Partij van de Arbeid

Den Haag, 28 januari 2010

Bijdrage Staf Depla (PvdA) Algemeen Overleg Vermogensbeheer Onderwijsinstellingen (commissie Don)

Gesproken woord geldt!

Voorzitter
De Aob heeft er over aan de bel getrokken. En de commissie Don heeft het bevestigd. Teveel onderwijsinstellingen hebben te grote reserves. Geld moet niet op de bank gezet worden maar aan onderwijs besteed worden. Zeker in deze tijden waar we fors moeten gaan bezuinigen en we het onderwijs uit de wind willen houden. Dan moet elke euro goed besteed worden en niet op de bank gezet worden. Het is daarom goed dat de regering in actie komt. Immers 1 miljard reserves afbouwen betekent 10 jaar lang jaarlijks 100 miljoen extra geld voor onderwijs. Voorzitter, kunnen de staatssecretarissen aangeven hoeveel miljard er teveel is opgepot als we de normen van de commissie Don hanteren?

Voorzitter, we moeten in onze terechte verontwaardiging dat er teveel geld op de bank staat dat eigenlijk aan onderwijs besteed moet worden, niet uit het oog verliezen dat scholen natuurlijk wel reserves moeten aanhouden. Scholen lopen ook risico's. En daarvoor moeten ze natuurlijk wel en appeltje voor de dorst bewaren. En we moeten ook niet uit het oog verliezen dat een deel van die risico's door Den Haag veroorzaakt wordt. Zo wordt in augustus pas duidelijk hoeveel de reguliere bekostiging wordt opgehoogd. Terwijl ook voor scholen het boekjaar ook op 1 januari start. En er kunnen ook andere reden zijn voor een school om extra reserves aan te houden. Bv als ze in een nieuwbouwwijk een school aan het opzetten zijn of als de school in een gebied staat waar het aantal scholieren afneemt. Of omdat ze onvoldoende inzicht hebben in hun eigen meerjarenbegroting en daarom maar voor de zekerheid wat geld op de bank zetten.

Ook zijn er grote verschillen tussen sectoren. Daarom is het terecht dat de regering niet alle sectoren over een kam scheert. Het maakt nog al uit of je als school zelf eigenaar bent (ROC's en HO-instellingen) van de schoolgebouwen en verantwoordelijk bent voor eventuele nieuwbouw of dat je dat risico als aparte school niet hebt (po en vo).

Voorzitter, de PvdA steunt het kabinet dat ze de inspectie naar die scholen stuurt die meer reserves hebben dan volgens de Commissie Don noodzakelijk is. De scholen krijgen dan de gelegenheid om te motiveren waarom in hun situatie deze bovenmatige reserves noodzakelijk zijn. Als ze dat niet kunnen krijgen ze van de inspectie de opdracht om de reserves af te bouwen en in onderwijs te steken. Bovendien krijgen ze de opdracht, indien nodig, om hun eigen financieel beheer te verbeteren. Teveel scholen maken nog geen meerjaren financiële planning concludeert de Commissie Don. Maar welke mogelijkheid heeft de inspectie als een bestuur met veel te hoge reserves weigert die in het onderwijs te steken? En heeft de inspectie voldoende financiële expertise in huis? Graag een reactie van de bewindslieden.

Scholen houden reserves aan om zich in te dekken tegen risico's. De commissie Don heeft geconcludeerd dat scholen makkelijker moeten kunnen lenen voor investeringen en het opvangen van financiële risico's. Dan zouden ze minder reserves moeten aanhouden. De PvdA is positief dat als scholen willen lenen ze dit via OCW bij de schatkist kunnen doen. Want door de overheidsgarantiestelling kunnen scholen dan goedkoper geld lenen. Dat bespaart geld dat in onderwijs gestopt kan worden. Voorzitter de PvdA vraagt zich wel af of het wel verstandig is dat scholen die hun eigen financiële functie niet op orde hebben gaan lenen. Graag een motivatie waarom scholen in basis en voortgezetonderwijs zouden moeten lenen. En deelt de regering de mening van de PvdA dat scholen niet zelf moeten beleggen. Daarvoor hebben ze de kennis niet in huis. Daarom wil de PvdA dat scholen hun noodzakelijke reserves via de schatkist kunnen beleggen.

