Rijkswaterstaat start proef met tegengaan daling van de rivierbodem

Nieuwsbericht - Gepubliceerd op: 05 april 2016- Laatste update: 05 april 2016 11:14 uur

Rijkswaterstaat gaat een proefproject starten om de daling van de rivierbodem als gevolg van bodemerosie tegen te gaan. Vanaf maandag 11 april gaat Rijkswaterstaat op de Boven-Rijn bij Tolkamer een 30 cm dikke laag grind en zand toevoegen aan de rivierbodem.

De verwachting is dat door de toevoeging van dit sediment het natuurlijke proces wordt nagebootst en de daling van de rivierbodem daardoor wellicht wordt stopgezet. Dit is nodig om de rivieren op lange termijn bevaarbaar te houden. De komende jaren onderzoekt Rijkswaterstaat of deze manier van rivieronderhoud bodemdaling daadwerkelijk een halt kan toeroepen.

De daling van de bodem is mede het gevolg van menselijk ingrijpen in de rivier door de afgelopen eeuwen heen, zoals de riviernormalisaties in Duitsland en Nederland en de winning van grote hoeveelheden zand en grind. Daarnaast vindt door de versmalling van de Nederlandse rivieren in de vorige eeuw versterkte bodemerosie plaats. De combinatie van te weinig aanvoer van zand en grind en de plaatselijke uitslijting van de rivier (bodemerosie) leidt tot daling van de rivierbodem. De erosie vindt vooral plaats in de zachte delen van de rivierbodem. Daar wordt de rivier dieper. Op andere delen zoals bij sluizen en harde ondergronden, blijft de bodem van de rivier op niveau. Vooral bij laagwater geeft dat op deze plekken problemen voor de bevaarbaarheid. De vaardiepte op de ondiepe delen wordt aanzienlijk verminderd. Schippers kunnen daardoor minder lading meenemen en transportkosten stijgen.

Ervaringen in Duitsland

In dit proefproject werkt Rijkswaterstaat samen met de Duitse zusterorganisatie Wasser- und Schifffahrtsamt Duisburg-Rhein. In Nederland is geen praktijkervaring met het toevoegen van sediment aan de rivierbodem. De Duitsers voegen al sinds de jaren 80 grind toe. Hun ervaringen zijn positief. De Duitse ervaringen zijn echter niet een op een te vertalen naar Nederland. De rivierbodem in Duitsland is namelijk veel grover en harder en daardoor minder dynamisch dan in Nederland. Het grind en zand dat in Nederland wordt gestort is dan ook fijner dan in Duitsland.

Proefproject

Rijkswaterstaat gaat de komende zestien weken ongeveer 70.000 m3 zand en grind toevoegen aan de rivierbodem. Het sediment wordt gestort in de diepe buitenbocht van de Boven-Rijn bij het Gelderse Tolkamer (kilometerraai 864,3 tot 862). Hier loopt de grens in het midden van de rivier. Het sediment wordt gestort op Duits grondgebied. Klapschepen zullen het zand en grind storten op de rivierbodem. Dat gaat naar verwachting 8 tot 10 keer per dag gebeuren.

Hinder voor scheepvaart

Het scheepvaartverkeer ondervindt nauwelijks hinder van de werkzaamheden. Het storten wordt al varende uitgevoerd. Het werkschip voert de juiste seinvoering op het schip. Daarnaast worden aan het begin van het traject de werkzaamheden aangekondigd met een bord `Bijzonder op te letten'. De toegevoegde laag zand en grind gaat geen beperking voor de scheepvaart vormen. De laag sediment wordt toegevoegd aan de diepe delen van de buitenbocht. De bovenkant van de laag komt tot maximaal -3,8 meter ten opzicht van de Overeengekomen Laagste Rivierstand. Dit is nog onder het niveau waarop Rijkswaterstaat gaat baggeren. Daarnaast wordt de diepte van de vaargeul constant in de gaten gehouden. Mocht er een ongewenste ondiepte ontstaan, dan wordt die binnen 24 uur verwijderd.

Onderzoek

Rijkswaterstaat gaat de effecten meten met peilschepen. Ook wordt bodemmateriaal onderzocht en de waterstand en stroming gemeten. Het toegevoegde zand en grind bestaat gedeeltelijk uit gebiedsvergelijkbaar materiaal. Daarnaast wordt graniet toegevoegd dat dient als tracermateriaal. Hierdoor is de verplaatsing van het sediment waar te nemen en kunnen effecten op de bodemdaling geanalyseerd worden. Het onderzoek duurt tot en met 2022.

Animatie

Omdat het probleem zich onder water afspeelt en ook de oplossing niet zichtbaar is, heeft Rijkswaterstaat een animatie gemaakt. Deze animatie is te vinden op ons YouTube-kanaal.