Heeft ons brein een geslacht? Antwoord is ja


18 juni 2015

De hersenen van mensen die `voelen' in het lijf van het andere geslacht te zijn geboren, vertonen kenmerken van het gewenste geslacht: de man in het vrouwenlijf heeft een brein met mannelijke kenmerken, en andersom. Dat is een van de conclusies uit het onderzoeksproject `Sex of the Brain: from
mouse to man' van neurobioloog Julie Bakker. De uitkomsten vormen een belangrijke stap in verdere acceptatie van genderdysforie. Bakker verrichtte haar onderzoek aan het Nederlands Herseninstituut met Vici-financiering.

Jongen en een meisje kletsen op een straatbankje. Foto: HH/Arie KievitFoto: HH/Arie Kievit

Bij genderdysforie identificeert een persoon zich met het andere geslacht en heeft hij of zij het gevoel `in een verkeerd lichaam geboren te zijn'. Geldt dat ook voor het betreffende brein, was de vraag. Vertonen de hersenen van de genderdysforische man (in het vrouwenlijf) ook mannelijke
geslachtskenmerken? Dat was een van de vragen waarmee Julie Bakker en een team van onderzoekers aan de slag gingen. Het vorige maand afgeronde project lijkt onomstotelijk vast te stellen: ja.

Bakker: `Genderdysforie komt bij ongeveer een op 10.000 jongens voor en een op 30.000 meisjes. Deze afwijking zorgt voor ingrijpende psychische problemen, dat moge duidelijk zijn. Nederland is wereldwijd voorloper op het gebied van acceptatie en behandeling van genderdysforie, kijk
bijvoorbeeld naar het kennis- en zorgcentrum aan het VUmc. In de rest van de wereld stuit deze aandoening nog op veel onbegrip, met alle vooroordelen en fabeltjes van dien. Dankzij deze klinische uitkomsten is acceptatie weer een stukje dichterbij.'

Genderdysforie kan behandeld worden met hormoontherapie en chirurgische ingrepen. Al eerder was uit het onderzoeksproject gebleken dat meisjes met een jongenslijf al voor hormoonbehandeling dezelfde hersenactiviteit vertoonden als jongens die zich jongen voelen. Hun hersenactiviteit week
bijvoorbeeld af na contact met de geurstof androstadienon, die in mannelijk zweet voorkomt en waarop alleen een bepaald deel van de vrouwelijke hersenen reageren. Hersenen van jongens die zich meisje voelen reageerden wel op de geurstof en die van meisjes met deze aandoening niet. Bij mensen
zonder de aandoening is dat juist andersom. Conclusie: het geslacht van de hersenen bepaalt de reactie en niet het lichaam.

Ook proeven die ruimtelijk inzicht vergen, waarop mannenhersenen zoals bekend anders reageren dan die van vrouwen, leidden tot dezelfde conclusie. Hersenactiviteit van meisjes met genderdysforie lijkt op die van jongens. Behandeling met het hormoon testosteron leverde na tien maanden verhoogde
activiteit op. Dr. Sarah Burke uit de onderzoeksgroep van Bakker toonde dit aan.

Syndroom van Kallmann

Julie Bakker wil onderzoek doen naar patienten met het syndroom van Kallmann, een genetisch defect waardoor in de hersenen bepaalde neuronen niet migreren naar de hypothalamus en zodoende de puberteit uitblijft. Deze aandoening komt bij 1 op 8.000 jongens voor (bij veel minder meisjes: 1 op
40.000, waarschijnlijk omdat het bij hen lastiger te ontdekken is). Toediening van hormonen als oestrogeen of testosteron versnelt verdere ontwikkeling richting het geslacht. `Hoe het bij muizen werkt weten we precies, maar bij mensen nog niet. Maar je kunt je niet voorstellen welke
geestelijke problemen zo'n persoon ondergaat! Ik wil testen of geslachtshormonen ook na de geboorte de hersenen nog in een mannelijke dan wel vrouwelijke richting kunnen organiseren. Met hormoonbehandelingen kunnen we de puberteit beinvloeden, maar misschien grijpen we in terwijl we juist niet
moeten ingrijpen? De vraag is of hormonen tijdens de puberteit wellicht nog belangrijk zijn voor het organiseren van de hersenen.'

Meer informatie

Julie Bakker (1968) startte in 2009 haar Vici-project aan het Nederlands Herseninstituut (Netherlands Institute for Neuroscience). Zij is nu (weer) onderzoeker op het gebied van Behavioral Endocrinology aan de Universiteit van Luik.

* Project van Julie Bakker in de projectendatabase

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bron: NWO