Koninklijke Onderscheiding voor Jos ten Berge
Datum: 30 november 2010
Vrijdag 26 november 2010 ontving prof.dr. Jos ten Berge een Koninklijke
Onderscheiding tijdens een ter gelegenheid van zijn emeritaat
georganiseerd afscheid. Ten Berge is hoogleraar Psychometrie en
onderzoeksdirecteur bij de afdeling Psychologie van de Faculteit
Gedrags- en Maatschappijwetenschappen. Hij kreeg de onderscheiding uit
handen van de burgemeester van de gemeente Groningen.
De heer prof.dr. J.M.F ten Berge
Jos ten Berge (Groningen, 1945) is internationaal één van de meest
vooraanstaande onderzoekers op het gebied van de psychometrie. De
psychometrie houdt zich bezig met het ontwikkelen van statistische
methoden ten behoeve van het evalueren van psychologische tests.
Daarbij gaat het met name om de vraag of psychologische tests
betrouwbaar zijn en of ze meten wat ze geacht worden te meten. De
aanpak binnen de psychometrie is om, op basis van de scores van een
groot aantal proefpersonen op een groot aantal testitems, na te gaan of
de totale testscores en subtestscores bruikbare metingen vormen. Ook
wordt in de psychometrie gekeken hoe sterk testscores of subtestscores
samenhangen met op andere manieren gemeten begrippen.
Het onderzoek van Jos ten Berge heeft zich vooral gericht op technieken
die nagaan in welke goed onderscheidbare subtests een groot aantal
items uiteenvalt. De bijzonder belangrijke rol van Jos ten Berge in het
vakgebied van de psychometrie blijkt uit zijn vele publicaties en
uitnodigingen voor lezingen bij internationale congressen en workshops
die hij ontving. Het meest overtuigende bewijs van zijn belang voor het
vakgebied is het feit dat hij vorig jaar werd gekozen tot President van
de Psychometric Society, dé internationale vereniging op dit terrein.
Precisie en geduld
Jos ten Berge is een bijzonder productief wetenschapper. Het enorme
aantal door hem in het wetenschappelijke tijdschrift Psychometrika
gepubliceerde artikelen zal niet gemakkelijk worden geëvenaard.
Kwantiteit ging bij hem niet ten koste van kwaliteit: zijn publicaties
hebben een, zeker voor het vakgebied, enorm hoog wiskundig niveau. Zijn
resultaten zijn vervolgens in handboeken terechtgekomen en worden dus
vooral indirect veel gelezen. Ook heeft hij zelf een compact, zeer
toegankelijk en nuttig handboek geschreven over wiskundige
optimalisatietechnieken, wat veel gebruikt wordt door jonge
onderzoekers op het vakgebied en daarbuiten. Hij heeft geleidelijk aan
zijn actieradius vergroot en zich naast de psychometrie ook gericht op
andere vakgebieden, waaronder de chemometrie (een meettheoretische tak
binnen de chemie) en de lineaire algebra (een subdiscipline van de
wiskunde).
Zijn werkwijze kenmerkt zich door uiterste precisie en geduld. Hij gaat
door waar anderen, die zich tevreden stellen met een globaal antwoord,
ophouden. Hij wil weten hoe iets precies zit, en komt daar ook achter.
Dat is een in de psychometrie ongeëvenaarde verdienste, hetgeen ook
blijkt uit het feit dat hij in staat bleek om in nogal wat gevallen
correcties aan te brengen op hoogwaardige gepubliceerde
wetenschappelijke artikelen van andere internationaal vooraanstaande
psychometrici.
Ten Berge heeft niet alleen heel veel geduld voor het zelf uitvoeren
van het onderzoek, maar ook voor het degelijk en herhaaldelijk
uitleggen aan anderen hoe het precies zit, of wat er precies onderzocht
moet worden. Zijn enorme zichzelf-wegcijferende hulpvaardigheid
gekoppeld aan zijn zeer stimulerende enthousiasme maakte hem een ideale
mentor voor die promovendi en andere medewerkers die zich ook serieus
op het onderzoek richten. Zijn begeleiding bestaat uit een inhoudelijk
zeer gelijkwaardige vorm van samenwerking: de ander wordt door hem heel
serieus genomen, en hij is erg bereidwillig om van de ander te leren,
al was het maar omdat hij ook dankzij de ander er achter kan komen `hoe
het precies zit'.
Grote bestuurlijke rol
Ten Berge heeft ook reguliere onderwijstaken vervuld, en is daarnaast
van bijzonder grote waarde geweest voor de afdeling Psychologie en de
Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen vanwege het vervullen
van diverse belangrijke bestuursfuncties waaronder bestuurlid van de
afdeling Psychologie en vice-decaan van de Faculteit Gedrags- en
Maatschappijwetenschappen (1997-2003). Sindsdien vervult hij de rol van
onderzoeksdirecteur bij de afdeling Psychologie. Hij wordt alom binnen
de faculteit geroemd om zijn gezag, integriteit, degelijkheid en
snelheid van handelen. Zijn beleidsaanpak is vooral gericht op
facilitering wat bij uitstek passend is voor het stimuleren van
onderzoek door wetenschappers aan een universiteit.
Gedurende zijn directeurschap heeft er een grote groei plaatsgevonden
in de afdeling Psychologie dat, mede dankzij de rust en het overzicht
van Ten Berge, prima is verlopen. Ten Berge heeft aldus sterk
bijgedragen aan het succes van het onderzoek binnen de afdeling
Psychologie, wat over vrijwel de gehele linie zeer hoge waardering
heeft gekregen van de landelijke onderzoeksbeoordelingscommissie. Ten
Berge heeft in belangrijke mate bijgedragen aan het faciliteren en
bevorderen van kwalitatief hoogstaand onderzoek binnen de afdeling
Psychologie. Al met al heeft hij zeker ook als bestuurder een
belangrijke voorbeeldfunctie vervuld.
Jos ten Berge wordt benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse
Leeuw.
Rijksuniversiteit Groningen