25-06-2015

Conform huidige planning vinden de aanbestedingsprocedures voor de aannemers, die de tweede fase van de verruiming van de Twentekanalen gaan realiseren, in 2016 plaats. Achter de schermen wordt nu hard gewerkt aan het aanbestedingsdossier en het Design & Construct-contract. Contractmanager Wilger Beukenkamp en adviseur contractmanagement Riemer Bouma van Rijkswaterstaat vertellen wat dit allemaal behelst.

Aannemer verantwoordelijk voor ontwerp

Een Design & Construct (D&C)-contract legt de verantwoordelijkheid van het ontwerp van de tweede fase van de verruiming van de Twentekanalen en de uitvoeringsmethode neer bij de aannemers die het werk gaan uitvoeren. Beukenkamp: `De marktpartijen zijn de deskundigen. Zij hebben ontzettend veel kennis en ervaring in huis. Het zou onlogisch zijn die niet te benutten. Wij geven alleen eisen, kaders en richtlijnen mee en de aannemers bepalen hoe zij het werk gaan realiseren.'

Bouma: `Dit levert vaak innovatieve en kostenefficiente ontwerpen en uitvoeringsmethodes op. D&C werd in Oost-Nederland voor het eerst toegepast in 2003 bij de bouw van het ecoduct de Borkeld bij Rijssen. De aannemer kwam voor dat project meteen met oplossingen waar Rijkswaterstaat nog niet aan had gedacht. Bijvoorbeeld een andere overspanning, waardoor een middenpijler niet nodig was en de verkeersstremmingen zeer beperkt bleven.'

Beukenkamp: `Doordat de aannemer verantwoordelijk is voor het ontwerp kan hij dit aanpassen aan zijn werkwijze. Dit daagt hem meer uit dan bij traditionele contracten. De aannemer kan op deze manier zijn expertise inbrengen waardoor het echt zijn eigen ontwerp wordt.'

Minder arbeidsintensief

Ook al is dat niet het primaire doel, de inmiddels jarenlange ervaring met deze contractvorm leert dat de realisatie van het werk hierdoor vaak goedkoper is dan toen Rijkswaterstaat nog alles voorschreef. Bouma: `Toen werd er veel dubbel werk gedaan. Ook het toetsen van het werk was veel arbeidsintensiever. Als je alles tot in detail voorschrijft moeten al die details ook worden gecontroleerd. Nu toetsen we risicovolle elementen en we beoordelen of het eindresultaat voldoet aan het primaire doel: het geschikt maken van de Twentekanalen voor grotere (klasse Va) schepen. Verder moet de aannemer zelf aantonen dat hij aan de gestelde eisen en richtlijnen heeft voldaan. Dat controleren we steekproefsgewijs.'

Gebiedsdeskundigen

De voorbereiding van een D&C-contract vergt wel de nodige tijd. Alles moet immers vooraf goed worden doordacht om tot een volledig en duidelijk eisen- en richtlijnenpakket te komen. Beukenkamp: `Hierbij hebben we omgevingspartijen hard nodig. Wij weten wat de projectdoelen zijn, maar ons werk heeft natuurlijk invloed op de omgeving. Er zijn dus allemaal belanghebbenden, zoals lokale overheden, bedrijven, belangengroeperingen, beheerders en particulieren. Een door ons ingehuurd ingenieursbureau is bij iedereen langsgegaan om te bespreken in hoeverre hun belang wordt geraakt en te inventariseren welke wensen er zijn ten aanzien van de realisatie. Belangrijke inbreng voor ons, want deze partijen zijn natuurlijk gebiedsdeskundigen en/ of gebruikers van de kanalen.'

Beoordelingscriteria

Voor elke wens is vervolgens de afweging gemaakt of we die meenemen in het contract en hoe we dat dan doen: als specifieke eis, als onderdeel van een eis of als richtlijn. Dit is beoordeeld op basis van vooraf vastgestelde beoordelingscriteria, zoals tijd, geld en kwaliteit. Maar bijvoorbeeld ook: is het niet in strijd met veiligheid, past het binnen de projectscope, komen het belang van Rijkswaterstaat als beheerder en de lange termijn relatie van Rijkswaterstaat met omgevingspartijen niet in het geding en past het binnen ons sober en doelmatige beleid.

