Dienstverlenende overheid hoeft geen speelbal van samenleving te zijn

Persbericht van VOC Uitgevers

DEN HAAG, 25 maart 2011 - "De overheid hoeft als klantgerichte dienstverlener niet de speelbal te zijn van de samenleving." Dit zei Dr. Menno Fenger woensdag 23 maart tijdens de officiële presentatie van 'Sociaal beleid en legitimiteit: Achtergronden, ontwikkelingen en dilemma's' aan minister Kamp (SZW). Het boek laat zien dat sociaal beleid, als elk ander beleid, veranderlijk is maar dat dit niet ten koste hoeft te gaan van vertrouwen en tevredenheid in de samenleving. Het onderzoek heeft geleid tot belangrijke conclusies en lessen voor een dynamische, dienstverlenende overheid.

De overheid hoeft vaak niet te rekenen op draagvlak, tevredenheid en vertrouwen als het gaat om (beleids)maatregelen in de sociale zekerheid. Burgers, belangengroeperingen en politici trekken regelmatig het sociale beleid en de capaciteiten van de overheid in twijfel. Dat is begrijpelijk want sociale zekerheid vraagt veel van hen. Daarnaast is de solidariteit waarop veel in ons sociale zekerheidsstelsel gestoeld is, steeds vaker 'afgedwongen solidariteit'. Zo bleek afgelopen weken ook weer uit het maatschappelijke en politieke debat over de bezuinigingsplannen voor sociale zekerheid. Is de overheid wel in staat om met beleidsmaatregelen adequaat te reageren op economische en maatschappelijke ontwikkelingen? Deze legitimiteitkwestie vormde de basis voor het onderzoek waar de nieuwe VOC-uitgave 'Sociaal beleid en legitimiteit' verslag van doet. Het boek onderzoekt de legitimiteit van beleid in sociale zekerheid en drie socialezekerheidswetten (de Bijstand, Wet arbeid vreemdelingen (Wav) en de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) in het bijzonder. Bij het maken en wijzigen van sociaal beleid bewegen beleidsmakers mee met maatschappelijke, ideologische en economische voorkeuren en ontwikkelingen. Hoe zorg je er met al die dynamiek voor dat het beleid legitiem blijft?

Effectiviteit en legitimiteit sociaal beleid

Op basis van een internationaal theoretisch kader beschrijven de auteurs de pijlers van legitimiteit (passendheid, vertrouwen en tevredenheid), de effectiviteit van sociaal beleid en heersende opvattingen erover onder burgers, onderzoekers, beleidsmakers en politici. Daarbij viel op dat burgers altijd de tegenstelling 'deserving' (zij die in hun ogen een uitkering verdienen) en 'undeserving' (zij die in hun ogen een uitkering niet verdienen) als uitgangspunt nemen, dat onderzoekers veel beleidswijzigingen ontdekken die het gevolg zijn van tegenvallende beleidsprestaties, dat beleidsmakers verward raken en niet in een 'autistisch' beleidssysteem werken en dat politici problemen uit andere beleidsterreinen importeren naar sociaal beleid. Zo ontstonden er een aantal jaren geleden op verschillende plaatsen in Nederland voedselbanken uit particuliere initiatieven. Een aantal politici reageerden niet met waardering maar met verontwaardiging. Wanneer er voedselbanken nodig zijn in Nederland, dan is het sociaal beleid toch ontoereikend? Zo importeerden zij de voedselbankdiscussie naar het politieke domein van sociaal beleid.

Verder zoomden de auteurs aan de hand van casestudy in op drie regelingen: de Bijstand (Abw, N-Abw en WWB), de Wav en de Wsw. Dit leverde ook opvallende conclusies op. Het doel, de werking en het beeld van sociaal beleid komen in de praktijk in alsmaar wisselende maatschappelijke, economische en politieke kaders tot stand. De Bijstand is bijvoorbeeld in de praktijk allang niet meer per se gericht op levensonderhoud, maar op werk. Het meest aangehaalde thema bij de Wav is anders dan voorzien niet arbeidsmigratie, maar immigratie. De Wsw moest vooral nieuwe werknemers opleveren voor de reguliere arbeidsmarkt. In werkelijkheid is een afzonderlijke arbeidsmarkt met weinig uitstroom ontstaan.

Vier lessen voor dynamische, dienstverlenende overheid

Het onderzoek laat zien dat sociaal beleid dynamisch is, maar dat regelingen geen willoze speelballen zijn die met elke wind meewaaien om legitimiteit te vergaren. Verder valt het met de (vermeende) kloof tussen burger en overheid wel mee. Er zijn weliswaar spanningen tussen wat de burger vraagt en de overheid biedt, maar van algehele ontevredenheid lijkt geen sprake. Niettemin valt er nog veel te verbeteren aan de overheid als 'dienstverlener'. Veel maatschappelijke en economische ontwikkelingen laten zich namelijk niet zomaar in uitvoerbaar beleid vangen, maar belanden toch in een statisch beleidskader in een vastgelegde politieke koers. Zulke 'verstatelijkte arrangementen' passen volgens de auteurs niet meer bij de overheid als leverancier van diensten anno 2011. Om dit soort reflexen te voorkomen reikt Sociaal beleid en legitimiteit. Achtergronden, ontwikkelingen en dilemma's vier belangrijke lessen aan voor goed (sociaal) beleid en een dynamische, dienstverlenende overheid:
- Erken de complexiteit van beleid.
- Erken de reflexiviteit van de samenleving.
- Erken de heterogeniteit van de samenleving.
- Versterk de betrokkenheid bij beleid.

Bij dit persbericht is een bijlage zichtbaar op www.perssupport.nl

*

Links:
http://www.voc-uitgevers.nl
Bijlage:
* persbericht voc uitgevers boek sociaal beleid en legitimiteit 25-3pdf
* voorbeeldfotos uitreiking sociaal beleid en legitimiteit door wilmar dikpdf




Razende Robot Reporter