgevoerd, respectievelijk op peildata 1 augustus 2007 en 1 december 2007. Regioplan voerde de derde meting en de vierde meting uit met als peildata 1 juni 2008 en
1 december 2008. Voor zover mogelijk of relevant zijn resultaten van de vijf meetmomenten vergeleken.

In dit onderzoek zijn de wachtlijstgegevens met betrekking tot buitenschoolse opvang en dagopvang van 23 kinderopvangorganisaties in Nederland geanalyseerd. Dit onderzoek omvatte 41 gemeenten en besloeg in totaal 33 procent van de bevolking in Nederland, wat voldoende is om de onderzoeksgegevens te extrapoleren naar nationaal niveau. De wachtlijsten bevatten 27.054 kinderen waarvan de gegevens konden worden geanalyseerd. Naast de omvang van de wachtlijsten en lengte van de wachttijden op nationaal niveau, is ook gekeken naar regionale verschillen in Nederland en verschillen tussen grote steden (meer dan 100.000 inwoners) en middelgrote tot kleine steden (minder dan 25.000 inwoners).

De belangrijkste onderzoeksresultaten zijn samengevat in onderstaande tabellen. De `wachtlijstomvang als percentage van de capaciteit' wordt in deze vijfde meting op twee manieren gepresenteerd. De eerste manier correspondeert met de weergave zoals die vanaf de eerste meting is gehanteerd. `Wachtlijstomvang als percentage van de capaciteit' is daarbij berekend door het aantal kinderen op de wachtlijst te delen door het aantal kindplaatsen. In deze meting introduceren wij de enig juiste manier om de wachtlijstgegevens vast te stellen. Hierbij is het aantal kinderen op de wachtlijst eerst vertaald naar een tekort aan kindplaatsen. De wachtlijstomvang als percentage van de capaciteit is vervolgens berekend door het tekort aan kindplaatsen te delen door het totaal aantal kindplaatsen. De nieuwe presentatiewijze van het wachtlijstpercentage geeft een veel zuiverder beeld dan de eerste presentatiewijze. Om de vergelijking met de vorige metingen helder te houden, worden in deze rapportage echter de resultaten van beide berekeningen gepresenteerd.

Wachtlijsten in de BSO
In tabel S1 staan de resultaten voor de wachtlijsten in de BSO weergegeven. Uit de tabel blijkt dat het aantal kinderen op de wachtlijsten van de BSO in juni
2009 is gestegen. Er staan op dat moment zo'n 1500 kinderen meer op de wachtlijst in Nederland dan in december 2008. Ervan uitgaande dat een kindplaats door 1,9 kind bezet wordt, betekent dit dat er in juni 2009 een tekort I

van ruim 12.000 plaatsen in de BSO is. Wanneer het tekort aan plaatsen wordt uitgedrukt als percentage van de capaciteit in de BSO, is de wachtlijstomvang in de BSO 6,1 procent. Dat wil zeggen dat bij een gelijkblijvende vraag naar BSO, de BSO-capaciteit met 6,1 procent zou moeten toenemen om de wachtlijsten te doen verdwijnen.
Het wachtlijstpercentage uitgedrukt als percentage van de capaciteit in de BSO is in juni 2009 kleiner dan in december 2008. Dit betekent dat het aantal kindplaatsen in de BSO sterker is gestegen dan het aantal kinderen op de wachtlijst in de BSO.

Tabel S1 Wachtlijsten in de BSO

1 augustus 1 december 1 juni 1 december 1 juni

2007 2007 2008 2008 2009
Aantal kinderen op 20.200 22.000 21.469 21.349 22.949
de wachtlijst

Wachtlijst vertaald in 10.632 11.579 11.299 11.236 12.078
tekort aan plaatsen

Wachtlijstomvang als

percentage van de

capaciteit (kinderen/

kindplaatsen) 21,0% 19,6% 13,8% 12,6% 11,6%
Wachtlijstomvang als

percentage van de

capaciteit (tekort aan

kindplaatsen/kindpla

atsen) 11,1% 10,3% 7,3% 6,6% 6,1%

Wachtlijsten in de dagopvang

In tabel S2 staan de resultaten voor de wachtlijsten in de dagopvang
weergegeven. Uit de tabel blijkt dat het aantal kinderen op de wachtlijsten van
de dagopvang in juni 2009 sterk is gedaald. Er staan op dat moment bijna

4000 kinderen minder op de wachtlijst dan in december 2008.
Wanneer we ervan uitgaan dat een kindplaats in de dagopvang wordt bezet
door 1,9 kind, betekent dit dat er in juni 2009 een tekort van ruim 3500
kindplaatsen in de dagopvang is. Wanneer het tekort aan plaatsen wordt
uitgedrukt als percentage van de capaciteit in de dagopvang, is de
wachtlijstomvang in de dagopvang 6,6 procent. Dat wil zeggen dat bij een
gelijkblijvende vraag naar dagopvang de capaciteit met 6,6 procent zou
moeten toenemen om de wachtlijsten te doen verdwijnen.
Het wachtlijstpercentage in het KDV is in juni 2009 kleiner dan in december

2008. Dit betekent dat het aantal kindplaatsen in het KDV sterker is gestegen
dan het aantal kinderen op de wachtlijst.

Tabel S2 Wachtlijsten in de dagopvang

1 augustus 1 december 1 juni 1 december 1 juni

2007 2007 2008 2008 2009
Aantal kinderen op 23.100 23.200 27.743 29.714 25.742
de wachtlijst

Wachtlijst vertaald in 12.158 12.211 14.602 15.639 13.548
tekort aan plaatsen

Wachtlijstomvang als

percentage van de

capaciteit (kinderen/

kindplaatsen) 18,0% 16,4% 16,5% 14,8% 12,6%
Wachtlijstomvang

als percentage van

de capaciteit (tekort

aan kindplaatsen/

kindplaatsen) 9,5% 8,6% 8,7% 7,8% 6,6%

Wachttijden voor de BSO en dagopvang

Kinderen die in de vierde meting op de wachtlijst stonden en in de periode
tussen 1 december 2008 en 1 juni 2009 een plek hebben gekregen op de
buitenschoolse opvang, stonden gemiddeld 85 dagen op de wachtlijst (zie
tabel S3). De wachttijden voor dagopvang zijn minder lang dan voor de BSO.
Kinderen die in de vierde meting op de wachtlijst stonden en in de periode
tussen 1 december 2008 en 1 juni 2009 een plek hebben gekregen op een
kinderdagverblijf, stonden gemiddeld 70 dagen op de wachtlijst.
Gelet op de overige peildata in de tabel lijkt er sprake van een seizoenseffect.
Plaatsingen in de BSO vinden met name na de zomervakantie plaats.

Tabel S3 Wachttijd bij plaatsing in de BSO en de dagopvang

1 augustus 1 december 1 juni 1 december 1 juni

2007 2007 2008 2008 2009
BSO - 79 89 78 85
Dagopvang - 76 69 96 70

Ook in de dagopvang lijkt sprake van een seizoenseffect op de wachtlijsten, al
is dat effect minder groot dan in de BSO.

