GroenLinks
GroenLinks over de Miljoenennota 2011
Kamerlid Jolande Sap voerde dinsdagavond namens GroenLinks het woord
bij de Financiële Beschouwingen. Lees hier de letterlijke weergave van
haar bijdrage.
Voorzitter. Het zijn bijzondere tijden. We zitten nog steeds middenin
een ongekend zware economische en financiële crisis. We zitten nog
steeds met een demissionair kabinet, dat, als ik zo naar de minister
kijk, toch echt eraan toe is om afgelost te worden. We staan aan de
vooravond van een heel bijzondere constructie in de Nederlandse
politiek, wellicht voor het eerst een gedoogkabinet. Maar het staat nog
niet op het bordes, en zolang het daar nog niet staat, houd ik hoop.
Laat ik de behandeling van de Miljoenennota 2011 beginnen met een
compliment aan het demissionaire kabinet en aan deze minister. Het is
goed dat het kabinet tegemoet is gekomen aan de wens van de Kamer om
die 3,2 mld. aan bezuinigingen te gaan realiseren.
En nog een klein complimentje: eens ook met de invulling van een bedrag
in de orde van grootte van 1,9 mld., waar het kabinet voor kiest.
Maatregelen in de sfeer van de loonmatiging, een efficiëntere overheid,
bestrijden van bureaucratie en tabaksaccijns kunnen op de instemming
van mijn fractie rekenen. Maar wij hebben grote moeite met de
bezuinigingen op kinderopvang, op onderwijs, op politie en op
inburgering. Dat zijn maatregelen die wij antimodern vinden. Terwijl
wij met het oog op de vergrijzing juist iedereen nodig hebben op de
arbeidsmarkt, maakt het kabinet met deze maatregelen werken juist
minder lonend en minder aantrekkelijk.
Deze gezwaluwstaarte Miljoenennota, om in de woorden van de minister te
spreken, is een voorbode van wat ons met een rechts kabinet te wachten
staat. En wat staat ons te wachten? Een kabinet dat zich ingraaft in
plaats van bruggen te bouwen, een kabinet dat niet hervormt maar dat
vooral het eigen gelijk en rechtse taboes viert en een kabinet dat
bezuinigt op gewone hardwerkende mensen. Deze drie punten zal ik in het
vervolg van mijn betoog verder uitwerken.
Ik begin bij de loopgraven in plaats van de bruggen. Het is van meet af
aan sinds de verkiezingen in deze formatie duidelijk dat er bij
bepaalde partijen in deze Kamer een erg ferme wil is tot over rechts
gaan. Uit deze Miljoenennota blijkt dat het demissionaire kabinet
voorsorteert op dat rechtse kabinet en geen poging heeft gedaan om een
brede meerderheid in de Kamer te zoeken. Dat neigt naar roekeloos
bestuur, want stel -- niet geheel ondenkbeeldig -- dat rechts er toch
niet komt. Wat dan, zo vraag ik de minister. Wordt 2011 misschien dan
toch nog een verloren jaar?
Voorzitter. Wij hebben samen met drie andere progressieve partijen in
dit parlement een uitnodigend alternatief opgesteld, een alternatief
dat uitdrukkelijk ook andere partijen in deze Kamer uitnodigt om zich
daarbij aan te sluiten. In dat alternatief schrappen wij de
bezuinigingen op kinderopvang, op onderwijs, op politie en op
inburgering. In plaats daarvan bezuinigen wij op ineffectieve
subsidies, op belastingverlagingen voor het bedrijfsleven die niet
effectief zijn, op de JSF, op overheidsbureaucratie en op overbodige
belastingcadeautjes aan vaak goedbetaalde oudere werknemers.
Met name de bezuinigingen in de kinderopvang hebben al heel veel
aandacht getrokken, aandacht in de media maar vooral ook aandacht en
angst bij veel ouders die vrezen dat zij op termijn de kinderopvang
niet meer kunnen betalen. GroenLinks heeft zich consistent verzet tegen
alle bezuinigingen in de kinderopvang die vanaf 2009 al gepleegd zijn.
Wij hebben ons consistent verzet. Wij hebben ook onze actie, vanuit
2009 al gevoerd met toen heel veel handtekeningen, vorige week hervat.
Ik kan nu melden dat die handtekeningenactie van GroenLinks binnen een
kleine week tijd al meer dan 35.000 handtekeningen heeft opgeleverd. Al
meer dan 35.000 mensen die zich ernstig zorgen maken waar zij in de
toekomst, als zij willen werken, hun kinderen van goede opvang kunnen
verzekeren.
