Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
Ministerie van VROM
Kerstlezing van minister Cramer op 23 december 2009 in de Koepelkerk, Arnhem
Beste mensen,
Ik sta hier als minister, maar spreek vanuit mijn hart. U weet denk ik
dat ik al mijn hele leven met het thema duurzaamheid bezig ben en het
mij persoonlijk zeer raakt. Een duurzame toekomst, dat is de ster waar
ik mij op richt.
Ik zal vandaag vanaf deze kansel in de prachtige Koepelkerk niet een
boodschap van pessimisme uitdragen, ik zal niet spreken als de
minister van Apocalyps. Ik heb een boodschap van optimisme, van hoop
op en verandering in een betere wereld en toekomst.
Van de noodzaak de opwarming van de aarde binnen veilige grenzen te
houden, hoef ik u waarschijnlijk niet meer te overtuigen. Het smelten
van de polen, de ontbossing, zeespiegelstijging, het uitsterven van
planten en dieren, het gebeurt door de invloed van de mens allemaal
sneller dan in alle eerder gepresenteerde rampscenario's.
Niettemin blijf ik een optimist. We kunnen het tij nog keren. De
duurzame revolutie is gaande en onomkeerbaar. Groene innovaties zullen
die noodzakelijke transitie naar een duurzame economie mogelijk maken.
Dan moeten we nu aan de slag. Nu kan het, nu is het betaalbaar. En nu
hebben we de kennis in handen.
Dames en heren,
Natuurlijk, Kopenhagen... daar wil en moet ik u eerst over
`bijpraten'. Ik ben net terug en ik voel me als iemand die een week
lang elke dag en elk uur in een achtbaan heeft gezeten. Ik kan u
vertellen, ik heb nog nooit zo'n spannende, chaotische en frustrerende
klimaatbijeenkomst meegemaakt. Ik heb na Kopenhagen informatie voor
wel drie kerstlezingen.
Nu het stof van de conferentie in Kopenhagen is neergedaald is er nog
altijd de bittere nasmaak van teleurstelling. Europa zette in op een
bindend akkoord en dat is er niet gekomen. Een `Mexico- protocol', dat
bij de klimaattop van december 2010 bezegeld kan worden, is nog
allerminst zeker.
Desalniettemin ontkiemen er hier en daar lentebloemen in de ijzige
vlakte van Kopenhagen. Allereerst hebben we eindelijk een echte,
harde, doelstelling waar we de wereld aan kunnen houden. De
temperatuursstijging mag niet boven de twee graden Celsius uitkomen.
Er komt een lijst met reductiedoelstellingen. Nu is die nog leeg, maar
voor 1 februari prijkt voor het eerst ook de VS erop, zij aan zij met
de ontwikkelde landen die al onder het Kyoto-protocol vallen. En ook
opkomende economieën als China, India, Brazilië en Zuid-Afrika zullen
er met koele cijfers op staan. Waarmee de oude doctrine - alle
ontwikkelingslanden zijn zielig en hoeven dus niets bij te dragen -
volledig terecht wordt opgegeven.
De landen mogen elkaar ter verantwoording roepen, want de inspanningen
zullen blootstaan aan controle door `internationale consultaties', een
harde noot die gekraakt is met vooral China en India. Dan komt er cash
voor ontwikkelingslanden: 30 miljard in de komende drie jaar en
jaarlijks 100 miljard vanaf 2020. En er is consensus over de manier
waarop dat geld gedeeld en bestuurd moet worden, compleet met een
Kopenhagen Groen Klimaatfonds. Dit besluit is gebaseerd op een
voorstel waarvoor Nederland hard geijverd heeft. In het akkoord staat
een plan tegen kap van oerwouden. Er zal technologie overgedragen
worden aan ontwikkelingslanden in hun strijd tegen de
klimaatverandering. Misschien dat we het door de wallen van onze ogen
niet meer zagen afgelopen zaterdagnacht, maar dit rijtje mag er best
wezen.
