Het Koninklijk Huis
Toespraak van Prinses Laurentien op de Dag van de Alfabetisering 2010 te
Jheronimus Bosch Art Center, Den Bosch
Mijnheer de Commissaris, Mijnheer de Burgemeester, beste genomineerden
en Taalambassadeurs,
dames en heren,
Vanmorgen dwaalden mijn gedachten af naar 10 jaar geleden, de eerste
keer dat ik in Nederland aanwezig was bij Wereldalfabetiseringsdag.
Een aantal van u was er toen ook bij, velen niet. Het is geweldig wat u
allen heeft bereikt de afgelopen jaren. Veel meer organisaties en veel
meer individuen die zich hiervoor inzetten, een grotere bekendheid over
het probleem en de oplossingen. Dankzij al die inspanningen ben ik
ervan overtuigd dat we nu op een cruciaal punt zijn beland. Ik kom daar
later op terug.
Vandaag staat overal in de wereld het belang van taal en geletterdheid
centraal. In Nederland hebben we er sinds 6 jaar zelfs een hele week
van gemaakt, Week van de Alfabetisering. Zo kunnen nog zoveel meer
facetten van de aanpak van laaggeletterdheid in de schijnwerpers komen
te staan... van het verminderen onder volwassenen tot het voorkomen
onder kinderen. Want alfabetisering gaat de hele samenleving aan. De
oplossing vraagt om inzet van alle spelers, van consultatiebureaus to
onderwijs, van mensen zelf tot artsen en van het bedrijfsleven en hulp
organisaties.
Het thema deze week is 'Samenwerken aan geletterdheid draait om twee
letters: NU.' Met andere woorden: we moeten laaggeletterdheid
aanpakken, en het moet nu gebeuren. Natuurlijk begin we niet bij nul.
Velen van u zijn al jaren met grote deskundigheid bezig met de
bewustwording en het mobiliseren van de samenleving.
Maar ik noemde al het cruciale punt... Wij staan volgens mij nu voor
twee uitdagingen: verbinden en verzilveren.
Om te beginnen. Verbinden. We moeten steeds verbindingen zoeken tussen
welke oplossingen er al zijn, wat er al gebeurt en wat er nog moet
gebeuren. Het is een open deur, zegt een onderzoek van Motivaction.
Mensen geven aan de problematiek rond geletterdheid te kennen en ook
wel iets te willen doen. Maar 75% van de ondervraagden weet niet wat
zij kúnnen doen. En als men niet weet wat men kan doen, dan gebeurt het
ook niet. Eerder deze week lanceerde het Forum AtotZ - een uniek
platform van 28 bekende Nederlanders - daarom de digitale Marktplaats
www.UAanZet.nl. Dit initiatief draait om verbinding. Met deze website
willen zij iedereen aansporen mee te doen. Zij doen dit vanuit de
overtuiging, die ik van harte met hen deel, dat ieder individu in onze
samenleving - van arts tot baliemedewerker, van imam tot sociaal werker
en van burgemeester tot minister-president iets kan doen om
laaggeletterdheid aan te pakken. Natuurlijk is het probleem met deze
bijzondere website niet opgelost. Verre van. Maar het brengt dat wat er
al is gebeurd en nog kan en moet gebeuren bij elkaar. Met alle
achtergrondinformatie en pratische tips wil het Forum AtotZ de drempel
zo laag mogelijk maken om in actie te komen.
En dat is hard nodig. Om de aanpak van laaggeletterdheid echt te
verankeren in landelijk en gemeentelijk beleid en als een centraal
sociaal-economisch onderwerp te zien, is deze brede betrokkenheid
onontbeerlijk. Structurele betrokkenheid van individuele bedrijven en
maatschappelijke organisaties blijft belangrijk maar het collectief -
de verbinding - van al onze individuele acties maakt echt het
verschil.. Kijkt u eens naar deze mooie kaart van Nederland: 185
organisaties organiseren dit jaar tijdens de Week van de Alfabetisering
in totaal 231 activiteiten.
