Religie centraal in grensoverschrijdend onderzoek
Ambitieus programma Spinozalaureaat Birgit Meyer
15 september 2015
Op 14 september 2015 presenteerde Birgit Meyer tijdens de uitreiking van de NWO-Spinozapremies haar plannen: ze besteedt het geld aan een ambitieus achtjarig onderzoeksprogramma 'Dynamics of Religion', waarbinnen ze de hedendaagse religiewetenschappen opnieuw wil positioneren.
Birgit Meyer zal het Spinozageld besteden aan het achtjarig onderzoeksprogramma 'Dynamics of Religion in Diversifying Societies'Birgit Meyer zal het Spinozageld besteden aan het achtjarig onderzoeksprogramma 'Dynamics of Religion in Diversifying Societies'
Het voorjaar van 2015 was gedenkwaardig voor de Utrechtse hoogleraar Religiewetenschap Birgit Meyer. Binnen twee maanden hoorde zij dat ze zowel de Prijs Akademiehoogleraren van de KNAW zou krijgen, als de Spinozapremie van NWO. Dat betekent dat ze in totaal 3,5 miljoen euro vrij mag besteden
aan onderzoek. '3,5 miljoen euro is erg veel geld. Ik zie het als mijn opdracht om daar iets groots mee neer te zetten,' vertelt Meyer. Zoals ze ook in een eerder interview zei, is het een fantastische erkenning voor haar werk en vakgebied, zeker in een tijd waarin voor de geesteswetenschappen
en religiewetenschappen minder geld beschikbaar is.
Actueel onderzoeksterrein
De onder meer als religiewetenschapper en antropoloog opgeleide Meyer richt zich in haar onderzoek op fysieke en lichamelijke uitingsvormen van religie. Zo bestudeert zij met haar onderzoeksgroep religieuze gebouwen, beelden en kleding, maar ook de rol van objecten en zintuiglijke en
emotionele dimensies van religie. In de eerste jaren van haar carriere richtte Meyer zich vooral op de bestudering van het christendom in Afrika en deed zij dankzij NWO PIONIER-financiering onder andere onderzoek naar de samenhang tussen democratisering, de toegankelijkheid van moderne media
en de nieuwe publieke rol van Pinksterkerken. Inmiddels heeft zij haar aandacht verbreed naar religie in Nederland. 'Tot eind jaren negentig ging men ervan uit dat religie aan het verdwijnen was. Maar met name de laatste tien jaar is religie als maatschappelijk verschijnsel ook bij ons
springlevend.'
Brede samenwerking
Vakgebieden als religiewetenschappen en theologie bevinden zich in Nederland al een tijdje in zwaar weer. In een onlangs verschenen KNAW-verkenning, waaraan Meyer heeft meegewerkt, werd geadviseerd om de academische bestudering van religie als een divers, dynamisch en mondiaal verschijnsel een
nieuw gezicht te geven. 'Hier wil ik met mijn prijzengeld graag aan bijdragen. Ik zelf werk vanuit een antropologisch perspectief. Maar het type onderzoek dat mij voor ogen staat, kun je alleen doen in een brede, transdisciplinaire samenwerking met onderzoekers uit de geestes- en sociale
wetenschappen.'
Het nieuwe onderzoek van Birgit Meyer zal voorbouwen op HERA-projecten naar de publieke manifestatie van de uit Suriname afkomstige Winti-religie in Nederland.Het nieuwe onderzoek van Birgit Meyer zal voorbouwen op HERA-projecten naar de publieke manifestatie van de uit Suriname afkomstige
Winti-religie in Nederland.
Acht jaar, vier thema's
Het programma Dynamics of Religion in Diversifying Societies bestaat uit vier thema's die ieder achtereenvolgens twee jaar centraal staan. 'Het eerste thema betreft objecten van religie,' vertelt Meyer. 'Dat thema draait om voorwerpen, beelden en gebouwen. Hierin zet ik de lijn voort uit de
transnationale Humanities in the European Research Area (HERA-)projecten Currents of Faith en Iconic Religion, waarbij ik betrokken ben. Binnen die HERA-projecten kijken we bijvoorbeeld naar de herbestemming van leegstaande kerkgebouwen, maar ook naar de publieke manifestatie van de uit
Suriname afkomstige Winti-religie in een Nederlandse setting.'
Voedsel
Het tweede thema is helemaal nieuw voor Meyer, vertelt ze. 'Ik wil me gaan richten op de relatie tussen voedsel en religie. Er is in Nederland nu bijvoorbeeld veel te doen over ritueel slachten. Maar ook in Afrika zijn interessante voorbeelden van conflicten die ontstaan over het gebruik van
voedsel in religieuze zin. Ik denk bijvoorbeeld aan de Ghanese setting, waarin het brengen van offers en het bidden (met drank) tot de voorouders in de traditionele religies op veel weerstand stuit bij het protestantse deel van de bevolking.'
Vergelijking
De vergelijking tussen Afrika en Nederland staat centraal in het programma. 'Ik ben altijd al geinteresseerd geweest in Afrika. Daar heb ik ook zelf veel veldwerk gedaan. Het is interessant om de situatie hier te vergelijken met die in Afrika en aandacht te besteden aan de verwevenheid van
beide regio's. In Afrika heeft men al heel lang ervaring met diversiteit aan religies. Voor ons is dat betrekkelijk nieuw. Wij kunnen hier veel leren van de manier waarop men daar met conflicten is omgegaan.'
Andere blik
In de laatste vier jaar van het programma gaat Meyer zich richten op het lichaam, met onderwerpen als bedekkende kleding en besnijdenis, en op teksten. 'Tekst heb ik bewust als laatste thema gekozen. Normaal is dat het eerste waar je aan denkt bij religieonderzoek. Maar je kijkt met een andere
blik naar teksten als je je eerst hebt gericht op andere, expliciet materiele zaken.'
Afrikaanse participatie
Na afloop van het programma hoopt ze verschillende doelen bereikt te hebben. Naast het vergaren van kennis over religie is een tweede doel om een andere manier van werken te introduceren in de religiewetenschap. 'Ik sta voor een transregionale en transdisciplinaire benadering. We moeten af van
het oude idee dat we als westerlingen naar Afrika gaan, onderzoek doen en dan weer terugkeren en erover publiceren. Afrikaanse onderzoekers moeten op gelijke voet participeren. In dat kader heb ik hele positieve ervaringen met het SANPAD-programma van NWO. En binnenkort promoveert mijn eerste
Zuid-Afrikaanse promovendus uit het NWO-programma Culturele dynamiek.'
Heruitvinding religiewetenschap
Daarnaast wil ze met deze impuls de religiewetenschap als geheel conceptueel verder brengen. 'Over acht jaar moet er een nieuw raamwerk liggen voor de herpositionering van de religiewetenschap in onze tijd. Voor mij is die interdisciplinaire aanpak min of meer gestart met het NWO-programma The
Future of the Religious Past. Veel van mijn latere werk is geinspireerd op discussies in het kader van dat geweldige programma. Religie is een van de grote kwesties van deze tijd. Mijn onderzoek naar religie krijgt dan ook een plaats in het hart van de geestes- en sociale wetenschappen.'
Meer informatie
* NWO-Spinozalaureaat Birgit Meyer
* Nieuwsbericht: 'Laureaten nemen NWO-Spinozapremie in ontvangst'
* Programma 'Culturele dynamiek'
* Programma 'The Future of the Religious Past'
* Programma 'Humanities in the European Research Area (HERA)'
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Bron: NWO