Geschreven: 25 november 2015

Voorzitter,

Wat weegt ongeveer een halve kilogram, bevat een aantal gaten en bezorgt iedereen hoofdpijn? Antwoord: de begroting van het ministerie van Veiligheid en Justitie. Helaas, zeg ik er dan maar meteen bij.

De vorige minister moest weg en deze minister kijkt weg. En zo kom ik al meteen bij de kritiek die mijn fractie heeft op de begroting voor het volgend jaar:

1.) er is sprake van structurele, financiele tekorten bij de politie, het Openbaar Ministerie (OM) en de rechterlijke macht;

2.) er is nog steeds geen zicht op verbetering van de prestaties in de strafrechtketen;

3.) en er is onvoldoende inzicht in de financiele risico's van het beleid.

De vorming van de Nationale Politie zou in 2017 gereed moeten zijn. Inmiddels is duidelijk dat dit niet gaat lukken en dat de vertraging ongeveer EUR 230 miljoen kost. De minister erkent dat het een inschatting is en dat het bedrag nog kan wijzigen. Met zo'n opmerking verwacht je dus twee dingen: ten eerste dat de minister gemotiveerd ingaat op de financiele risico's en ten tweede, indien die risico's zich voordoen, door wie dat wordt opgevangen. Maar helaas, niets van dit alles. Wat mijn fractie betreft, mogen de kosten van de vertraging van de reorganisatie niet voor rekening van de politie zelf komen. Is de minister bereid om dat te garanderen, ondanks alle aangekondigde onderzoeken? De minister schuift die `hete aardappel' voor zich uit in de brief van 6 oktober jl. Hetzelfde doet hij in zijn brief van 20 november jl. door alleen te melden dat er te zijner tijd een onderzoek wordt gedaan naar de financiele haalbaarheid van de door hem zelf voorgestelde Contourennota opsporing. En volgens plaatsvervangend korpschef de heer Bik is op korte termijn al EUR 30 miljoen nodig om aan de eerste maatregelen van de contourennota te kunnen voldoen.

Daarnaast komen er ook telkens nieuwe taken bij die politiecapaciteit vragen: er zijn de aanbevelingen van de Commissie Hoekstra, er moet meer aandacht worden geven aan slachtoffers en er lopen inmiddels 80 terrorisme-onderzoeken. Allemaal mooi en aardig, maar het kost wel geld en capaciteit, maar daar hoor je de minister niet over. En al helemaal niet over het op peil houden van wat inmiddels is bereikt op ICT-gebied. De minister wil zijn "MEOS-paradepaardje" toch zien slagen? Kortom: het herijkingsplan voor de politie kent nu al gaten die niet kunnen worden gedicht door de EUR 250 miljoen die de minister bij elkaar heeft gesprokkeld. Daarbij moeten met die EUR 250 miljoen veel meer gaten worden opgevangen dan alleen die bij de politie.

Denk aan het Openbaar Ministerie. Naast de extra bezuinigingsopdracht van EUR 52 miljoen, krijgt ook het OM steeds meer taken onder steeds grotere druk. Al in het voorjaar van 2013 was duidelijk dat die bezuiniging niet haalbaar is zonder dat het werk er onder lijdt. Er is door de Galan Groep onderzoek gedaan om na te gaan of het OM op koers ligt met het uitvoeren van de bezuinigingen. Misschien hoopte de minister dat de harde conclusie niet op zou vallen als hij het rapport tijdens de Troonrede aan de Kamer zou sturen, maar helaas. Kort samengevat en in gewoon Nederlands luidt de conclusie: teveel taken en te weinig geld. Ook hier moet er dus geld bij: ongeveer EUR 51 miljoen. De reactie van de minister is weinig verrassend. Hij houdt vast aan de geplande bezuiniging. Het OM gaat dus weer een jaar tegemoet waarin zij op een slap koord naar de overkant moet zien te komen zonder kleerscheuren, maar vrees niet: de "uitgestoken hand van de minister geldt nog steeds." Er zit alleen een kleine fooi in, helaas: EUR 15 miljoen vanaf 2016. Veel te weinig dus. En dat terwijl een van de conclusies van de Galan Groep is dat het OM "in de huidige context 2015 en vooral 2016 zeer moeizaam door kan komen met een sluitende begroting."

En dan het sluitstuk van de strafrechtketen: de rechterlijke macht. Zelfs als er zeven locaties worden gesloten, waar mijn fractie een groot tegenstander van is, dan is er vanaf 2020 een structureel tekort van EUR 32 miljoen per jaar. Ook hier toont de minister zich van zijn gierige kant: er komt een bedrag van EUR 20 mln. in 2016 en vanaf 2017 EUR 25 mln. structureel bij, maar dat bedrag moet dan wel worden besteed aan het programma KEI (Kwaliteit en Innovatie). Zoals de Algemene Rekenkamer al min of meer heeft gezegd: de minister hecht veel waarde aan ICT als medicijn voor alles. En in de voortgangsbrief over het programma KEI van 23 november jl. erkent de minister dat ook, want er staat dat "er scherper geprioriteerd moet worden", zelfs als het al lukt om medio 2016 digitaal te kunnen procederen in civiele zaken met verplichte procesvertegenwoordiging. De PVV heeft er dan ook een hard hoofd in: de overheid en ICT zijn geen gelukkige combinatie. Hoe dan ook, het bedrag is in ieder geval te laag om de gerechtsgebouwen op te houden en dat is niet in de geest van mijn motie die met algemene stemmen is aangenomen: kantonrechtspraak in alle zittingslocaties. Het kan niet zo zijn dat die motie nu zo wordt uitgelegd dat het niet uitmaakt hoeveel locaties worden gesloten, als maar kantonrechtspraak blijft in de resterende locaties. Uitgangspunt is: rechtspraak dicht bij de burger en dat weet de minister ook, want hij zat er toen zelf bij!