Belangrijkste conclusies

De belangrijkste conclusies die uit dit onderzoek naar voren komen, zijn:

· De omvang van de wachtlijsten BSO is groter geworden. In de vijfde
meting (peildatum 1 juni 2009) staan bijna 1500 meer kinderen op de
wachtlijst dan in de vierde meting (peildatum 1 december 2008). In de
dagopvang zijn de wachtlijsten kleiner geworden. Daar staan bijna 4000
minder kinderen op de wachtlijst.

· De omvang van de wachtlijst als percentage van de capaciteit is voor zowel
BSO als KDV kleiner geworden.

· Er lijkt sprake van seizoenseffecten voor wat betreft de hoeveelheid tijd die
kinderen op de wachtlijst staan. Dat effect is in de BSO groter dan in de
III

dagopvang. In de juni-metingen is de gemiddelde wachttijd van kinderen op
de wachtlijst veel hoger dan in de decembermetingen.

· De verschillen in de wachtlijstpercentages van de BSO tussen de kleine,
middelgrote en grote gemeenten zijn bijna verdwenen. Deze verschillen
zijn er nog wel in de wachtlijstpercentages van de dagopvang. Deze zijn in
de grote gemeenten beduidend groter dan in de middelgrote en kleine
gemeenten.

1 INLEIDING

In het Plan van Aanpak Wachtlijsten BSO heeft staatssecretaris Dijksma van
het ministerie van OCW aan de Tweede Kamer aangekondigd de wachtlijsten
in de kinderopvang te zullen monitoren. Dit is de rapportage van de vijfde
meting van de wachtlijsten in de buitenschoolse opvang (BSO) en de dag-
opvang (KDV) die, evenals de derde en de vierde meting, is uitgevoerd door
Regioplan.1

In het onderzoek is, net als bij de vorige metingen, nagegaan wat op de
peildatum de omvang van de wachtlijsten is. De peildatum voor de vijfde
meting is 1 juni 2009. Daarnaast is gekeken naar de wachttijden van kinderen
die op de wachtlijst staan en van kinderen die inmiddels zijn geplaatst. Ten
slotte zijn verschillen tussen regio's en gemeenten bekeken.

In de vijfde meting zijn de onderzoeksmethoden en de weergave van de
resultaten nagenoeg gelijk aan die van de voorgaande metingen. Op een punt
wijkt de weergave van de resultaten echter af van de voorgaande metingen.
De wachtlijstomvang als percentage van de capaciteit is in deze meting niet
berekend door het aantal kinderen op de wachtlijst te delen door de capaciteit
in kindplaatsen. Het aantal kinderen op de wachtlijst is eerst vertaald naar een
tekort aan kindplaatsen (het aantal kinderen gedeeld door 1,9). De
`wachtlijstomvang als percentage van de capaciteit' is vervolgens tot stand
gekomen door het tekort aan kindplaatsen te delen door de totale capaciteit.

In het volgende hoofdstuk beschrijven we de gevolgde werkwijze voor het
onderzoek. In hoofdstuk 3 presenteren we de resultaten van de analyse van
de wachtlijstadministraties van 23 organisaties. In hoofdstuk 4 worden de
resultaten van de ouderenquête beschreven.

1 De eerste en de tweede meting zijn uitgevoerd door B&A.

ONDERZOEKSVRAGEN EN WERKWIJZE

2.1 Onderzoeksvragen

Het ministerie heeft de volgende vragen gesteld ten aanzien van de
wachtlijsten in de kinderopvang:

1. Wat is de omvang van de wachtlijsten en lengte van de wachttijden van de
buitenschoolse opvang en de dagopvang per 1 juni 2009?

2. Wat is de spreiding van de wachtlijsten en wachttijden in de buitenschoolse
opvang en de dagopvang naar gemeentegrootte en regio?

3. Wat was de gemiddelde wachttijd van ouders van wie het kind is geplaatst
tussen 1 december 2008 en 1 juni 2009, voor buitenschoolse opvang en
dagopvang?

4. Hoe is de omvang van de wachtlijsten verdeeld over dagen in de week,
voor buitenschoolse opvang en dagopvang?

2.2 Conceptueel model

Het begrip wachtlijst is in de praktijk niet eenduidig gedefinieerd.
Kinderopvangondernemingen nemen bij het taxeren van de wachtlijst ook
vaak de planningslijst mee. De opgave van dit onderzoek is het destilleren van
de `netto'-wachtlijst (alle kinderen waarvan de wensdatum voorbij is) uit de
`bruto'-wachtlijst: alle kinderen die staan ingeschreven bij een of meer
kinderopvangorganisaties ongeacht of de wensdatum al dan niet is
gepasseerd.

Figuur 2.1 geeft weer waar het onderzoek zich op richt. Het gaat om de
omvang van de nettowachtlijst. De nettowachtlijst bevat de kinderen van wie
de wensdatum is verstreken en die niet zijn geplaatst. De centrale vragen van
het onderzoek zijn: hoeveel kinderen bevinden zich per 1 juni 2009 in deze
situatie en hoe lang bevinden kinderen zich hier gemiddeld?

Figuur 2.1 Conceptueel model1

Plaatsingslijst =
Planningslijst = Kinderen in opvang
Kind is aangemeld

Wensdatum is bekend

Er is nog geen behoefte aan een plek

Nettowachtlijst =
Kind niet geplaatst

Wensdatum

Tijd

In dit onderzoek worden verder de volgende begrippen gehanteerd:

Brutowachtlijst Alle kinderen die op de wachtlijst staan ingeschreven,
inclusief 'vervuiling', 'dubbelingen' en kinderen van wie
de wensdatum niet voorbij is (dit is de planningslijst
plus de nettowachtlijst plus 'vervuiling').
Buitenschoolse opvang (BSO) Opvang voor kinderen van 4 tot 12 jaar.
Dagopvang (KDV) Opvang voor kinderen van 0 tot 4 jaar.
Dubbelingen Kinderen die bij meer dan één opvangorganisatie zijn
ingeschreven.
Gastouderopvang Opvang voor kinderen van 0 tot 12 jaar bij een
gastouder via een geregistreerd gastouderbureau.
Nettowachtlijst Alle kinderen die op de wachtlijst staan, waarvoor
geldt dat de 'wensdatum' voorbij is (dit is de bruto-
wachtlijst exclusief de planningslijst en 'vervuiling').
Planningslijst Kinderen die op de wachtlijst staan voor wie de
'wensdatum' nog niet is gepasseerd (dit is de bruto-
wachtlijst exclusief de nettowachtlijst en 'vervuiling').
Vervuiling Vervuiling van de wachtlijst door bijvoorbeeld
ontbrekende gegevens, leeftijden die opvang
uitsluiten en wachttijd langer dan twee jaar.
Wensdatum De datum vanaf welke ouders willen dat hun kind
wordt opgevangen.