Ik weet het, de aanpak van laaggeletterdheid draait om veel meer dan
een website en deze week. De economische realiteit en wat dat voor ons
betekent zou ons somber kunnen stemmen. Deze realiteit valt niet te
ontkennen. Maar deze nieuwe realiteit mag ons ambitieniveau niet
aantasten. Dat is de uitdaging waar we voor staan. We hebben met elkaar
de afgelopen jaren hard gewerkt om het thema geletterdheid op de kaart
te zetten om het nu te laten verslappen. We moeten dus op zoek gaan
naar nieuwe verbindingen. Door nog creatiever en strategischer te
denken, nog meer samen te werken en taken te verdelen zullen onze
inspanningen nog meer vruchten afwerpen.
De realiteit is ook dat we in een tijd leven waarin succes vaak wordt
uitgedrukt in concrete resultaten. Of we het daar nu wel of niet mee
eens zijn, we moeten er iets mee. Het vraagt van ons om zo concreet
mogelijk te onderbouwen hoezeer de samenleving erbij gebaat is om
laaggeletterdheid aan te pakken. We moeten de relevantie van
geletterdheid inzichtelijk blijven maken en aantonen hoezeer
laaggeletterdheid verband houdt met sociaal-economische uitdagingen en
hoe we met elkaar leven, communiceren, ons bewegen en hoe we werken.
Uitdagingen die vooral op lokaal niveau zichtbaar worden. Dus de
verantwoordelijkheid ligt bij ons om de verbinding te maken en aan te
tonen dat belangrijke sociaal-economische vraagstukken alleen
daadwerkelijk kunnen worden aangepakt als ook de dimensie van
laaggeletterdheid wordt meegenomen.
Ik denk aan:
sB werkloosheid;
sB participatie (in welke vorm dan ook);
sB voortijdig schoolverlaten;
sB publieke gezondheid;
sB veiligheid;
sB armoedebestrijding...;
want al deze thema's draaien uiteindelijk om mensen. Mensen die met
zelfvertrouwen en vaardig in de samenleving staan. Lezen, schrijven en
rekenen is daarvoor een randvoorwaarde. Ik noem een paar voorbeelden om
deze brede discussie te illustreren.
* Ten eerste: Onlangs nog toonde het CBS (Centraal Bureau voor
Statistiek) aan dat mensen die aan scholing hebben gedaan in de
laatste twee jaar minder kans hebben om werkloos te worden.
* Ten tweede: Participatie... Hoe kan iemand die niet voldoende kan
lezen en schrijven meedoen in een samenleving waarin zoveel draait
om het geschreven woord, denkbaar zonder geletterdheid?
* Ten derde: Er wordt veel gesproken over het verbeteren van de
effectiviteit en efficiëntie in de gezondheidszorg. Begint dat er
niet mee dat patiënten bijsluiters van medicijnen kunnen lezen en
de instructies van hun artsen leren te begrijpen? Er worden grote
bedragen besteed aan gezondheidsvoorlichtingcampagnes....
Natuurlijk belangrijk, maar zou hier winst te behalen zijn door een
koppeling met geletterdheid?
* En tot slot. Waar staan we met de aanpak van armoede als we er niet
ook voor zorgen dat mensen de basisvaardigheid rekenen onder de
knie hebben?
Het kunnen lezen, schrijven en rekenen is vaak de kern van veel van
deze maatschappelijke vraagstukken. Het is aan ons om de verbindingen
te maken. Geletterdheid is intens vervlochten met zoveel aspecten van
onze samenleving. Dát is een verworvenheid van de afgelopen jaren. Dát
is wat mij hoopvol maakt. En ik hoop u ook.
En hiermee kom ik op het tweede woord dat deze fase van de aanpak zo
kenmerkt: Verzilveren van alle inspanningen tot nu toe.