Een ding is misschien wel belangrijker dan de precieze tekst of de
juridische status van het akkoord. Alle belangrijke wereldleiders
hebben zich persoonlijk laten zien in Kopenhagen. In de plenaire zaal
sloegen achtereenvolgens Wen Jiabao (China), Lula da Silva (Brazilië)
en Barack Obama zich op de borst vanwege het ambitieniveau van hun
nationale klimaatbeleid. "Dat doen we toch, wat ook de uitkomst van
Kopenhagen wordt", zei Obama.
Dat die goede wil desalniettemin niet in een wereldwijd bindend
akkoord gegoten werd, is vooral te wijten aan het onderlinge
machtsspel dat de partijen over de rug van het klimaat uitvochten. De
VS eiste van China dat het volstrekte openheid van zaken zou geven
over haar klimaatbeleid, tot en met internationale controle aan toe.
Dat vond China teveel inmenging in de nationale soevereiniteit. China
stelt zich op al zelfbewuste natie die zich niet laat voorschrijven
hoeveel ze nog mag groeien. Amerika doet alsof zij kan dicteren wat
anderen moeten doen, terwijl zij zelf als grootste veroorzaker van het
klimaatprobleem haar eigen inspanningen nog maar eens moet bewijzen.
Het zijn de groeipijnen op het mondiale toneel van de 21e eeuw, waar
de VS onvermijdelijk macht zal moeten prijsgeven ten gunste van de
opkomende economieën.
Daarom bleef een bindend akkoord uit. En daarom is de conclusie dat de
wereldleiders kennelijk niet malen om het klimaat ongegrond. We moeten
uitgaan van hun toewijding aan de oplossing van de global warming. En
daarom moeten we volle kracht vooruit blijven gaan met een ambitieus
Klimaatbeleid in Nederland en in Europa
Dames en heren,
De trend naar duurzaam is zichtbaar en onvermijdelijk, ook de
kredietcrisis heeft haar pijnlijke en helende werking gedaan... de
duurzame revolutie is aan de gang.
Natuurlijk, er zal heel wat moeten veranderen; het zal soms pijn doen,
soms van au gaan. Het zal bijvoorbeeld betekenen dat we meer
windparken zullen zien in ons landschap of op de Noordzee.
Hoe kunnen we die duurzame economie nu realiseren? De vraag is urgent
en de antwoorden zijn veelbelovend. Het is ook nodig om het fundament
voor onze economie te behouden; dus niet economisch interessant...
maar economisch noodzakelijk.
Dames en heren,
We mogen niet falen. De aarde vernietigen is `makkelijk' doorakkeren
op dezelfde doodlopende weg. De aarde redden wijst op het nemen van de
juiste `moeilijke' afslag voor een duurzame toekomst. Nu klinkt het
toch alsof ik van de kansel roep dat "gij niet de brede makkelijke weg
zult nemen, maar het smalle moeilijke pad". Zo zou het inderdaad zijn
als ik u opriep om zelf - als individu - tegen de stroom in gaan. Zo
zie ik het echter niet. Ik roep u op om samen de stroom te verleggen;
om niet voor business-as-usual te gaan, maar voor groeien binnen
grenzen, `growing within limits'.
Beste mensen,
Wij hebben een rijke historie als klein land dat groot denkt.
Nederlanders weten zich van oudsher goed aan te passen aan
bedreigingen of veranderingen. Wij houden van de uitdaging, van
bedreigingen, kansen te maken. We keerden het water, we ontwaterden
het land, we verstookten het land in de vorm van turf en toen het
nodig was herwonnen en creëerden we land en verhoogden we de
landbouwproductie. Een verachtvoudiging van de bevolking in nog geen
150 jaar wisten we op te vangen door meer voedsel te produceren,
steeds meer en betere woningen te bouwen, onze infrastructuur aan te
passen en een sociaal stelsel te ontwerpen; voortdurend pasten we ons
aan. En meestal met succes.