1 Deze figuur is een bewerking van het conceptueel model uit het rapport over de tweede
meting van B&A.

Wachttijd op peildatum De tijd die is verstreken vanaf de wensdatum tot de
peildatum. De wachttijd geldt alleen voor kinderen op
de nettowachtlijst.
Wachttijd bij plaatsing De gemiddelde wachttijd bij plaatsing van alle
kinderen die tussen 1 december 2008 en 1 juni 2009
zijn geplaatst.
Netto-administratiewachtlijst Het resultaat van de analyse van de
wachtlijstadministraties.
Netto-ouderwachtlijst Het resultaat van de analyse van de enquête onder
wachtlijstouders.
Netto gecorrigeerde wachtlijst De combinatie van de netto-administratiewachtlijst en
de netto-ouderwachtlijst.

2.3 Plan van aanpak

Het onderzoek kende de volgende onderdelen:

1. analyse van de wachtlijstadministraties;

2. analyse van de wachttijd van geplaatsten;

3. vaststellen van de omvang van de netto gecorrigeerde wachtlijst op basis
van een enquête onder ouders op de wachtlijst.

1. Analyse wachtlijstadministraties

De wachtlijstadministraties van 23 kinderopvangorganisaties in 41
gemeenten2 zijn geanalyseerd. Uitgaande van de brutowachtlijst zijn de
dubbelingen (kinderen op meer dan één wachtlijst), de vervuilingen (kinderen
kunnen logischerwijs niet op de wachtlijst staan) en de planningslijst (de
wensdatum is nog niet gepasseerd) verwijderd. Zodoende blijft de netto-
administratiewachtlijst over.

De analyse geeft inzicht in de omvang van de bruto- en nettowachtlijsten. De
analyse van de wachtlijstadministraties maakt het ook mogelijk de wachttijden
te onderzoeken op de peildatum. Verder worden op basis van de analyse van
de wachtlijstadministraties onderzoeksvragen beantwoord over het aantal
dagen per week dat opvang wordt gevraagd, de voorkeursdagen en de
landelijke verspreiding van wachtlijsten.

Bepalen omvang wachtlijst

Om de omvang van de wachtlijsten te bepalen, hebben we het aantal kinderen
op de wachtlijst van de organisaties gerelateerd aan de capaciteit van die
organisaties. Voor het omrekenen van de capaciteit in kindplaatsen naar
aantal kinderen gaan we conform de eerdere metingen ervan uit dat één
kindplaats bij buitenschoolse opvang of dagopvang door 1,9 kind wordt bezet.

2 Van deze organisaties bieden 22 organisaties uit 38 gemeenten naast dagopvang ook
buitenschoolse opvang aan.

2. Analyse wachttijd geplaatsten

Hoe lang ouders die op de peildatum op de wachtlijst staan uiteindelijk op een
plek moeten wachten, is vanzelfsprekend niet bekend. Door de wachtlijsten
van de vierde meting te combineren met de plaatsingen van de vijfde meting,
kon de gemiddelde wachttijd bij plaatsing worden berekend. De brutowacht-
lijsten van de vierde meting zijn gekoppeld aan de plaatsingslijsten op
peildatum 1 juni 2009. Zo kon worden nagegaan hoe lang ouders in de
periode 1 december 2008 tot 1 juni 2009 gemiddeld op een plek moesten
wachten.

3. Vaststellen omvang netto gecorrigeerde wachtlijst op basis van een
ouderenquête

Op basis van een enquête onder ouders van kinderen op de wachtlijst is
vastgesteld in hoeverre de gegevens in de wachtlijstadministraties kloppen.
Op basis van deze ouderenquête is een correctie toegepast op de netto-
wachtlijstaantallen.

2.3.1 Verschillen met voorgaande metingen

Er hebben geen aanpassingen plaatsgevonden ten opzichte van de vierde
meting. Evenals in de vierde meting zijn wachtlijstadministraties van
kinderopvangorganisaties die daarvoor toestemming hebben gegeven,
gedownload via het managementinformatiesysteem Cockpit door Pelosa
Network Engineering BV. Pelosa is de ontwikkelaar van de Cockpit-module.
Cockpit is een financieel managementinformatiesysteem voor
kinderopvangorganisaties dat in opdracht van Project OK, de MO-groep, de
Branchevereniging en het Waarborgfonds Kinderopvang door Pelosa is
ontwikkeld. Cockpit kan worden gekoppeld aan de meest gebruikte
softwaresystemen in de kinderopvangsector, zoals: Kids, Flexkids en Kocon.
Door middel van Cockpit zijn de wachtlijstgegevens van verschillende
kinderopvangorganisaties (met verschillende systemen) binnen één gemeente
aan elkaar gekoppeld en geanalyseerd. Kinderopvangorganisaties hoefden
daardoor niet zelf de gewenste gegevens uit hun administraties aan te
leveren, zoals in de derde meting het geval was.

Evenals in de vierde meting is de berekening van de groei van de
kinderopvang berekend op basis van gegevens van de Belastingdienst. In de
eerdere metingen werd dat gedaan op basis van cijfers van FCB
Dienstverlenen in Arbeidsmarktvraagstukken. Hiervoor was bij de eerste
meting gekozen, omdat de gegevens van de Belastingdienst op dat moment
nog onvoldoende betrouwbaar waren om als basis van de berekening te
dienen. De Belastingdienstgegevens vormen inmiddels een betere basis dan
FCB, omdat er bij de Belastingdienst een directe band is met de gebruikte
uren kinderopvang, terwijl bij FCB relatief veel aannames moesten worden
gedaan. De wijziging van de bepaling van de groei heeft belangrijke gevolgen

voor de omvang van de capaciteit en het wachtlijstpercentage en heeft
daarmee consequenties voor de vergelijkbaarheid tussen de metingen.3

De `wachtlijstomvang als percentage van de capaciteit' is in de vijfde meting
op een andere manier berekend dan in de voorgaande metingen. In de
voorgaande metingen werd hiervoor het aantal kinderen op de wachtlijst
gedeeld door de capaciteit (het totaal aantal kindplaatsen). In de vijfde meting
is het aantal kinderen op de wachtlijst eerst vertaald naar een tekort aan
kindplaatsen. De wachtlijstomvang als percentage van de capaciteit is
vervolgens berekend door het tekort aan kindplaatsen te delen door de
capaciteit, dus het totaal aan kindplaatsen. Om de vergelijking met
voorgaande metingen toch te kunnen maken, zijn de resultaten uit vorige
metingen op dezelfde wijze herberekend.

Evenals in de vierde meting is opnieuw een enquête onder ouders uitgevoerd
welke tot een nieuwe correctiefactor voor de nettowachtlijst heeft geleid (zie
verder hoofdstuk 4).

Periode tussen de metingen

We vergelijken de resultaten van deze vijfde meting zo veel mogelijk met die
van de vierde meting. De periode waarover we de ontwikkelingen in de wacht-
lijsten bekijken, is zes maanden, namelijk tussen 1 december 2008 en 1 juni

2009. In de vierde en derde meting zijn eveneens de ontwikkelingen in zes
maanden bekeken. Bij de tweede meting was de periode waarover dit werd
bekeken vier maanden, namelijk tussen 1 augustus en 1 december 2007 (de
peildata van meting 1 en 2).