Het had onze gezamenlijke slogan kunnen zijn, als een bekend sportmerk
het niet 22 jaar geleden al had bedacht. Inmiddels zo goed ingeburgerd
in Nederland dat ik deze Engelse zin wel kan noemen. Want waar gaat het
in feite om: Just do it. Het is en blijft een kwestie van doen.
Het beste voorbeeld hiervan wordt gegeven door de Taalambassadeurs. We
weten uit uw verhalen hoe hoog de drempel vaak was om uw lees- en
schrijfachterstand te erkenen en op latere leeftijd weer naar school te
gaan. Maar toen u eenmaal wist wat u moest doen, bent u het gaan doen.
Uw moed moet ons inspireren om NU te verzilveren wat we weten. Door
grootschalig en structureel aan de slag te gaan.. want de afspraken die
in 2007 door werkgevers, werknemers en overheid werden gemaakt, staan
er nog steeds. Hetzelfde geldt voor gemeenten. De positieve reacties
van gemeenten die aan de slag zijn gegaan en alfabetisering op een
integrale manier aanpakken, inspireren hopelijk andere gemeenten. De
aanpak van laaggeletterdheid ligt nu eenmaal dichtbij mensen!
Dat verzilveren werkt zien we ook in het primair onderwijs. Drie weken
geleden presenteerde de PO-raad,de koepelorganisatie van het Primair
Onderwijs, de eerste resultaten van de Taalpilots die zij hebben
uitgevoerd op 2000 van de 7000 basisscholen. In anderhalf jaar blijken
de resultaten voor taal en rekenen sterk verbeterd.
En - mocht iemand nog twijfelen aan de brede relevantie van
geletterdheid - veel scholen gaven ook aan dat de leerlingen zich
prettiger voelen op school en enthousiaster en actiever deelnemen aan
de lessen. Het lijkt dus te werken. NU doorgaan. NU verzilveren. Just
do it.
Dat is ook wat Stichting Lezen & Schrijven morgen met de lancering van
de Lees NU 15 minuten campagne over het voetlicht wil brengen. We weten
al jaren dat het er maar een manier is om echt te leren lezen en dat is
door het te doen - ofwel leeskilometers maken. Door al vanaf drie
maanden voorgelezen te worden. Door iedere dag zelf 15 minuten te
lezen. Als kinderen 15 minuten per dag lezen, lezen ze 1 miljoen
woorden per jaar. In vergelijking: als kinderen 5 minuten lezen per dag
zijn dit er slechts 20.000 Ook hier geldt: we moeten verzilveren wat we
weten.
En ook in het bedrijfsleven zijn er genoeg voorbeelden om ons te
inspireren.... van FloraHolland die de aanpak van lees- en
schrijfproblemen opnam in haar CAO en gisteren een convenant tekenden
om 100% van hun laaggeletterde werknemers in de komende drie jaar te
gaan scholen, tot de cursussen die zijn gestart in het
distributiecentrum van de HEMA. Wat we steeds weer horen: het is niet
altijd een gemakkelijk traject, maar we hoeven het wiel niet weer uit
te vinden en iedereen haalt er veel uit, zowel de individuele werknemer
als het bedrijf.
Dus.... er is veel gedaan, u heeft veel bereikt de afgelopen jaren.
Meer organisaties, meer individuen en een grotere bekendheid voor het
probleem en de oplossingen. Nederland is een prachtig huis, maar kunnen
we de kamers niet nog optimaler gebruiken? We weten waar de voordeur
zit, we hebben de sleutel in handen. Dat is de winst van alle
inspanningen. We moeten werken aan het fundament, deuren maken tussen
de kamers waar ze nog niet bestaan. Nu kunnen we samen werken aan het
verder verbinden en verzilveren. Ik zie er naar uit dat met u de
komende jaren te doen.
Dank u wel.
* © RVD