Rijksvoorlichtingsdienst
Kabinetsformatie moet keerpunt vormen
De aanstaande kabinetsformatie moet een keerpunt vormen voor de democratische vernieuwing. Burgers moeten veel meer worden betrokken bij het beleid en de besluitvorming in Den Haag. Zo kan de legitimiteit van een nieuw kabinet worden bevorderd. Het nieuwe kabinet zal voor de te nemen crisismaatregelen het draagvlak bij de burgers hard nodig hebben.
Dat schrijft de Raad voor het openbaar bestuur in een kort advies aan de voorzitter van de Tweede Kamer over een andere wijze van kabinetsvorming. De Raad stelt maatregelen voor die het nieuwe parlement onmiddellijk kan invoeren. Geef de Tweede Kamer een veel zwaardere rol bij de kabinetsformatie. Benut kennis en ervaring uit de samenleving beter in het formatieproces. Een regeerakkoord op hoofdlijnen zou de uitkomst van het formatieproces moeten zijn, naast een kernkabinet.
Een kiezersmandaat wordt niet meer voor vier jaar gegeven, maar moet van dag tot dag worden verdiend. De Raad bouwt daarmee voort op zijn in februari jongstleden gepubliceerde advies 'Vertrouwen op democratie'.
Meer invloed Tweede Kamer
Daags na de verkiezingen kan de Tweede Kamer in een openbaar, plenair debat aangeven welke conclusies zij aan de uitslag verbindt en hoe het (in-)formatieproces vorm moet krijgen. Ze kan zich uitspreken over de beleidsprioriteiten en te onderzoeken coalitie(s). Idealiter wijst de Kamer zelf de (in-)formateur aan. Is dat een stap te ver, dan is een gesprek van de Kamer met de (in-)formateur bij de start van het formatieproces aan te bevelen. Vervolgens zou de Kamer bij elke relevante tussenstap een publieke discussie daarover moeten voeren.
Kennis en ervaring uit de samenleving benutten
De Kamer kan vanaf zijn eerste zittingsdag openbare hoorzittingen houden met deskundigen over de vraagstukken waar het de (in-)formatie om gaat. Ook de (in-)formateur kan kennis en ervaring uit de samenleving benutten door openbare bijeenkomsten met professionals en wetenschappers af te wisselen met besloten onderhandelingen.
Regeerakkoord op hoofdlijnen
Een gedetailleerd regeerakkoord is snel achterhaald. Een akkoord op hoofdlijnen, uitgaande van onderling vertrouwen, geeft meer houvast aan politici en burgers. Gedeelde beginselen, waarden en uitgangspunten bieden ook een kader waarin nieuwe ontwikkelingen en onverwachte gebeurtenissen een plaats kunnen krijgen. Bovendien kunnen burgers bij de uitwerking van zo'n globaal akkoord betekenisvol worden betrokken. Het moet daarbij gaan om een tweezijdig gesprek en géén pr-campagne.
Kernkabinet
De Raad pleit voor een kernkabinet. Voor elke kabinetsprioriteit (zes of zeven) komt er een verantwoordelijke minister. Samen met de minister-president en de minister van financiën vormen zij een kernkabinet. Ook de Nederlandse inbreng in de EU dient in dit kabinet een plaats te krijgen. De Raad adviseert dat de kandidaat-ministers voorafgaand aan hun beëdiging worden gehoord door de Tweede Kamer.
In aanvulling op het kernkabinet kunnen staatssecretarissen op de departementen zich richten op de lopende zaken, met name op die taken die in het regeerakkoord niet als kernvraagstukken voor het nieuwe kabinet zijn benoemd.
Ambtelijke en bestuurlijke organisatie
Tijdelijke programmaorganisaties zijn een goede aanvulling op de reguliere departementale organisaties. Op termijn zal er sprake moeten gaan zijn van één rijksdienst.
De bestuurlijke drukte tussen de bestuurslagen moet worden verminderd. Het is volgens de Raad noodzakelijk het aantal bestuurders en wellicht ook het aantal bestuurslagen terug te brengen. Over hoe dit aan te pakken, brengt de Raad binnenkort een afzonderlijk advies uit.
Democratische vernieuwing
Burgers moeten meer invloed krijgen op beleid, besluitvorming en de keuze van politiek leiders. In de kabinetsformatie moeten afspraken over deze democratische vernieuwingsagenda worden gemaakt.
Noot voor redacties (