2.3.2 Steekproef en respons

De organisaties in de steekproef hebben eind april 2009 een brief ontvangen
van het ministerie van OCW, waarin zij zijn uitgenodigd aan het onderzoek
deel te nemen (zie bijlagen). Deelname betekende het verlenen van
toestemming aan Regioplan om wachtlijstadministraties voor dit onderzoek te
gebruiken.

De steekproef van kinderopvangorganisaties die voor de vierde meting is
getrokken, is ook voor de vijfde meting gebruikt. Daarnaast zijn 5 extra
organisaties getrokken. Bij de steekproeftrekking is naast organisatieomvang
rekening gehouden met spreiding over regio's en spreiding wat betreft
gemeentegrootte. De steekproef bestond uit 30 organisaties.

3 In de berekeningen is gewerkt met een landelijke groeifactor van de BSO-capaciteit en van
de KDV-capaciteit. Dit levert betrouwbare gegevens op voor de landelijke berekeningen.
Naarmate resultaten op een lager niveau worden gepresenteerd zijn de resultaten echter
minder betrouwbaar, omdat er grote regionale verschillen zijn tussen regio's en tussen
gemeenten voor wat betreft de capaciteitsgroei die heeft plaatsgevonden sinds januari 2007.
Zie Paulussen-Hoogeboom, M.C. en M. Gemmeke (2009). Monitor Capaciteit Kinderopvang

2008-2011, capaciteitsgegevens in het jaar 2008. Amsterdam, Regioplan.

Van de 30 aangeschreven organisaties gaven 24 toestemming voor het
downloaden van hun wachtlijstadministratie. De resultaten in dit rapport zijn
gebaseerd op de wachtlijstadministraties van 23 organisaties.4 Elk van deze
organisaties was ook betrokken in één of meer van de vorige metingen.

De onderzoeksresultaten hebben betrekking op de gegevens van 23
kinderopvangorganisaties en betreffen 41 gemeenten.

1 Stichting Kinderopvang Amersfoort

2 Les Petits (Bloemendaal)

3 Catalpa Kinderopvang (landelijke organisatie)

4 Stichting Kinderopvang Bussum Naarden Muiden Muiderberg

5 Kinderopvang De Cirkel (Almelo)

6 MIK (Maastricht en Sittard-Geleen)

7 Stichting Kinderopvang Vlaardingen (SKV)

8 Kinderopvang 2Samen (Den Haag)

9 Stichting de Kinderkoepel (Hellevoetsluis)

10 SKSG (Groningen)

11 Kinderopvang Noordwest Veluwe (Harderwijk)

12 Kinderopvang Leeuwarden

13 Kinderopvang DAK (Den Haag)

14 Kinderopvang Walcheren (Middelburg, Vlissingen, Veere)

15 Timpaan Groep (diverse locaties in Friesland en Groningen)

16 SKID (Aa en Hunze, Tynaarlo)

17 Stichting Kindercentra Lelystad

18 Triodus (Den Haag)

19 Stichting Kinderopvang de Bevelanden

20 Kinderdagverblijf De Schaepskooi (Oss)

21 Ludens (Utrecht)

22 Stichting kinderopvang Baarn

23 Stichting Kinderopvang Enschede

Dankzij deze kinderopvangorganisaties kunnen uitspraken worden gedaan
over de wachtlijsten in de volgende 41 gemeenten.

Grote gemeenten in het onderzoek (meer dan 100.000 inwoners) n=13
Almelo

Amersfoort

Assen

Enschede

Groningen

Leeuwarden

Lelystad

Maastricht

Oss

's-Gravenhage

4 Een van de organisaties is door problemen met het koppelen van gegevens uitgevallen.

Sittard-Geleen

Utrecht

Vlaardingen

Middelgrote gemeenten in het onderzoek (50.000 - 100.000 inwoners) n=14
Aa en Hunze

Bussum

Goes

Harderwijk

Hellevoetsluis

Hoogezand-Sappemeer

IJsselstein

Lansingerland

Middelburg

Schouwen-Duiveland

Sneek

Tynaarlo

Vlissingen

Zaltbommel

Kleine gemeenten in het onderzoek (minder dan 50.000 inwoners) n=14
Baarn

Bloemendaal

Borsele

Druten

Haaksbergen

Hillegom

Kapelle

Midden-Delfland

Muiden

Naarden

Noord-Beveland

Reimerswaal

Sliedrecht

Veere

Deze gemeenten vertegenwoordigen qua inwonertal ongeveer 33 procent van
de totale Nederlandse bevolking.5

Met deze selectie van gemeenten zijn 23 kinderopvangorganisaties en 26.920
wachtlijstkinderen bereikt. Dit aantal is meer dan voldoende om geldige en
betrouwbare generalisaties te maken. Bij de selectie van kinderopvang-
organisaties is erop gelet dat een bepaalde dekking (>75%) is behaald binnen

5 Het aantal inwoners in de 41 gemeenten is bijna 5,5 miljoen, dat is 33 procent van de 16,5
miljoen inwoners van Nederland.

de gemeenten. Dit is nodig om de gegevens te kunnen screenen op
dubbelingen.

Type gegevens

De eenheid van onderzoek is kinderen op de wachtlijst. Per organisatie is de
volgende informatie verzameld en geanalyseerd:

Identificatie kind

· Postcode.

· Huisnummer.

· Geboortedatum.

Wachttijdpeiling

· Wensdatum.

· Plaatsingsdatum.

· Soort opvang: KDV, BSO.

· Gewenste dagdelen.

· Gewenst aantal dagdelen.

2.3.3 Bewerkingen van de brutowachtlijsten

Ontdubbelen

Een van de problemen van wachtlijstonderzoek bestaat uit het gegeven dat
ouders hun kansen op een plek in de opvang vergroten door hun kind bij
meerdere kinderopvangorganisaties in te schrijven. Op deze wijze ontstaat

- theoretisch - de mogelijkheid dat de totale omvang van de wachtlijsten in een
bepaalde gemeente wordt overschat met een factor die gelijk is aan het aantal
kinderopvangorganisaties. Uit de vorige metingen is gebleken dat inschrijvin-
gen bij meerdere organisaties verantwoordelijk zijn voor een (klein) deel van
de vervuiling. Ook binnen de administraties van een en dezelfde opvang-
organisatie komen dubbele inschrijvingen voor. Bijvoorbeeld wanneer een kind
al is geplaatst, maar nog voor uitbreiding of wisseling van dag of opvanglocatie
op de wachtlijst staat.

