Hoefijzereiwit schakel in Parkinson
De Leidse biofysica Martina Huber was de eerste die ontdekte dat een
eiwit dat mede verantwoordelijk is voor de ziekte van Parkinson de vorm
heeft van een hoefijzer. Een bijzondere ontdekking want het eiwit is
nagenoeg onzichtbaar.
Dr. Martina Huber
Dr. Martina Huber
Bij de ziektes van Parkinson en Alzheimer worden in de hersenen
ophopingen van eiwitten gevonden. In deze plaques worden onder meer
klontjes gevonden van een eiwit met de ingewikkelde naam
alpha-synuclein. Wat de rol van die eiwitten is bij het ontstaan van de
ophopingen, is niet bekend. Maar sinds kort is wel bekend hoe het in de
ophoping veelvoorkomende eiwit eruit ziet: als een verstrengeld
hoefijzer. En dat geeft wel enige aanwijzing over hoe de ophopingen
kunnen ontstaan: hoefijzervormige eiwitten haken gemakkelijk in elkaar.
Vorm bepaalt werkzaamheid
De ontdekker van het hoefijzer eiwit is de Leidse biologe en
natuurkundige Martina Huber. "Om een idee te krijgen van de oorzaak van
bijvoorbeeld Parkinson en Alzheimer is het van belang om te weten welke
vormen een eiwit kan aannemen", vertelt Huber. "Want het is de vorm die
mede de werkzaamheid van een eiwit bepaalt. Maar ook belangrijk is
wanneer en waar je het molecuul in welke vorm aantreft." En dat was bij
het eiwit dat Huber onderzoekt een groot probleem. Want het was lange
tijd een onzichtbaar en nagenoeg onvindbaar molecuul. De structuur
bleek moeilijk te bepalen, althans met de gangbare technologie, zoals
elektronenmicroscopie.
Twee alpha-synuclein-eiwitten (paars en groen) op een membraan
(blauw-groen).
Twee alpha-synuclein-eiwitten (paars en groen) op een membraan
(blauw-groen).
Omweg
Huber was daarom genoodzaakt een omweg te nemen. 'Wij hebben het eiwit
gelabeld, en daarna de afstand gemeten van de labels onderling. Dat
lukte zo goed dat we nu een indicatie hebben voor de natuurlijke vorm
van het molecuul. In het geval van het eiwit dat wordt gevonden in de
ophopingen, bij patiënten met Parkinson en Alzheimer, bleek dat een
structuur te zijn die gelijkenis vertoont met een hoefijzer.'
Aanknopingspunt
Dat het eiwit de hoefijzervorm aanneemt en op die manier kan klonteren
kan wellicht een aanknopingspunt zijn voor het zoeken naar een
geneesmiddel, suggereert de Leidse biofysica. 'Maar aan voorspellingen
over hoe de vondst kan bijdragen aan het ontwikkelen van geneesmiddelen
voor Parkinson of Alzheimer, waag ik me liever niet.'
Â
(11 januari 2010 / Marco van Kerkhoven)
Universiteit Leiden