Voorzitter. Naast die handtekeningen hebben we daarover ook veel
brieven gekregen. Brieven van mensen in het onderwijs en in de zorg die
bang zijn dat zij straks die opvang niet meer kunnen betalen. Als
verpleegsters de zorg de rug moeten toekeren, omdat zij de kinderopvang
niet meer kunnen betalen, komen er nog grotere personeelstekorten in de
zorg. Is dat nu het Nederland waarbij rechts zich de vingers aflikt?
Het is in elk geval niet mijn Nederland. Als we de
verkiezingsprogramma's mogen geloven van de partijen die hier zijn
verenigd, kan het alternatief dat wij als progressieve partijen hebben
neergelegd, op brede steun in deze Kamer rekenen, want alle partijen
hier zijn bereid om fors te schrappen in subsidies en fors te snijden
in de overheidsbureaucratie. Bezuinigen op defensie, om maar een
dwarsstraat te noemen, kan rekenen op de steun van maar liefst 112
zetels in deze Kamer. Bij de steun voor bezuinigingen op kinderopvang
of op onderwijs gaat het blijkens de verkiezingsprogramma's om 47 tot
59 zetels. Dat steekt er schril bij af. Mijn vraag aan de minister van
Financiën is waarom het demissionaire kabinet er zo uitdrukkelijk voor
heeft gekozen om voor te sorteren op rechts. Waarom stelt minister De
Jager zich op als de waterdrager van een rechts kabinet? Waarom geen
bezuinigingspakket dat op instemming van een veel ruimere meerderheid
van deze Kamer kan rekenen?
Dat brengt mij op mijn tweede thema: de rechtse taboes die de
bezuinigingsagenda domineren. Politiek bedrijven vanuit taboes, vanuit
het eigen gelijk, dat is niet mijn stijl van politiek bedrijven, maar
helaas is het wel de stijl die zich aftekent in de Miljoenennota en in
de formatie. Dat zien we allereerst terug in de discussie over de
omvang en het tempo van de bezuinigingen, die we vandaag ook al een
paar keer langs hebben zien komen.
Economen van links tot rechts en de Organisatie voor Economische
Samenwerking en Ontwikkeling -- die niet bepaald bekend staat als een
linkse club -- beschouwen rustig bezuinigen op de korte termijn en
stevig hervormen op de lange termijn als het beste recept voor herstel
en economische groei in de toekomst. Een club als het Internationaal
Monetair Fonds heeft in een recente studie laten zien dat de
kapitaalmarkt zo'n groot vertrouwen heeft in de robuustheid van de
Nederlandse overheid dat de staatsschuld nog gerust kan verdubbelen of
zelfs verdrievoudigen. Omdat ik nu een aantal vieze gezichten zie in de
zaal, voeg ik daar meteen ter geruststelling aan toe: mijn fractie is
daar geen voorstander van. Toch constateren wij dat het dan raar is dat
de minister van Financiën bij de aanbieding van het koffertje zegt dat
wij het tekort moeten wegwerken om te voorkomen dat wij het risico
lopen om het vertrouwen van de kapitaalmarkt te verliezen. Bovendien
constateren wij dat het CDA en de VVD al op korte termijn heel fors
denken te moeten bezuinigen, omdat dit het beste zou zijn voor de
economie. Men vergeet er dan bij te vermelden dat men wel heel fors
moet bezuinigen op de korte termijn, omdat de bereidheid ontbreekt om
echte hervormingen te treffen.
In de afgelopen campagne heeft rechts zich sterk ingegraven in taboes.
De hardwerkende Nederlander mag best tot wel EUR300 extra per maand
gaan betalen aan de kinderopvang, maar o wee degene die ook maar een
tientje van de hypotheekrenteaftrek van deze hardwerkende Nederlander
wil afhalen, want die krijgt de wind vol van voren!
Ook het "K-woord" mag in Den Haag alleen nog maar gefluisterd worden.
Hoeveel deskundigen ook zeggen dat wij de kilometerheffing nodig hebben
om files en milieuvervuiling te bestrijden, rechts blijft aan het
asfalt vastkleven. Dan kom ik bij het andere K-woord, de
klimaatverandering. De kolencentrales, de staalindustrie en de
glastuinbouw hebben één ding gemeen: ze draaien met honderden miljoenen
aan overheidssubsidies op fossiele energie. Jaarlijks geeft de overheid
maar liefst 7,5 mld. uit aan belastingkortingen op vuile energie.
Rechts trekt echter als een donquichot ten strijde tegen een paar
miljoen subsidies op windmolens. Geen wonder dus dat het met onze
klimaatdoelen niet wil opschieten.