Om aan deze problematiek tegemoet te komen, zijn de wachtlijsten ont-
dubbeld. Door kindrecords te controleren op naam, adres en geboortedatum
en/of unieke codes en geboortedatum zijn de dubbeltellingen verwijderd. Met
andere woorden; er is voor gezorgd dat een kind dat op meer dan één wacht-
lijst is ingeschreven, slechts één keer meetelt bij het bepalen van de wachtlijst.
Indien een kind zowel is geplaatst als op de wachtlijst voorkomt, is het van de
wachtlijst verwijderd. Bij dubbeltelling door inschrijving bij meerdere organisa-
ties is het volgende gedaan: wanneer de wens van de ouders per wachtlijst
verschilt (bijvoorbeeld in het aantal dagdelen waarvoor opvang wordt ge-
vraagd) dan is het record met de meest omvangrijke behoefte in het bestand
behouden. In gevallen waarin de wens van de ouder op beide lijsten dezelfde
is, is het kind aselect aan een organisatie toegewezen. Op deze wijze wordt

voorkomen dat het onderzoek zou kunnen leiden tot onderschatting van de
vraag.

Het schonen van gegevens

In deze fase van het onderzoek zijn de wachtlijstgegevens opgeschoond.
Kindrecords zijn om de volgende redenen uit het bestand verwijderd:

1. Kind kan logischerwijs niet op een wachtlijst staan (bijvoorbeeld
geboortedatum van voor 1 juni 19966).

2. Een kind staat te lang op de wachtlijst (de grens is bij 2 jaar gelegd).

Nettowachtlijst

De laatste stap die is gemaakt om tot een nettoadministratiewachtlijst te
komen, is het verwijderen van records van kinderen waarvan op 1 juni de
wensdatum nog niet voorbij is (de zogenoemde planningslijst). Met andere
woorden: de wensdatum ligt nog in de toekomst. Het kind is bijvoorbeeld nog
geen drie maanden oud of gaat nog niet naar de basisschool.

2.3.4 Opschonen wachtlijsten administratie
In totaal zijn de gegevens van 26.920 records geanalyseerd. Hiervan stond

50,2 procent op de wachtlijst van de BSO en 49,8 procent op de bruto-
administratiewachtlijst voor de dagopvang. Enkele organisaties hebben ook
wachtlijsten voor peuterspeelzaalwerk of voor een andere voorziening
(tussenschoolse opvang, alleen voorschoolse opvang, flexibele opvang,
peuterspeelzaalwerk of andere voorzieningen) aangeleverd: deze zijn niet
meegenomen in dit onderzoek. In de onderstaande tabel geven we het
overzicht van de opschoning van de wachtlijsten voor zowel BSO als KDV.

Tabel 2.1 Opschoning wachtlijsten, van bruto naar netto per 1 juni 2009
BSO KDV
Aantal % Aantal % Totaal
Brutowachtlijst 13.519 100 13.401 100 26.920
Vervuiling 474 3,5 365 2,7 839
Wensdatum nog niet verstreken 8.551 63,3 8.041 60,0 16.592
Nettowachtlijst 4.494 33,2 4.995 37,2 7.796

Opschonen gegevens BSO

De brutowachtlijst in de onderzochte administraties bedraagt voor buiten-
schoolse opvang 13.519 kinderen. Hiervan is 3,5 procent vervuiling
(dubbelingen, kind reeds geplaatst, kind te oud, kind staat al meer dan 2 jaar
op de wachtlijst of kind heeft al een plaatsingsdatum voor of op de wens-
datum). Vervolgens is bekeken voor welke kinderen de wensdatum op 1 juni
nog niet is verstreken. Voor 63 procent van de ouders op de brutowachtlijst is

6 Kind is op peildatum 1 juni 2009 ouder dan dertien jaar voor BSO (rekening houdend met
één jaar doublure) of ouder dan vier jaar voor KDV.

deze datum op 1 juni niet verstreken: deze kinderen staan op de planningslijst.
Wat overblijft, zijn 4494 kinderen (33,2%) die op de nettowachtlijst staan.

Opschonen gegevens KDV

De brutowachtlijst in de onderzochte administraties bedraagt voor dagopvang
13.401 kinderen. Hiervan is 2,7 procent vervuiling (dubbelingen, kind reeds
geplaatst, kind te oud, kind staat al meer dan twee jaar op de wachtlijst of kind
heeft al een plaatsingsdatum voor of op de wensdatum). Vervolgens is beke-
ken voor welke kinderen de wensdatum op 1 juni nog niet is verstreken. Voor
60 procent van de ouders op de brutowachtlijst is deze datum op 1 juni nog
niet verstreken: deze kinderen staan op de planningslijst. Wat overblijft, zijn
4995 kinderen (37,2%) die op de nettowachtlijst staan.

Bovenstaande cijfers zijn gebaseerd op de wachtlijstadministraties van de 23
deelnemende kinderopvangorganisaties. Om uitspraken over heel Nederland
te kunnen doen, is het noodzakelijk deze cijfers te extrapoleren. Dat doen we
in het volgende hoofdstuk.

3 DE ANALYSE VAN DE WACHTLIJSTADMINISTRATIES

3.1 Inleiding

In dit hoofdstuk worden de resultaten van de bewerkingen en analyse van de
wachtlijstadministraties behandeld.

Allereerst wordt aandacht besteed aan hoe we de (netto)wachtlijstgegevens
van de deelnemende kinderopvangorganisaties extrapoleren naar nationaal
niveau. Op deze wijze kunnen we de omvang van de wachtlijst per

1 juni 2009 voor heel Nederland berekenen. Het betreft hier de niet-
gecorrigeerde gegevens. De op basis van de ouderenquête gecorrigeerde
gegevens worden gepresenteerd in hoofdstuk 4.
Daarnaast presenteren we gegevens over de tijd die kinderen op de wachtlijst
hebben gestaan op het moment dat zij worden geplaatst.1 Ook voeren we
enkele overige analyses uit, onder andere naar de wensdata en wensdagen
voor kinderopvang en buitenschoolse opvang.

3.2 Capaciteitsberekening

Op basis van de wachtlijstadministraties van de 23 deelnemende kinder-
opvangorganisaties hebben we een nettowachtlijst van 9.489 kinderen
gedestilleerd. 4.494 kinderen staan op de wachtlijst voor buitenschoolse
opvang; 4.995 kinderen staan op de wachtlijst voor dagopvang.

Om de omvang van de wachtlijsten te relateren aan de capaciteit en te extra-
poleren naar nationaal niveau, is het van belang om inzicht te hebben in de
capaciteit van de onderzochte organisaties en de capaciteit op nationaal
niveau op 1 juni 2009.

De capaciteit op nationaal niveau is berekend op basis van gegevens van de
Belastingdienst over het aantal kinderen BSO en KDV waarvoor kinder-
opvangtoeslag is aangevraagd. Door het aantal kinderen dat op 1 juni 2009
gebruikmaakte van BSO en KDV te vergelijken met de aantallen kinderen die
dat deden in januari 2007, is een groeipercentage berekend. Dat
groeipercentage is vervolgens toegepast op het aantal kindplaatsen in BSO en
KDV in januari 2007.2 De aanname daarbij is dat het gemiddeld aantal

1 In de rapportages van de vorige metingen zijn tabellen en figuren opgenomen over de
wachttijden van wachtenden op nationaal en regionaal niveau. Deze zijn in de rapportage
over de vijfde meting achterwege gelaten omdat ze minder betrouwbaar zijn. Op grond van
de ouderenquête kon wel een correctiefactor worden bepaald voor de omvang van de
wachtlijst. Deze correctiefactor kan echter niet toegepast worden op de wachttijd. Gegevens
over de wachttijd van wachtenden zijn daarmee minder betrouwbaar.