Voorzitter het kabinet gaat onderzoeken of onderlinge waarborgfonds/garantiestelling het mogelijk maakt voor scholen om minder reserves aan te houden. En zo geld voor onderwijs vrij te spelen. Ze gaat ook naar andere sectoren kijken. Dat is belangrijk. Woningbouwcorporaties staan voor elkaar borg en kunnen daardoor veel goedkoper geld lenen. Dat scheelt de sector zo'n 400 miljoen euro per jaar. Deze profijtelijke vorm van onderlinge solidariteit met de overheid als achtervang moeten we ook invoeren in het onderwijs. U gaat daar onderzoek naar doen. Wanneer is dat onderzoek gestart en wanneer is het gereed. De PvdA stelt voor om, als het onderwijs nog niet overtuigd is, te beginnen bij het HO en MBO. Die hebben immers grotere risico's en reserves en lenen meer geld omdat ze verantwoordelijk zijn voor hun eigen huisvesting. Voorzitter, De PvdA wil weten hoeveel ROC's in de financiële zitten. Neemt dat aantal toe? Wat is de oorzaak? Is het hetzelfde als bij de corporaties. Zijn er directeuren met hart op goede plaats maar die de bedrijfsvoering onvoldoende op orde hadden? En in hoeverre hangt dat samen met risico's die zijn genomen bij de nieuwbouw en vastgoed? Of zijn er andere oorzaken. En is er net als in de zorg en de corporatiesector een instantie waar scholen die financieel om dreigen te vallen en een onmisbare functie hebben in de regio, bijstaan?

De staatssecretaris schrijft dat deze zomer instellingenprofielen van de ROC's openbaar worden gemaakt. Dit is een oude wens van ons. Hierdoor kunnen we ook zien of de financiële bedrijfsvoering onder de maat is. Maar worden in die instellingsprofielen ook de tevredenheid van docenten, studenten en werkgevers en de studieopbrengsten opgenomen?

Bij primair en voortgezet onderwijs is de huisvesting een zaak die in handen is van de gemeenten. De belangrijkste risico's zitten in wijzigingen in de personeelslasten. Waarom bouwen po en vo scholen reserves op terwijl het participatiefonds en het vervangingsfonds er is. Ik krijg signalen dat scholen hiervoor steeds grotere eigen risico's moeten nemen. En kunnen we door onderlinge waarborgstelling die risico's verkleinen en daardoor geld vrijspelen voor het onderwijs. Graag uw reactie.

Er is nog een groot probleem met het systeem van opbouwen van grote reserves door scholen. De reserves zijn scheef verdeeld. Voor een - klein - deel is het hebben van reserves een teken van gezond beleid en goed management. Maar voor een deel kan het worden verklaard door luiheid of gebrek aan maatschappelijke problemen. Scholen die actief zijn in gebieden met minder zware maatschappelijke problemen hebben vaak grotere reserves dan noodzakelijk. Daar moet verandering in komen. Allereerst moeten ze meer gaan investeren in het onderwijs. Maar als ze meer geld hebben dan nodig moeten ze dat elders investeren. Op scholen die voor zware maatschappelijke opgave staan. Dit moeten we in eerste instantie niet via Den Haag regelen. De sector moet zelf de tijd krijgen om de overreserves onderling beter in te zetten. Pas als ze dat nalaten moet de minister de inspectie niet alleen laten signaleren maar ook een vervolgstap kunnen zetten. Samengevat: de reserves per instelling maximeren. Door onderlinge borgstelling kunnen die reserves lager zijn dan nu. Het geld wat over blijft storten de scholen in een waarborgfonds. Naast borging van leningen, de klassiek taak van dergelijke fondsen, financiert het fonds risicovolle projecten met groot maatschappelijk belang tegen zeer zachte voorwaarden.

Onderzoek juridische mogelijkheden om de lumpsumbekostiging aan de scholen te betalen in plaats van naar de schoolbesturen.

Tot slot . Opgepot geld moet niet op de bank maar in het onderwijs terecht komen. En door gezamenlijk risico's af te dekken kunnen structureel de reserves lager worden. Zo komt er structureel meer geld vrij voor het onderwijs.

Persvoorlichting Tweede Kamer-fractie Partij van de Arbeid Plein 2
Postbus 20018
2500 EA Den Haag




Partij van de Arbeid