Radboud Universiteit Nijmegen
Op de rails: vastzittende ruimtelijkeordeningsprojecten uit de impasse
Datum bericht: 20 oktober 2011
Ruimtelijkeordeningsprojecten komen nogal eens muurvast te zitten
wanneer bouwambities stuiten op veiligheidsrisico's. De vraag hoe hoog
risico's zijn en wie (financieel) verantwoordelijk is voor een
oplossing, kan de voortgang flink vertragen. Vincent van der Vlies
onderzocht hoe impasses rond stedelijke ontwikkeling en vervoer van
gevaarlijke stoffen over het spoor te doorbreken zijn. Zijn oplossing -
wie wil bouwen, moet tegelijkertijd de veiligheid aantoonbaar vergroten
- kan op meer terreinen bruikbaar zijn. Van der Vlies promoveert op 27
oktober aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
Goederenvervoer per spoor Ongeveer 5 procent van het totale vervoer van
gevaarlijke stoffen (denk aan chloor, LPG ammoniak of benzine) in
Nederland gaat via het spoor. Daar zijn risico's aan verbonden, onder
meer omdat er altijd grote hoeveelheden in één keer worden vervoerd, en
omdat de routes soms door (dicht)bebouwd gebied gaan. Weliswaar is de
kans dat er iets mis gaat niet groot, maar áls er iets mis gaat, kan
het veel mensen treffen.
Oriëntatiewaardes in de weg
Het risico van dit transport is te berekenen. In Nederland zijn
oriëntatiewaardes afgesproken, waarbinnen dat risico moet vallen. In de
praktijk zijn die waardes op veel plaatsen al bereikt of worden ze
overschreden - soms als gevolg van een bewust besluit om de grens op te
zoeken, soms omdat het vervoer van gevaarlijke stoffen sterker is
gegroeid dan verwacht.
Gevaarlijke stoffen niet meer per trein vervoeren, is geen optie, aldus
Van der Vlies. En steden willen blijven bouwen in de buurt van het
spoor: met name stationsomgevingen zijn aantrekkelijke locaties voor
woningen, kantoren, winkels. Maar het omgaan met deze oriëntatiewaardes
is zeer complex. Dat is des te frustrerender, weet Van der Vlies, omdat
de kans op een ongeluk, 'echt heel klein' is: 'De kans dat een trein
met gevaarlijke stoffen ontspoort, is grofweg 1 op de 40 tot 50 miljoen
kilometer.'
Protest gevaarlijk transport per spoor Risicoverlaging als voorwaarde
Hoe uit deze impasse tussen gebiedsontwikkeling en veiligheid, die in
de ruimtelijke ordening vaker de kop opsteekt, te geraken? Van der
Vlies brak er zich het hoofd over: 'De vraag is: hoe kun je meer bouwen
met minder risico?' Zijn oplossing: 'Dat kan als je zó bouwt dat de
huidige waarde niet overschreden wordt of, nog beter, dat je het risico
verlaagt tot onder het huidige niveau.'
Wanneer risicoverlaging de voorwaarde wordt om überhaupt te mogen
bouwen, dan kan de (financiële) verantwoordelijkheid daarvoor ook
worden neergelegd bij de partij die wíl bouwen. 'Een
projectontwikkelaar of een gemeente krijgt dan als boodschap: zoek uit
welke maatregelen je kunt nemen om de situatie veiliger te maken dan
die nu is, bekijk wat dat kost en beslis of je die investering wilt
doen.' Is het niet mogelijk om op een rendabele manier het
veiligheidsrisico te verlagen, dan is de consequentie: niet bouwen.
'Misschien geen prettige boodschap, maar wel een duidelijke. En goed te
beargumenteren.'
Creatief
Om te zien of zijn idee werkte, zette Van der Vlies twee simulaties op
van een ontwerp- en een besluitvormingsproces. Hij nam twee reëel
bestaande cases in Dordrecht en Roosendaal, waar overleggen muurvast
zaten, en liet de betrokkenen hun problemen 'uitvechten' volgens zijn
principes. 'Bestaande voorstellen betekenden dat de oriëntatiewaarde
flink zou worden overschreden, dat wisten ze al, daar zat iedereen van
te balen. Maar toen keken we welke maatregelen er konden worden genomen
om het veiligheidsrisico te verlagen. Per stuk leverden die te weinig
op, maar toen we gingen nadenken over combinaties kwamen daar, toch een
beetje tot mijn verrassing, al heel snel goede alternatieve voorstellen
uit. Uiteindelijk bleek dat de deelnemers door mijn voorstellen
creatiever werden. Daarnaast konden ze de risico's - die ook nog eens
lager werden - beter verantwoorden.'
veiligheidshelm verplicht Continu aan veiligheid werken
Zelf vindt Van der Vlies, tegenwoordig werkzaam als
veiligheidsconsultant bij Arcadis, de belangrijkste boodschap van zijn
proefschrift dat veiligheid zich niet uit laat drukken in een absolute
waarde, maar altijd afhangt van verschillende factoren die in de tijd
kunnen wijzigen. Een relatieve benadering van veiligheid, die
uitgangssituaties vergelijkt met nieuwe situaties, biedt meer
mogelijkheden om continu aan veiligheid te werken. 'Het denken over
veiligheid is in de ruimtelijke ordeningswereld tot nog toe vrij
absoluut: als je maar aan de normen voldoet. Die kijk zou ik graag
willen veranderen.'
Vincent van der Vlies (Dordrecht, 1979) studeerde
Milieu-maatschappijwetenschappen aan de Universiteit Utrecht. Tussen
2004 en 2009 werkte hij als junioronderzoeker bij het Institute for
Management Research van de Radboud Universiteit Nijmegen aan zijn
promotieonderzoek. Daarna werkte hij als adviseur bij de Vereniging van
Nederlandse Gemeenten (VNG) en sinds 2010 als specialist veiligheid bij
ARCADIS.
Promotie Vincent van der Vlies: Rail Transport Risks and Urban
Planning: Solving deadlock situations between urban planning and rail
transport of hazardous materials in the Netherlands
(Managementwetenschappen). Promotor: Professor Rob van der Heijden.
Promotiedatum donderdag 27 oktober 2011, 15.30 uur
Zijbalk
Contact
Vincent van der Vlies
vincentvandervlies@gmail.com
(06) 24 21 65 55
Wetenschapscommunicatie
(024) 361 60 00
media@ru.nl
© 2011 Radboud Universiteit Nijmegen