Royal Haskoning
Royal Haskoning leidt de renovatie van het Woudagemaal
27-09-2011
Royal Haskoning leidt de renovatie van het Woudagemaal
Het ir. D.F. Woudagemaal is een begrip. In Lemmer, waar het sinds 1920
een prominente plaats inneemt, in Friesland, dat het al bijna een eeuw
tegen een overvloed aan water beschermt, in Nederland, als uniek
staaltje waterbouwkunde, en mondiaal, als werelderfgoed. Om de tand des
tijds nog vele decennia te doorstaan, worden zowel de machines als het
gebouw met veel zorg en inzet van expertise onderhouden. Onlangs zijn
de eerste stappen gezet voor renovatie van het gemaal onder de
waterlijn, een project dat Royal Haskoning gaat leiden.
"Wij noemen ieder waterstaatkundig bouwwerk een kunstwerk", gaat Ido
Boonstra van start. "En dit kunstwerk willen we graag intact houden.
Begin dit jaar hebben we daarom de bovenbouw van het gemaal
gerenoveerd. Nu is het gedeelte onder de waterlijn aan de beurt."
Boonstra is coördinator Technische installaties bij Wetterskip Fryslân
en opdrachtgever voor de renovatie. Het is een zeer complexe opdracht,
waarvoor Royal Haskoning gevraagd is een plan van aanpak te ontwikkelen
en de projectleiding op zich te nemen. Een logische keuze, want de
kennis en expertise van Royal Haskoning op het gebied van stoomgemalen
gaan terug tot 1881, het jaar van oprichting.
Aanpakken
Boonstra: "Vorig jaar hebben we de eerste duikinspecties gedaan.
Daaruit bleek wat je hier en daar boven de waterlijn al kunt zien: het
gemaal is onderhevig aan verval. Op verschillende plaatsen is het beton
en metselwerk aangetast. Op de bakstenen muren van de sluizen zie je
begroeiing. Dat is niet goed; de muren houden te veel vocht vast en de
wortels tasten de voegen aan. Op sommige plekken druppelt water uit de
overspanning van de instroomopeningen. Dat moet opnieuw gevoegd en
aangesmeerd worden. Verder krijgen de zuig- en persbuizen, waardoor het
water uit de boezem het IJsselmeer in wordt gepompt, een nieuwe
coating. En de keerdeuren, de originele nog, gaan er een voor een uit
en worden vakkundig hersteld." Boonstra betreedt het machinepark en
daalt af naar de kelder daaronder. Daar waar vele meters gekleurde
pijpen de afgewerkte stoom weer in water transformeren, wijst hij op
scheuren in muren en plafond en op loshangende schilfers beton. "Het
gemaal loopt geen acuut gevaar, maar zoiets moet je aanpakken."
Uitdaging
Hoe de herstelwerkzaamheden precies zullen verlopen, kan Boonstra niet
zeggen. "Om de renovatie te kunnen uitvoeren, moeten we de in- en
uitstroomopeningen droogleggen. Maar wat de vloer daar doet als we het
water wegpompen, kunnen we vooraf niet berekenen. Komt de vloer omhoog
als er geen druk meer opstaat? In dat geval moeten we ballast plaatsen
of besluiten om het water tot bijvoorbeeld een meter hoogte te laten
staan. Al doende ontdekken we wat er allemaal bij komt kijken. Dat is
de grootste uitdaging van het project." Tel daar de strenge eisen voor
veiligheid en kwaliteit bij op, plus de eisen die Unesco stelt om het
monument in oorspronkelijk staat te behouden én de criteria die de
ontvangen miljoenensubsidie met zich meebrengt... Het mag duidelijk
zijn dat het hier gaat om een uitdaging in het kwadraat. Boonstra maakt
zich echter geen zorgen: "Niets is onmogelijk. We vinden overal wel een
oplossing voor." Een uitspraak waar Royal Haskoning zich graag achter
schaart.
Levend monument
Het ir. D.F. Woudagemaal in Lemmer staat te boek als het hoogtepunt van
de Nederlandse waterbouwkunde. Het is het grootste stoomgemaal ter
wereld, dat zowel vanwege zijn Amsterdamse School-architectuur als om
zijn techniek zeer hoog staat aangeschreven. Sinds 1998 prijkt het op
de Werelderfgoedlijst van Unesco.
Het ir. D.F. Woudagemaal bestaat uit vier stoommachines die elk twee
centrifugaalpompen aandrijven. Indien nodig kan het gemaal 4 miljoen
liter water per minuut uit de Friese boezem naar het IJsselmeer
afvoeren. Nog altijd wordt dit levende monument twee maal per jaar
ingezet om de Friese bevolking te beschermen tegen wateroverlast.
Voor meer informatie over het Woudagemaal en het bezoekerscentrum zie:
www.woudagemaal.nl.