Rijksvoorlichtingsdienst
WRR-Verkenning nr. 24 Uit zicht: toekomstverkennen met beleid
Blinde vlek voor onzekerheid en keuzen in toekomstverkenningen
Zonder beeld van de toekomst wordt beleid stuurloos. Beleidsmakers, experts en adviseurs proberen daarom met behulp van wetenschappelijke kennis na te denken over wat er in de toekomst mogelijk zou kunnen zijn. In de bundel Uit zicht: toekomstverkennen met beleid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid worden deze praktijken beschreven. De meeste departementen doen zelf aan toekomstverkenning of maken gebruik van toekomstverkenningen van planbureaus of andere adviesorganen. Een recente Europese inventarisatie van toekomstverkenningen leverde ruim 250 Nederlandse studies op, waarvan zo'n 80 procent in opdracht van de overheid. De auteurs van Uit zicht concluderen dat vaak te gemakkelijk wordt blind gevaren op één type toekomstverkenning: het verkennen van de verrassingsvrije toekomst.
De toekomst laat zich niet voorspellen. Maar hiermee houdt het niet op. Niet alles wat denkbaar is, is mogelijk en niet elke mogelijke toekomst is relevant voor beleid. Goede toekomstverkenning neemt onzekerheid serieus en houdt rekening met verschillende mogelijkheden. Wat zou er gebeuren als alles gaat zoals het ging? Dit type toekomstverkenning wordt vaak opgevat als voorspelling. En dat is een probleem: we zijn dan immers niet goed voorbereid op onverwachte dynamiek, zoals een economische crisis. Bij elke poging tot toekomstverkenning moet de vraag gesteld worden: is het verstandig om uit te gaan van stabiliteit en continuïteit?
De bundel geeft handvatten om wetenschappelijke kennis op een innovatieve manier te gebruiken voor het nadenken over de toekomst. In veel toekomstverkenningen zitten ideeën over wat wenselijk is verstopt. Zo lang er consensus is over die gewenste toekomst, is dat geen probleem. Maar het komt ook vaak genoeg voor dat verschillende perspectieven tot heel uiteenlopende toekomstbeelden leiden. In Nederland is er echter een blinde vlek voor wat de auteurs van Uit zicht normatief toekomstverkennen noemen: het aanreiken van verschillende beleidskeuzen met expliciete inschattingen van de mate waarin deze wenselijk zijn en voor wie.
De Verkenning staat onder redactie van Marjolein van Asselt, Nina Faas, Franke van der Molen en Sietske Veenman en bevat bijdragen van Harro van Lente, Erik van de Linde, Roel in 't Veld, Ed Dammers, Martijn van der Steen, Jenny Andersson en Wouter van der Torre.
Over de WRR
De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) is een onafhankelijk adviesorgaan voor de Nederlandse regering. De WRR geeft de regering gevraagd en ongevraagd advies over onderwerpen vanuit een langetermijnperspectief. Deze onderwerpen zijn sectoroverstijgend en hebben betrekking op maatschappelijke vraagstukken waarmee de regering in de toekomst te maken kan krijgen. De WRR-adviezen krijgen hun weerslag in openbare rapporten, die zowel een probleemstellend als adviserend karakter kunnen hebben. Verkenningen van de WRR zijn studies die de raad van dusdanige kwaliteit acht dat publicatie gewenst is.