(tel. 070-3383477)
Vooral relatief productieve bedrijven gaan exporteren
Bij hun beslissing al dan niet te gaan exporteren laten Nederlandse
ondernemingen zich leiden door hun productiviteitsvoorsprong. Twee tot
drie jaar voordat ze starten met exporteren, zijn de ondernemingen
gemiddeld al productiever dan binnenlandse branchegenoten die alleen
op de binnenlandse markt blijven opereren. Het zelfselectiegedrag is
het sterkst bij ondernemingen in het midden- en kleinbedrijf (MKB).
Dit gedrag is daarnaast sterker in de industrie dan in de
dienstensector.
Dit zijn de belangrijkste conclusies die CPB-onderzoekers Henk Kox en
Hugo Rojas-Romagosa trekken in het vandaag gepubliceerde CPB
Discussion Paper 143 Exports and productivity selection effects for
Dutch firms.
Vaste toetredingskosten in exportmarkten noodzaken tot zelfselectie
Al langer was bekend dat exporterende bedrijven gemiddeld productiever
zijn dan vergelijkbare, maar niet-exporterende branchegenoten. De
vraag was of bedrijven productiever worden door het exporteren, of dat
ze gaan exporteren omdat ze productiever zijn. Dit onderzoek toont aan
dat het laatste het geval is. Nederlandse bedrijven die starten met
exporteren blijken enige jaren daarvoor al productiever te zijn dan
hun branchegenoten.
De verklaring voor deze 'zelfselectie tot exporteur' ligt in de vaste
kosten die bedrijven moeten maken bij de betreding van buitenlandse
markten. Zulke vaste exportkosten kunnen ontstaan door verschillen in
taal, zakencultuur en regulering. Daarnaast kunnen ook de commerciële
kosten voor het opzetten van distributienetwerken en voor het contact
zoeken met buitenlandse klanten belangrijke obstakels vormen. Om
ondanks deze kosten toch winstgevend te kunnen opereren in het
buitenland hebben bedrijven een hogere productiviteit nodig dan hun
branchegenoten. De bedrijven die deze exportkosten te hoog vinden,
blijven alleen op de binnenlandse markt actief. Nieuwe exporteurs
bleken twee jaar voor de echte exportstart gemiddeld een 12 procent
hogere arbeidsproductiviteit te hebben dan hun niet-exporterende
concurrenten.
Zelfselectie het sterkst voor MKB in de industrie
De bevindingen blijven overeind wanneer gecontroleerd wordt voor
verschillen in marktstructuur, bedrijfstak, kennisintensiteit en
andere ondernemingskarakteristieken. De resultaten bleken zowel te
gelden voor vestigingen (bedrijfseenheden) als voor ondernemingen. De
gemiddelde productiviteitsvoorsprong van de nieuwe exporteurs ten
opzichte van hun niet-exporterende branchegenoten is in de industrie
beduidend groter dan in de dienstensector. Dit duidt op gemiddeld
hogere vaste exportkosten voor bedrijven in de industrie, vergeleken
met de dienstensector.
Verder blijkt zelfselectie het sterkst te zijn bij MKB-ondernemingen.
Dat laatste is begrijpelijk wanneer we in beschouwing nemen dat vaste
exportkosten naar verhouding zwaarder drukken op kleine en middelgrote
ondernemingen.
Binnenlandse productiviteitswinst door exportervaring?
Door de bank genomen blijken bedrijven na de exportstart geen
productiviteitswinst te boeken door leereffecten in het buitenland.
Een uitzondering geldt voor exportstarters die op het moment van de
exportstart relatief ver verwijderd waren van de internationaal gezien
meest efficiënte technologie. Zulke bedrijven bleken namelijk na drie
jaar exporteren wel positieve leereffecten qua productiviteit te
ondervinden.
Ten slotte levert de studie nieuwe gegevens op over de structuur van
de Nederlandse export en de grote rol die multinationale ondernemingen
daarbij spelen. Wanneer we industriële exporteurs rangschikken naar
grootte, blijken de 5 procent grootste exporteurs gezamenlijk 73
procent van de totale industrie-export voor hun rekening te nemen. En
van die 73 procent wordt drievijfde deel geleverd door exporteurs die
verbonden zijn met Nederlandse multinationals. De industrie-exporten
zijn dus sterk geconcentreerd bij een relatief kleine groep grote
ondernemingen. In de dienstensector is dit iets minder sterk het
geval.
CPB Discussion Paper 143, Exports and productivity selection effects
for Dutch firms, is (gratis) beschikbaar als PDF-bestand.
Centraal Planbureau