Natuurlijk zijn er ook veel bezuinigingen die voor rechts niet taboe
zijn, maar daarbij speelt helaas het eigen gelijk een grotere rol dan
een nuchtere afweging van maatschappelijke effecten. De bezuinigingen
die de revue gepasseerd zijn en waarop wij graag zouden willen
amenderen, worden steevast verdedigd op basis van de mantra's van eigen
verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid. Deskundigen waarschuwen er
echter voor dat kwetsbare mensen door bezuinigingen op de kinderopvang,
door bezuinigingen op de inburgering en door bezuinigingen op
psychische zorg juist minder zullen deelnemen aan de arbeidsmarkt en
minder zullen deelnemen aan de samenleving. Dat leidt dus niet tot
zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid, maar juist tot
persoonlijk leed. Uiteindelijk leidt dit ook tot hoge kosten voor de
samenleving als geheel.
Tijdens de vorige financiële beschouwingen is een motie aangenomen over
het meewegen van maatschappelijke effecten van bezuinigingsvoorstellen.
De vorige minister van Financiën heeft deze motie omarmd, wat wij in de
brede heroverwegingen ook terugzien, maar deze minister lijkt met de
rug naar de samenleving te staan. Op welke wijze heeft de minister deze
maatschappelijke effecten meegewogen in de voorstellen van de
Miljoenennota? Ik krijg hierop graag een concreet antwoord.
Dan kom ik bij de gewone, hardwerkende mens, die de crisis gaat
betalen. De bezuinigingen waarvoor wij vandaag een alternatief
presenteren hebben één ding gemeen: de rekening wordt betaald door heel
gewone mensen, die hard werken en ook nu al dikwijls financiële zorgen
hebben. Kinderopvang kan namelijk tot wel EUR300 extra per maand
kosten. Het gaat daarbij niet alleen om ouders met hoge inkomens. Nee,
het gaat ook om de verpleegster, de politieagent en de onderwijzer,
mensen met heel normale inkomens tussen modaal en twee keer modaal. Wij
hebben die mensen straks hard nodig op de arbeidsmarkt.
Dit is nog maar een kleine voorbode van wat er gaat komen. Als de VVD
en het CDA met gedoogsteun van de PVV hun verkiezingsprogramma's kunnen
gaan uitvoeren, staat de gewone mens nog een hoop extra ellende te
wachten. Alleenverdieners met een modaal inkomen leveren bij het CDA
tot wel EUR140 per maand in. De VVD hakt er met ongeveer EUR200 per
maand nog dieper in. Dat hebben wij in de zomer berekend, op grond van
de verkiezingsprogramma's. En dat zijn dan de alleenverdieners; de
tweeverdieners zijn er nog slechter aan toe door de bezuinigingen op de
kinderopvang. Bij de hoogste inkomens kan juist de vlag uit. Zij
behouden hun riante hypotheekrenteaftrek en zij profiteren van de
lagere belastingen die in het vooruitzicht zijn gesteld.
Kortom, als dat rechtse gedoogkabinet er straks toch zal komen -- maar
nogmaals: het staat nog niet op het bordes -- dan gedoogt de PVV dat de
VVD en het CDA Henk en Ingrid volledig gaan uitkleden.
Ik nader het einde, het besluit. Laten wij weer wat luchtigheid brengen
in deze toespraak. Het is een goede traditie om de financiële
beschouwingen te besluiten met een fragment van een liedje. De vorige
minister van Financiën deed dat altijd en ik ben heel benieuwd wat deze
minister van Financiën morgen zal brengen. Ik heb gekozen voor een
citaat uit een liedje van Frank Boeijen met de titel Aan de bezitters
van een ziel: "Dit is niet mijn land. Dit land is van niemand. Dit land
is niemandsland. Niemandsland." Iedereen kent intussen "niemand" van de
tv. Die "niemand" houdt van tochtige huizen. Niemand wil dat kinderen
in hun eentje thuiszitten omdat de opvang te duur is, niemand wil dat
onderwijs verslechtert door gedemotiveerde leraren, niemand wil dat er
te weinig politie op straat is omdat agenten te weinig verdienen,
niemand wil dat migrantenvrouwen met jonge kinderen zich opsluiten in
hun huizen omdat zij de inburgeringcursus niet kunnen betalen. Dit
niemandsland is niet het land waar ik wil wonen. De formatie verkeert
in een beslissende fase. Als de voortekenen uit de miljoenennota niet
bedriegen, wordt er toegewerkt naar een kabinet waarbij niemand zich de
vingers zal aflikken. Het alternatief dat wij vandaag met de
progressieve partijen voorstellen, is een handreiking aan iedereen die
zich niet door niemand de les wil laten lezen. Een minderheidskabinet
dat met gedoogsteun regeert, is niet nodig. Een stabiel
meerderheidskabinet dat gedragen wordt door velen hier in het parlement
behoort nog steeds tot de mogelijkheden. Mijn fractie was, is en blijft
bereid om hieraan een bijdrage te leveren in het belang van een
Nederland waarin iedereen de kans krijgt om iemand te worden.