2 Zie M. Gemmeke en M. Paulussen-Hoogenboom, 2007. Basisgegevens Kinderopvang.

kinderen per kindplaats door de loop van de jaren gelijk is gebleven, namelijk
op 1,9.

Op basis van deze capaciteitsberekening presenteren we in de volgende
paragrafen de omvang van de wachtlijsten op nationaal niveau.

3.3 Omvang van de administratiewachtlijsten

In deze paragraaf kijken we naar de omvang van de wachtlijsten gerelateerd
aan de capaciteit in de 41 gemeenten. Allereerst bekijken we de omvang van
de wachtlijsten op nationaal niveau en vervolgens op regionaal niveau. In de
eerste rij van tabel 3.1 en 3.2 staan de gegevens die we van de 23 onder-
zochte organisaties hebben ontvangen. Hieruit blijkt dat de netto-administratie-
wachtlijst voor BSO 10,9 procent en voor KDV 12,3 procent van de capaciteit
van de onderzochte organisaties is.3 Bij de vorige meting was dit
respectievelijk 9,3 en 9,6 procent. Als we dit extrapoleren naar nationaal
niveau op basis van landelijke capaciteitsgegevens, kunnen we constateren
dat 40.980 kinderen op de wachtlijst voor BSO staan en bijna 47.671 kinderen
op de wachtlijst voor KDV. De hier gepresenteerde cijfers zijn nog niet
gecorrigeerd. De gecorrigeerde wachtlijstgegevens worden gepresenteerd in
hoofdstuk 4, tabel 4.5 en tabel 4.6.

Tabel 3.1 Wachtlijsten buitenschoolse opvang volgens administratiewacht-
lijsten, per 1 juni 2009 (niet gecorrigeerd)
Aantal kinderen Tekort aan Percentage van
op de wachtlijst kindplaatsen de capaciteit
Onderzochte organisaties (n=22) 4.494 2.365 10,9
Nederland 40.980 21,569 10,9

Tabel 3.2 Wachtlijsten dagopvang volgens administratiewachtlijsten,
per 1 juni 2009 (niet gecorrigeerd)
Aantal kinderen Tekort aan Percentage van
op de wachtlijst kindplaatsen de capaciteit
Onderzochte organisaties (n=23) 4.995 2.629 12,3
Nederland 47.671 25.090 12,3

In figuur 3.1 staat weergegeven hoe de wachtlijsten, uitgedrukt als percentage
van de capaciteit, zich ontwikkeld hebben. Daaruit valt te lezen dat de wacht-
lijsten voor zowel BSO als KDV na december 2008 relatief gezien iets zijn
toegenomen.

3 Hierbij is het aantal kinderen op de wachtlijst eerst vertaald naar een tekort aan
kindplaatsen door het aantal kinderen op de wachtlijst te delen door 1,9. De veronderstelling
daarbij is dat een kindplaats door 1,9 kinderen wordt bezet.

Figuur 3.1 Wachtlijsten uitgedrukt als percentage van de capaciteit voor BSO
en KDV (niet gecorrigeerd)

BSO KDV

aug-07 dec-07 jun-08 dec-08 jun-09

Ook absoluut gezien, is de omvang van de wachtlijsten voor de BSO en de
dagopvang toegenomen ten opzichte van de vier voorgaande metingen (zie
figuur 3.2).

Figuur 3.2 Aantal kinderen in Nederland op de wachtlijsten voor BSO en KDV
(niet gecorrigeerd)

BSO KDV
60000

50000

40000

30000

20000

10000

aug-07 dec-07 jun-08 dec-08 jun-09

Spreiding van wachtlijsten over gemeenteklassen

In dit onderzoek is voor de derde keer gekeken naar de spreiding van wacht-
lijsten over landsdelen. Hiertoe is Nederland ingedeeld in vier regio's op basis
van provincies, te weten:

Tabel 3.3 Verdeling provincies in regio's

Regio Provincies

Noord Friesland, Groningen, Drenthe
Oost Overijssel, Gelderland, Flevoland
Zuid Noord-Brabant, Zeeland, Limburg
West Noord-Holland, Zuid-Holland, Utrecht (Randstadprovincies)

Hieronder is de verdeling naar de omvang van de wachtlijsten op regionaal
niveau weergegeven, waarbij de analysegegevens zijn geëxtrapoleerd naar
nationaal niveau (zie tabel 3.4). Hieruit blijkt dat de wachtlijsten in het westen
en noorden van Nederland aanzienlijk groter zijn dan de wachtlijsten in het
oosten en zuiden van het land. In de zuidelijke provincies zijn de wachtlijsten
het kortst.

Tabel 3.4 Netto-aantal kinderen op de wachtlijst en wachtlijstpercentage per
regio, geëxtrapoleerd naar niveau Nederland per 1 juni 2009 (niet
gecorrigeerd)4

BSO KDV
Percentage Aantal kinderen Percentage van Aantal kinderen
van de op de wachtlijst de capaciteit op de wachtlijst
capaciteit

Heel Nederland 10,9 40.980 12,3 47.671
Noord 12,9 3.733 12,1 3.469
Oost 7,2 4.644 9,7 6.980
Zuid 4,2 3.249 4,5 3.394
West 14,4 29.355 16,0 33.828

In figuur 3.3 is de omvang van de wachtlijst als percentage van de capaciteit
weergegeven. Uit deze gegevens blijkt dat de wachtlijsten voor dagopvang
evenals voorgaande jaren relatief gezien het grootst zijn in de gemeenten met
meer dan honderdduizend inwoners. Dat is niet langer het geval bij de
wachtlijsten voor BSO. Daar zijn de wachtlijsten het grootst in de middelgrote
gemeenten.

4 Voor de berekening van het percentage van de capaciteit is het aantal kinderen op de
wachtlijst gedeeld door 1,9. Dat aantal is vervolgens gedeeld door de capaciteit van de
regio.

Figuur 3.3 Wachtlijstpercentages voor BSO en KDV naar gemeenteomvang,
2007-2009

100.000 inwoners
18

BSO 1 BSO 1 BSO 1 BSO 1 BSO1- KDV 1 KDV 1 KDV 1 KDV 1 KDV 1
aug 07 dec 07 jun 08 dec 08 6-2009 aug 07 dec 07 jun 08 dec 08 jun 09

3.4 Lengte van de wachttijd bij plaatsing
Op basis van de combinatie van de wachtlijst van 2008 en de plaatsingen
tussen 1 december 2008 en 1 juni 2009 is uitgezocht wat de gemiddelde
wachttijd bij plaatsing is. Deze is weergegeven in tabel 3.5 waar zij wordt
afgezet tegen de wachttijden bij plaatsingen in de vorige metingen van het
onderzoek.

