13 JAN 16. Het geschuif met stemmentrekkers in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 zal de partijen geen windeieren leggen, zo voorspelt het recente doctoraatsonderzoek van Gert-Jan Put. Lokale mandatarissen, en dan vooral burgemeesters uit grotere steden, halen beduidend meer voorkeurstemmen bij parlementsverkiezingen. De aanwezigheid van schepenen en burgemeesters tilt bovendien het resultaat van de lijst naar een hoger niveau.

Afgelopen week ontstond er nogal wat heisa rond de nakende verhuis van een aantal politici met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen. In zijn doctoraatsscriptie maakte onderzoeker Gert-Jan Put een analyse van de kandidatenlijsten van Belgische politieke partijen voor de verkiezingen van de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Hij verzamelde data over 8977 kandidaten, gespreid over 7 verkiezingen (1987-2010). Het onderzoek toont het electorale belang aan van lokale mandaten: het succes van een kandidatenlijst hangt grotendeels af van de aanwezigheid van veel schepenen en burgemeesters.

Verder blijkt dat partijen bij het verdelen van de verkiesbare plaatsen en strijdplaatsen voorrang geven aan zowel burgemeesters, schepenen als gemeenteraadsleden. Nochtans zijn het enkel de burgemeesters die altijd meer voorkeurstemmen halen dan de concurrentie. Kandidaten met een mandaat als schepen of gemeenteraadslid halen enkel meer voorkeurstemmen indien zij in een grotere stad zetelen. Het succes van lokale mandatarissen bij de lijstvorming en verkiezingen zal politici motiveren om te blijven cumuleren.

Het onderzoek toont ook aan dat sp.a en Groen een meer stedelijke strategie hebben, waarbij ze hun kandidaten vaker rekruteren in de grote steden. Franstalige partijen hebben over het algemeen veel meer plaatsen op de lijst voor de kleinste gemeenten dan de Vlaamse partijen. Vooral na de invoering van provinciale kieskringen worden de verkiesbare plaatsen bij Vlaamse partijen opvallend vaker aan stedelijke kandidaten toegewezen.

Ten slotte speelt ook de wijze waarop partijen hun kandidaten selecteren een belangrijke rol: als de lokale afdelingen mee de lijst mogen opstellen, leidt dat tot een meer evenwichtige vertegenwoordiging van alle gemeenten en regio's op de lijsten. Dat verklaart ook voor een groot stuk het verschil tussen de Vlaamse en Franstalige partijen: terwijl de Vlaamse partijen hun kandidaten selecteren op het niveau van de provinciale kieskringen, blijft het arrondissementele niveau een belangrijke rol spelen binnen de Franstalige partijen. Dat komt vooral door de regionale verkiezingen in beide regio's, die in Vlaanderen ook georganiseerd worden in provinciale kieskringen, maar in Wallonie nog steeds plaatsvinden over de kleinere arrondissementele kieskringen.