Betrek jonge en vrouwelijke Maasai bij landhervorming in Kenia


26 oktober 2015

Beheer van weidelanden in Kenia is aan grondige herziening toe: alleen dan zijn de negatieve ontwikkelingen rond de privatiseringsgolf van de afgelopen decennia te herstellen. Om sociale onrust rond landhervormingsprocessen te voorkomen en een eerlijk, productief en rechtvaardig beheersysteem
in het leven te roepen, moeten Keniaanse beleidsmakers daar jonge en vooral vrouwelijke Maasai bij betrekken. Dat ontdekte Caroline Archambault tijdens haar onderzoeksproject naar het platteland van Kenia. Zij verrichtte onderzoek met financiering uit de Vernieuwingsimpuls van NWO-MaGW.

In Kenia is de overheid enkele tientallen jaren geleden gestart met de herindeling van de ongerepte weidegronden die de Maasai, een volk van semi-nomadische veehouders, op gemeenschappelijke basis gebruikten. Een privatiseringsgolf maakte goeddeels een eind aan dit eeuwenoud gebruik. De
weidegronden in het zuidwesten van Kenia, ruwweg tussen hoofdstad Nairobi en de Kilimanjaro, zijn destijds door overheidsinstanties vrij willekeurig in rechthoekige stukken land opgeknipt. Deze percelen van pakweg 270 hectare zijn toegewezen aan prive-eigenaren.

Maasai vrouwen bij een bijeenkomstMaasai vrouwen bij een bijeenkomst

Dit had verstrekkende gevolgen voor de sociale structuur van het Maasai-volk. Voor hen is nu eenmaal het verplaatsen van hun kuddes over grote afstanden, gedwongen door het droge of natte seizoen, van levensbelang. Ook is de kwaliteit van de stukken land zeer uiteenlopend: de een kreeg
vruchtbare agrarische grond toegewezen, de ander een stuk met alleen rotsen en stenen. Armoede en ontwrichting naast ongelijkheid en een gevoel van onrechtvaardigheid was het gevolg.

Gebied beschermen tegen landjepik

Caroline Archambault: `De regering ging uit van toenemende welvaart door privatisering. Men oogstte echter illegaal landjepik, fraude en tekort aan land. Een rijke Maasai elite, vaak met goede connecties in Nairobi, vergaarde meer land dan afgesproken was. En voor de doorsnee Maasai was
meedoen met de privatisering de enige manier om zijn gebied te beschermen tegen landjepik. Niet zelden echter moeten plotselinge uitgaven betaald worden door het land geheel of gedeeltelijk te verkopen.'

Uitzicht over het weidelandschap van EwuasUitzicht over het weidelandschap van Ewuas

Onderzoekers zijn aan de slag gegaan om te kijken hoe en waar er wat te redden valt. Daarbij kwam boven water dat vrouwen en jongeren in de wetenschappelijke en beleidsdiscussie rond privatisering geheel zijn genegeerd. Landeigendom is van oudsher een mannenaangelegenheid. Eigendomsaktes staan
dan ook op naam van de echtgenoot. Maar juist jongeren en vrouwen zijn de laatste jaren politiek veel alerter en zelfbewuster geworden omdat zij nu eenmaal een cruciale rol spelen in de veehouderij. Zij vechten voor hun recht om gehoord te worden.

Vrouwen accepteren achterstelling niet meer en willen medezeggenschap over land en natuurlijke bronnen, maar missen tot nu toe de kanalen om hun stem te laten horen. `Ook,' zo vond Archambault, `is er onder vrouwen minder consensus over de oplossing en dragen zij andere argumenten aan dan
mannen. Sommige vrouwen zijn blij met een vaste hoeve. Vooral als ze er met meerdere families kunnen wonen: er is opvang voor kinderen en achterwacht bij ziekte. Ook kunnen ze door bijvoorbeeld houtskool te branden voor extra inkomsten zorgen.'

Slotsom is dat vrouwen en jongeren nauw betrokken moeten zijn bij debatten over grondpolitiek. Voorts moet de regering op sociaal en economisch vlak meer investeren in plattelandsgemeenschappen. Beleidsvernieuwing rond landbeheer is noodzakelijk, zodat Maasai-families de vruchten kunnen
plukken van privebezit en zich beschermd voelen. Succesvolle veranderingen in beheer kunnen als blauwdruk dienen voor andere gebieden in Afrika.

Veldwerk en interviews

Het Veni-project van Archambault haakte aan bij een langlopende studie in de regio door John Galaty. Op negen plekken is onderzoek gedaan naar oorzaak en gevolg van de herindeling van weidegebieden. Onderzoekers verrichtten veldwerk en hielden interviews in economisch diverse gebieden.
Daarnaast putten zij kwantitatieve data uit inventarisatie van huishoudens.

Sinds 2003 al verricht Archambault onderzoek in Kenia. In het grensgebied tussen buurlanden Kenia en Tanzania leven zo'n 1,5 miljoen Maasai op een oppervlakte van 160 duizend vierkante kilometer.

Meer informatie

Caroline Archambault (1977) begon in 2011 aan haar project `Pastoral Rangeland Privatization and Women's Well-Being: A Gendered Analysis of Tenure Transformations among the Maasai of Southern Kenya' aan de Universiteit Utrecht, University College Utrecht. Zij ontving Veni-financiering uit de
Vernieuwingsimpuls.

* Project van Caroline Archambault in de projectendatabase

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bron: NWO