Wel of geen uittreedplaatsen

Beukenkamp: `Een goed voorbeeld van een sober en doelmatige afweging is dat we niet vereisen dat langs het gehele traject alle damwanden moeten worden vervangen. Vele damwanden kunnen door versterking nog jaren langer mee, zoals voor een groot deel langs de zijtak. Op die plekken realiseren we ook geen personen uittreedplaatsen. Ook al is die wens er wel, met name bij de roeiers. Een uitzondering hierop vormen de te behouden damwanden bij Delden. Aangezien er daar sprake is van zowel veel scheepvaartverkeer als veel recreatievaart, realiseren we in die damwanden wel personen uittreedplaatsen voor een veilige situatie.'

Er komen ook uittreedplaatsen op de locaties waar we in het contract nieuwe damwanden eisen. Zoals tussen sluis Delden en Delden en in de vereiste hellende oevers tussen Delden en Hengelo.

Tegengestelde belangen

Ook de bestemming van een gebied kan bepalend zijn bij de beoordeling van ingediende wensen en het opstellen van contracteisen. Bijvoorbeeld het Kristalbad verbindt, als onderdeel van de ecologische hoofdstructuur, natuurgebieden tussen noordoost en zuidwest Twente. Dat betekent dat de oever aan beide zijden zodanig moet zijn ingericht dat de dieren die daar leven makkelijk kunnen oversteken. Dat nemen we dan ook mee als eis in het contract. Bouma: `Er spelen op die locatie veel belangen. De keuze voor hellende oevers bij het Kristalbad voorziet in de wens van bijvoorbeeld roeiers en de scheepvaart (hellende oevers geven minder golfslag). Maar de natuurvriendelijke inrichting maakt de locatie minder geschikt als door de vissers gewenste wedstrijdlocatie.'

Referentieontwerp

Om te bepalen of er met het beschikbare budget een ontwerp kan worden gemaakt, die voldoet aan onze eisen en aan de wensen uit de omgeving die we willen honoreren, is door het ingenieursbureau een referentieontwerp gemaakt. Beukenkamp: `Dit is echt noodzakelijk in geval van een contract, waarin slechts een abstracte omschrijving van de opdracht staat opgenomen. We moeten natuurlijk wel zeker weten dat wat wij willen ook haalbaar is. Een ander doel heeft het referentieontwerp dan ook niet. Het wordt niet meegenomen in het aanbestedingsdossier of gedeeld met de gegunde aannemers. We willen immers niet dat het referentieontwerp wordt overgenomen, maar dat de aannemers zelf met creatieve en misschien wel innovatieve ideeen komen.'

Keuzevrijheden

Bouma: `Om de aannemers genoeg ruimte te geven voor eigen ontwerp- en uitvoeringsideeen kijken we kritisch naar wat we echt vereisen . Dit heeft uiteindelijk geresulteerd in een aantal keuzevrijheden voor de aannemers op het gebied van:

* uitvoeringswijze

* ontwerp en soort damwand

* inrichting hellende oevers

* inrichting uittreedplaatsen voor mensen en dieren

* bouwmateriaal.'

We stellen in deze gevallen wel functionele eisen, bijvoorbeeld waar een oeverinrichting aan moet voldoen. Ook de locaties waar damwanden moeten worden vervangen, of waar hellende oevers moeten komen, worden in het contract vastgelegd. Maar hoe alles eruit komt te zien is echt aan de aannemers.

Beukenkamp: `Daarnaast nemen we bijvoorbeeld spelregels op over hoe de aannemers onderling het werk en bijvoorbeeld hinder moeten afstemmen. De huidige aanbestedingswet vereist dat we, indien mogelijk, het werk opsplitsen. Zodat ook kleinere aannemers kans maken op de opdracht. Het te verruimen traject delen we dan ook op in drie delen. Voor elk trajectdeel wordt in 2016 een apart contract afgesloten. Mogelijk zijn er dus drie andere aannemers die het werk gaan uitvoeren. Het kan dus best zijn dat er bijvoorbeeld verschillende damwanden worden ontworpen. Maar dat kan ook binnen eenzelfde trajectdeel het geval zijn als daar reden toe is.'

Inspraak

Bouma: `We zitten dus al met al echt in een cruciale en bepalende fase van het project. Niet alleen voor ons, maar ook voor de betrokken partijen in de omgeving. We zijn de contractvoorbereiding nu aan het afronden. Dat betekent dat inspraak vanuit de omgeving nog wel mogelijk is tijdens de vergunningenprocedures, maar dat alle wensen geinventariseerd en verwerkt zijn. Vanzelfsprekend blijven we de omgeving gedurende zowel de laatste voorbereidingen als tijdens de uitvoering betrekken door partijen te informeren over de voortgang en relevante hinder.'