In de BSO lijkt sprake van een trend. Kinderen die in het voorjaar zijn
geplaatst hebben langer op de wachtlijst gestaan dan kinderen die in het
najaar zijn geplaatst. In de dagopvang lijkt sprake van de omgekeerde trend,
kinderen die in het voorjaar zijn geplaatst hebben korter op een plaats
gewacht dan kinderen die in het najaar zijn geplaatst. In de BSO is de
wachttijd ten opzicht van juni 2008 iets gedaald. In de dagopvang is de
wachttijd van kinderen die in de periode 1 december 2008 tot 1 juni 2009 zijn
geplaatst bijna gelijk aan die van de kinderen die in de periode 1 december
2007 tot 1 juni 2008 zijn geplaatst.

Tabel 3.5 Wachttijden voor buitenschoolse opvang en dagopvang in dagen
BSO KDV

1-8-'07 1-12-'07 1-6-'08 1-12-'08 1-6-'09 1-8-'07 1-12-'07 1-6-'08 1-12-'08 1-6-'09
Gemiddelde

Niet Niet
wachttijd bij 79 89 78 85 76 69 96 70
meetbaar meetbaar
plaatsing

3.5 Overige resultaten analyse wachtlijstadministraties
In deze paragraaf is de overige informatie opgenomen die de analyse van de
wachtlijstadministraties heeft opgeleverd. Dit bevat onder andere een analyse
van de wachtlijst versus de planningslijst en de voorkeursdagen voor opvang.

De wensdatum

Figuur 3.4 toont de wensdata van de kinderen in de wachtlijstadministraties
buitenschoolse opvang op 1 juni 2009, met een wensdatum tussen 1 juni 2008
en 1 juni 2009. Alle kinderen met een wensdatum voor 1 juni 2009 staan op de
nettowachtlijst: dit zijn de lichtblauwe balken in figuur 3.8. Alle kinderen met
een wensdatum na 1 juni 2009 staan op de planningslijst: dit correspondeert
met de hardblauwe balken. Planningslijst en nettolijst vormen samen de
brutowachtlijst.

Uit de figuur blijkt dat de piek in de wachtlijsten van september 2008 nog niet
is weggewerkt alsmede de maandelijkse instroom op de wachtlijsten sinds-
dien. In januari, augustus en september 2009 is een forse piek in de wacht-
cht-
lijstadministratie te zien.

Figuur 3.4 Wensdata buitenschoolse opvang (aantallen kinderen)
1200

1000

800

600

400

200

i-08 08 08 8 9
r-0 09 i-09 09 09 10 i-10
er

-08 -08 i-09 i-09 t-09
r ril-09 r-0 er

-09 -09 i-10 i-10 t-10
r ril-10
jun juli- tus- er-08 er uar uar mei- jun juli- tus- er-09 er uar uar mei- jun
gus emb ok

tobe

vemb emb jan febr maa ap gus emb ok
tobe
vemb emb jan febr maa ap
au sept c c
no de au sept no de

Figuur 3.5 toont de wensdata van de kinderen in de wachtlijstadministraties
dagopvang op 1 juni 2009, met een wensdatum tussen 1 juni 2008 en 1 juni
2010. Ook voor de dagopvang geldt dat alle kinderen met een wensdatum
voor 1 juni 2009 op de nettowachtlijst staan: dit zijn de lichtblauwe balken in de
onderstaande figuur. Alle kinderen met een wensdatum na 1 juni 2009 staan
op de planningslijst: dit correspondeert met de hardblauwe balken.
Planningslijst en nettolijst vormen samen de brutowachtlijst.
De planningslijst voor de dagopvang is aanzienlijk groter dan de planningslijst
voor de buitenschoolse opvang. In de maand januari 2010 is er een piek in de
behoefte aan kinderopvang.

Figuur 3.5 Wensdata dagopvang (aantallen kinderen)

1600

1400

1200

1000

800

600

400

200

08- 80 08- 08- 08- 08- 09- 90 09- 09- 09- 09- 10-
li- 08- 09-i 09-i 09-t 09-li 09- li- 09- 10-i 10-i 10-t 10-li 10-
unij ju tus mei unij ju tus mei unij
obert uar aar apr uar aar apr
m obert m
ember ember ember ember
ok anuarj ebrf ok anuarj ebrf
augus augus
eptembers nov dec eptembers nov dec

Wensdagen

In figuur 3.6 is de verdeling van het aantal wensdagen voor de BSO weer-
gegeven.5 In de buitenschoolse opvang worden kinderen voor gemiddeld 2,7
dagen per week ingeschreven. Dat is gelijk aan het aantal dagen in december
2008. In juni 2008 ging het om 2,5 dag, in december 2007 2,3 dagen en 2,6
dagen in augustus 2007 (zie ook tabel 3.6).

De verdeling van het aantal wensdagen voor de dagopvang is weergegeven in
figuur 3.7. In de dagopvang staan kinderen gemiddeld ingeschreven voor 2,8
dagen.

Figuur 3.6 Aantal dagen waarvoor kinderen staan ingeschreven, BSO per

1 juni 2009

4000

3500

3000

2500

2000

1500

1000

500

1 2 3 4 5

5 In de berekening van het aantal wensdagen zijn kinderen die een flexibele plaatsingswens
hebben, niet meegenomen. Voor deze kinderen was veelal geen aantal gewenste dagen
bekend.

Figuur 3.7 Aantal dagen waarvoor kinderen staan ingeschreven, KDV per

1 juni 2009

3500

3000

2500

2000

1500

1000

500

1 2 3 4 5

Tabel 3.6 Gemiddeld gewenst aantal dagen per week voor BSO en KDV, over
vijf metingen vergeleken

Meting BSO KDV

1 augustus 2007 2,6 2,6

1 december 2007 2,3 2,5

1 juni 2008 2,5 2,8

1 december 2008 2,7 2,7

1 juni 2009 2,7 2,8

Het percentage kinderen dat op de wachtlijst staat voor maandag, dinsdag en
donderdag is voor de BSO iets groter dan voor de KDV. Het percentage
kinderen dat voor woensdag en vrijdag op de wachtlijst staat, is in de KDV
veel groter dan in de BSO. Dat geldt het sterkst voor de woensdag. Dit beeld
is gelijk aan het beeld in december 2008.

Figuur 3.8 Dagopvang en buitenschoolse opvang - voorkeur dagen BSO/KDV
per 1 juni 2009

voorkeur BSO voorkeur KDV
maandag

dinsdag

woensdag

donderdag

vrijdag

0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000 9.000 10.000

4 ENQUÊTE ONDER WACHTLIJSTOUDERS

4.1 Inleiding

In dit hoofdstuk beschrijven we de uitkomsten van de telefonische enquête die
gehouden is onder ouders die, volgens de wachtlijstadministraties van de
organisaties die aan deze vijfde meting meewerken, op de wachtlijst stonden.
Op basis van de enquête wordt een gecorrigeerd cijfer voor de wachtlijsten
voor BSO en KDV gepresenteerd.