Het is goed leven hier. Maar we moeten ons wel tijdig en vooruitziend
aanpassen aan het veranderende klimaat. Na het maken van ons land gaat
het nu om de kwaliteit ervan. Ruimte, schoon water, schone grond en
frisse lucht. Als collectief kunnen we Nederland veranderen, kunnen we
opnieuw het onmogelijke mogelijk maken.
Onze samenleving zal moeten veranderen. We kunnen niet naar anderen
wijzen, we moeten zelf onderdeel zijn van de oplossing. Dat is een
combinatie van vernieuwen, innoveren en gedragsverandering. Dus zowel
een verdere ontwikkeling van groene technologie als een
gedragsverandering bij de consument.
Wat betreft technologische innovaties staan de seinen op groen. Schone
brandstoffen, getijde-energie, warmte-koude opslag, slimme
energiemeters, kassen die stroom produceren in plaats van alleen maar
`consumeren'.
De ontwikkelingen gaan razendsnel. Het is de taak van de overheid
ruimte te bieden aan dergelijke innovaties, en waar nodig te
stimuleren. Te zorgen dat groene innovaties niet op de plank blijven
liggen. Wetenschap, bedrijven en overheden hebben hier een schone
taak. We kunnen het.
Maar we moeten het ook doen. Gedragsverandering bij burgers is
essentieel. Groene producten zullen als ze hun weg naar de winkel
vinden, ook gekocht moeten worden. Bewustzijn en bekendheid met is
daarvoor een fundament.
Wat we nodig hebben is inspiratie, enthousiasme, dromen en vooral
doen. Zo gaat de overheid als grootinkoper volgend jaar voor 100
procent duurzaam inkopen. Dat is een enorme `wortel voor producenten'.
Dat is in mijn visie ook de weg die we moeten inslaan. Producenten,
consumenten verleiden tot duurzaam doen, of met `de wortel' dan wel
met `de stok' door strenge nationale of Europese normen, wet- en
regelgeving.
We zullen allemaal - overheid, markt en consument - een bijdrage
moeten leveren aan een betere wereld. Ik zie het als een morele
opgave. Maar ik zie dit niet als de moraliteit van het opgeheven
vingertje richting het individu, waar mensen zich door beperkt voelen
in hun vrijheid of miskend in hun persoon of hun creativiteit en die
tot schuldgevoel leidt als mensen hun gedrag niet aanpassen. We hebben
het de laatste tijd - vaak in relatie tot de discussie over de
oorzaken van de kredietcrisis - over de graaimentaliteit van banken,
burgers en bedrijven. De almaar doorgaande drang naar meer, meer,
meer.
Ik put echter hoop uit de vele signalen - vooral van jongeren - die er
zijn om het tij te keren. Onvrede over de ratrace en de leegheid van
het leven. De moderniteit is overgegaan in postmoderniteit. En dat
biedt kansen om tot een nieuwe vorm van een verantwoord leven te
komen. Een leven dat rekening houdt met ons voortbestaan, onze
planeet, onze medemens.
Dames en heren,
Dit was mijn optimistische kerstboodschap. De duurzame revolutie is
gaande en onomkeerbaar. We zullen onze verantwoordelijkheid moeten
nemen, want de aarde zal de huidige versnelde klimaatverandering wel
overleven, maar de mensheid niet! Van het woord aarde bestaat geen
meervoud. We gaan het onmogelijke, mogelijk maken.
Ik wens u fijne feestdagen, een witte Kerst en een groen en gezond
2010!
Dank u wel.
Minister Jacqueline Cramer
Visie minister
'Dit kabinet streeft naar een duurzame ontwikkeling. Duurzaamheid is
dé centrale opgave voor de 21ste eeuw! Door ons energieverbruik te
verminderen en duurzame energiebronnen in te zetten, verminderen we de
opwarming van de aarde.'