Universiteit van Tilburg

Persbericht 14 december 2010

Coalitievorming: zwakte tonen helpt

Inaugurele rede hoogleraar sociale psychologie Ilja van Beest

Sociale interacties in groepen van drie of meer mensen verlopen anders dan in groepen van twee. Maar mensen passen hun strategie daar vaak niet op aan, stelt hoogleraar sociale psychologie Ilja van Beest. Zo werkt kwaad worden anders in een groep van twee dan in een groep van drie. In zijn inaugurele rede aan de Universiteit van Tilburg op 17 december laat Van Beest zien welke mechanismen een rol spelen bij coalitievorming in groepen.

Drie is mee dan twee. Dit mathematisch gegeven zal voor de meesten geen verrassing zijn. In sociale interacties lijken mensen dit echter te vergeten, stelt Ilja van Beest. Ze benaderen een driepersoonssituatie alsof het een tweepersoonssituatie is en dat kan onverwachte gevolgen hebben.

Aan de hand van sociaal-psychologisch onderzoek naar macht, verdeelregels, emoties en het gebruik van informatie laat Van Beest zien dat strategieën die in een tweepersoonssituatie succesvol zijn, in een driepersoonssituatie niet werken. In een tweepersoonssituatie zijn mensen tot elkaar veroordeeld: men komt er samen uit of niet. Het kan dan zeer voordelig zijn om groot en sterk over te komen. Maar in een driepersoonssituatie is dat niet het geval. Mensen kunnen een coalitie sluiten, waarbij sommige mensen wel meedoen en andere niet. Mensen zijn niet langer tot elkaar veroordeeld, waardoor het juist voordelig is om klein en zwak over te komen.

Coalities
In zijn rede geeft van Beest onder meer een sociaal-psychologische verklaring voor het gegeven dat politieke coalities vaak onnodig groot zijn. Ook staat hij stil bij de consequenties van het beperken van het aantal ministersposten. Ten slotte vertelt hij hoe coalities gevormd worden in goede tijden en in slechte tijden.

Prof. dr. Ilja van Beest (1972, Amsterdam) is in 1996 afgestudeerd in de psychologische methodenleer aan de Universiteit van Amsterdam. Hij promoveerde in 2001 op het proefschrift 'Self-interest and fairness in coalition formation' aan de Universiteit Leiden. Dit proefschrift was volgens de Associatie van Sociaal Psychologische Onderzoekers in hun vakgebeid het beste van 2010. Het resulteerde verder in een Veni-beurs van het NWO. Per 1 september 2009 is hij benoemd tot hoogleraar Sociale Psychologie aan de Universiteit van Tilburg. In zijn onderzoek houdt hij zich bezig met het spanningsveld tussen sociale en financiële prikkels. Daarnaast bestudeert hij de wijze waarop mensen omgaan met een chronische ziekte. Het afgelopen jaar heeft hij samen met dr. Simon Rietveld een ig-nobel prijs gewonnen voor onderzoek naar astma.