Michael Tomasello: eenjarige kinderen willen al helpen
Babyâs van twaalf maanden oud - ze kunnen nog niet eens praten - wijzen
al met hun vingertje naar een voorwerp dat ouders even niet kunnen
vinden. Ze willen helpen.
Mensen werken samen
Michael Tomasello (Foto: KNAW/Jussi Puikkonen)
Michael Tomasello (Foto: KNAW/Jussi Puikkonen)
Het belangrijkste verschil tussen mensen en chimpansees of orang-oetans
is dat mensen samen kunnen werken aan een gemeenschappelijk doel, zei
cognitiewetenschapper Michael Tomasello vrijdag 24 september in zijn
Heinekenlezing, die hij lardeerde met filmpjes van de meest
ontroerende, grappige, maar ook bewondering afdwingende kinderen, en
niet minder informatieve maar iets minder ontroerende filmpjes van
chimpansees. Die willen ook best samenwerken, en zijn daar ook
uitstekend toe in staat, maar ze doen het alleen als het voor henzelf
iets oplevert.
Beloning bewaren
Een kleuter daarentegen is best bereid zijn eigen beloning in een spel
nog eventjes te bewaren, en eerst zijn speelkameraadje te helpen dat
wat meer moeilijkheden op zijn weg tegenkomt. Ook is hij bereid de buit
vervolgens eerlijk te verdelen.
Heinekenprijs
Tomasello kreeg donderdag 23 september de KNAW Heinekenprijs voor
cognitiewetenschap uitgereikt. Daags daarna hield hij zijn bijbehorende
Heinekenlezing in het volle Groot Auditorium van het Leidse
Academiegebouw. Gastheer was het Leiden Institute for Brain and
Cognition.
Gemeenschappelijke projecten
Kinderen willen helpen, maar ze willen vooral heel graag samen iets
doen, legde de Amerikaanse cognitiewetenschapper uit. Ze willen samen
aan een project werken. Een peuter ruimt bijvoorbeeld gezellig samen
met een volwassene de blokken op. Het doel is voor beiden duidelijk:
alle blokken moeten in de doos. Maar als vervolgens een derde persoon
de kamer binnenkomt en wijst naar een overgebleven blok ergens in een
hoek van de kamer, rent het kind er niet onmiddellijk naartoe om het op
te pakken. Het was immers niet hun gemeenschappelijke project. Hoe moet
het kind nou weten wat de binnenkomer bedoelt als die naar het blok
wijst? Die was toch geen deelgenoot van het plan?
Wijzen
âEr is waarschijnlijk geen wetenschapper die zoveel energie heeft
gestoken in het onderzoek naar het wijzen met je vinger als ik heb
gedaanâ, zei Tomasello, die liet zien dat sociale cognitie ook al
aanwezig is voordat er taal aan te pas komt. Bij babyâs dus, maar
waarschijnlijk ook in de vroege evolutie van de mens.
Normen
Als ze iets ouder zijn gaan kinderen elkaar ook normen opleggen. Iets
moet zo, en niet anders! Inlevingsvermogen in de ander, samenwerking in
gemeenschappelijke projecten, normen: samen is het cultuur.
Taal
De volgende stap is de ontwikkeling van taal, zo stelde Tomasello:
eigenlijk is de ontwikkeling van taal ook een voorbeeld van dit werken
aan gemeenschappelijke projecten en het maken van afspraken. Want wat
is taal anders dan een product van afspraken hoe je iets noemt en in
welke vorm en volgorde je de woorden zet zodat iedereen elkaar
begrijpt?
Tomasello (1950) kreeg de Dr. A.H. Heinekenprijs voor de
Cognitiewetenschap voor het inzicht dat zijn multidisciplinaire
onderzoek bij primaten in het algemeen en taalverwervingsprocessen bij
mensen in het bijzonder, heeft opgeleverd Tomasello is mededirecteur
van het Max Planck Instituut voor Evolutionaire Antropologie in
Leipzig, Duitsland.
Aankondiging lezing Tomasello bij LIBC
Uitreiking KNAW Heinekenprijzen
(24 september 2010/Hilje Papma)
Universiteit Leiden