Er zijn bij 301 ouders van de nettowachtlijst interviews afgenomen. Het betreft
ouders die (hooguit 2 jaar) voor de peildatum van 1 juni 2009 een plek
wensten voor hun kind in de BSO of KDV. 151 van hen stonden op de wacht-
lijst voor BSO, 150 voor KDV. De respons was hoog, namelijk 63 procent.

Het doel van de enquête was na te gaan in hoeverre de gegevens uit de
wachtlijstadministraties corresponderen met de werkelijkheid. Het zou immers
zo kunnen zijn dat kinderen niet altijd worden uitgeschreven als niet langer
opvang gewenst is. Een tweede doel van de enquête was inzicht te krijgen in
de bereidheid van ouders om gebruik te maken van opvang op woensdag of
vrijdag (dagen waarop weinig gebruik wordt gemaakt van met name BSO),
indien hun voorkeur niet naar deze dagen uitging.

4.2 Ouders correct op de wachtlijst

De eerste vraag die ouders werd gesteld, was of het klopte dat hun kind nog
op de wachtlijst stond voor BSO dan wel KDV van een bepaalde kinder-
opvangorganisatie. Die informatie bleek veel vaker dan in de vorige metingen
niet correct (zie tabel 4.1). Bij de vierde meting stond in 71procent van de
gebelde ouders terecht op de wachtlijst, een half jaar later is dat nog 56
procent. In de vierde meting stond 27 procent onterecht op de wachtlijst voor
KDV, in de vijfde meting is dat 46 procent.

Tabel 4.1 Staat uw kind op de wachtlijst voor BSO of KDV? (n = 301) juni 2009
BSO KDV
Ja 56% 54%
Nee 44% 46%

Aan ouders die geen plek meer nodig hadden bij de betreffende organisatie is
gevraagd wat daarvoor de reden was. In de meeste gevallen bleek het kind
inmiddels geplaatst, meestal bij de betreffende organisatie zelf, soms bij een
andere opvangorganisatie. In een aantal gevallen was in een andere oplossing
voorzien of bleek geen opvang meer nodig (zie tabel 4.2).

Tabel 4.2 Reden dat een kind niet meer op de wachtlijst staat juni 2009
N %
Kind is inmiddels geplaatst bij betreffende organisatie 107 78,7
Kind is bij andere organisatie geplaatst 15 11,0
Weet niets van een wachtlijst 3 2,2
Kind heeft geen opvang meer nodig 3 2,2
Andere oplossing gevonden 2 1,5
Werktijden aangepast 2 1,5
Informele opvang gevonden 1 0,7
Bij andere organisatie op wachtlijst gezet 1 0,7
Anders 2 1,5
Totaal 136 100,0

Voor woensdag en vrijdag staan veel minder mensen op de wachtlijst dan voor
de andere dagen van de week (zie figuur 3.8 in hoofdstuk 3). Dat geldt voor
BSO in nog sterkere mate dan voor KDV. Ouders is gevraagd of zij een plaats
op woensdag en/of vrijdag zouden accepteren in plaats van op de gevraagde
andere dagen. Uit tabel 4.3 valt af te lezen dat de bereidheid hiertoe beperkt
is. In tegenstelling tot in de metingen van december 2007 en december 2008
is de bereidheid hiertoe groter bij ouders met een kind op de wachtlijst voor
BSO dan bij ouders van kinderen op de wachtlijst voor KDV.

Tabel 4.3 Animo voor woensdag of vrijdag onder mensen op wachtlijst voor
BSO of KDV december 2007 en december 2008, juni 2009
Wachtlijst Wachtlijst Wachtlijst Wachtlijst Wachtlijst Wachtlijst
BSO BSO BSO KDV KDV KDV
december december juni december december juni
2007 2008 2009 2007 2008 2009
Ja 25% 14% 18% 50% 22% 13%
Nee 64% 42% 53% 43% 26% 29%
Ingeschreven 11% 44% 29% 7% 52% 58%
voor

woensdag/

vrijdag

Ook uit tabel 4.4 valt af te lezen dat ouders die behoefte hebben aan dag-
opvang flexibeler zijn dan ouders met behoefte aan BSO. Ouders die op zoek
zijn naar dagopvang schrijven zich vaker bij meerdere organisaties in dan
ouders die op zoek zijn naar BSO.

Tabel 4.4 Staat u bij meerdere organisaties op de wachtlijst? juni 2009 BSO
en KDV

BSO KDV
Ja 17% 21%
Nee 83% 79%

4.3 Netto gecorrigeerde wachtlijst

Volgens de analyse van de wachtlijstadministraties telt de nettowachtlijst in
Nederland 40.980 kinderen in de buitenschoolse opvang (10,9% van de
capaciteit op 1 juni 2009) en 47.671 kinderen (12,3% van de capaciteit op 1
juni 2009) in de dagopvang. Uit de ouderenquête bleek dat 56 procent van de
wachtlijstgegevens in de BSO en 54 procent van de wachtlijstgegevens van de
KDV correct was. Correctie van de nettowachtlijsten levert daarmee het
volgende op: voor BSO staan 22.949 kinderen op de gecorrigeerde wachtlijst,
voor KDV staan 25.742 kinderen op de gecorrigeerde wachtlijst. Op 1
december 2008 was het gecorrigeerde aantal voor de BSO 21.349 kinderen
en voor de kinderdagopvang 29.714 kinderen. In figuur 4.1 staan de gegevens
van de gecorrigeerde nettowachtlijsten voor BSO en KDV grafisch
weergegeven. Hieruit valt af te lezen dat het aantal kinderen op de wachtlijst
voor BSO enigszins is gestegen. Het aantal kinderen op de wachtlijst voor
dagopvang is fors gedaald.

Figuur 4.1 Omvang wachtlijsten voor BSO en KDV
BSO KDV
35000

30000

25000

20000

15000

10000

5000

1 aug 2007 1 dec 2007 1 juni 2008 1 dec 2008 1-jun-09

De cijfers in het overzicht zijn na de correctie van de ouderenquête op de
wachtlijstgegevens als volgt:

Tabel 4.5 Netto gecorrigeerde wachtlijst buitenschoolse opvang per 1 juni
2009

BSO Aantal kinderen Tekort aan Percentage van
op de wachtlijst kindplaatsen de capaciteit
Onderzochte organisaties

(n=22) 2.517 1.325 6,1
Nederland 22.949 12.078 6,1

Tabel 4.6 Netto gecorrigeerde wachtlijst dagopvang per 1 juni 2009
KDV Aantal kinderen Tekort aan Percentage van
op de wachtlijst kindplaatsen de capaciteit
Onderzochte organisaties

(n=23) 2.697 1.420 6,6
Nederland 25.742 13.549 6,6

woensdag 28 oktober 2009