En niet alleen qua financien is het huilen met de pet op. Ook de prestaties in de strafrechtketen zijn niet aantoonbaar verbeterd, ondanks een zeer kritisch rapport van de Algemene Rekenkamer in 2013, al weer twee jaar geleden! Er kwam een programma Versterking Prestaties Strafrechtketen (VPS), maar tot op heden heeft het geen verbetering, laat staan een versterking, opgeleverd. Sterker nog, 3,5 jaar later heeft de minister nog geen doelstellingen geformuleerd. Dit betekent dat nog steeds niet duidelijk is wat verwacht wordt van de politie, het OM en de rechterlijke macht. Hoe moet de Kamer de minister dan controleren op dit punt?

Vorige week hebben we nog een debat gehad over terrorisme naar aanleiding van de vreselijke aanslagen in Parijs. In het begrotingsdebat vorig jaar diende de PVV een motie van wantrouwen in tegen de minister, omdat hij weigerde de grenzen te sluiten voor naar Nederland terugkerende jihadisten. En wat doet de VVD anno 2015? Ze dient een motie in met als doel vrijwillig verblijf in IS-gebied strafbaar te stellen. Het standpunt van de PVV is niet veranderd: grenzen dicht voor terugkeerders, administratieve detentie voor degenen die al terug zijn.

De aanslagen in Parijs laten zien dat er wat moet veranderen voor zover dat na de aanslag op Charlie Hebdo nog niet duidelijk was. Agenten zijn niet aangewezen om terroristen uit te schakelen, daar is de Dienst Speciale Interventies voor. Agenten zijn vaak echter wel als eerste ter plaatse. Hun taak is dan observeren en vervolgens overdragen. Van diverse kanten krijgt mijn fractie hier verontrustende geluiden over: de training en het dienstwapen zijn niet geschikt om dergelijke situaties het hoofd te bieden in afwachting van de speciale teams. Agenten wordt geleerd dat ze op hun plek moeten blijven en dekking moeten zoeken, maar terroristen blijven niet stilstaan. Daarmee gaat de training ook in tegen de zogenoemde 3 seconden-regel: elke drie seconden verplaatsen, want als je stilzit ben je kansloos. De politie is dan een sitting duck. Daarbij zijn de wapens en de munitie van de politie (MP5 en 9mm) bedoeld om op een niet al te grote afstand (10m) een aanvaller uit te schakelen. Een terrorist met een kogelwerend vest en een Kalasjnikov heeft dus weinig te vrezen van de politie in tegenstelling tot een agent die het met minder bescherming moet doen. We kennen allemaal de uitspraak: `never bring a knife to a gunfight', maar dat is feitelijk wel wat we onze agenten laten doen.

Laat er geen misverstand over bestaan: wat mijn fractie betreft, is het DSI die terroristen moet uitschakelen. Maar het kan niet zo zijn dat de agenten zich in de tussentijd moeten zien te redden met de huidige middelen. Waarom worden niet meer agenten getraind in het omgaan met zwaardere wapens? Deze wapens kunnen in de auto of het bureau beschikbaar blijven, zodat patrouilleren daarmee niet eens nodig is. In geval van een aanslag kan dan sneller worden gehandeld en ook van een grotere, en dus veiligere, afstand. Agenten kunnen tot het DSI er is in ieder geval van een afstand frustreren. Dit is niet alleen noodzakelijk voor gevallen van terroristen, maar ook voor snelle drugstransporten en de liquidaties waarbij met Kalasjnikovs op agenten wordt geschoten en wat te denken van de overval op Brinks? Staat deze minister voor de veiligheid van de agenten en gaat hij hier dus wat mee doen?

Afrondend: vorig jaar heb ik in het begrotingsdebat gezegd: "We mogen hopen dat we hier over een jaar niet bij de brokstukken van onze strafrechtketen staan." Een jaar later begint het daar toch helaas aardig op te lijken. Laat ik afronden door een citaat aan te halen: "Ik zou niet weten waar er nog geld kan worden gevonden. Nieuwe bezuinigingen zijn niet verantwoord. Er moet in de toekomst eerder geld bij dan af.'' En dit is een citaat van Kamerlid Van der Steur, waar ik het hartgrondig mee eens ben. Laat dat nu net inmiddels minister Van der Steur zijn....

Concluderend: er komt wel geld bij, maar wat de PVV betreft veel te weinig. En daar komt bij dat de inkomsten ook onzeker zijn. Het lijkt wederom op de truc van voormalig minister Opstelten met het geld dat in de "spelonken van het ministerie" of in "een oude sok" was gevonden. De gevonden EUR 250 miljoen had op zijn minst netto moeten zijn. De PVV zal dan ook tegen de begroting van het ministerie van Veiligheid en Justitie voor het jaar 2016 stemmen.