Persbericht: Het Nieuwe Instituut presenteert tentoonstelling Munich..
Olympische Spelen Muenchen 1972. Foto: BR/ Foto Sessner
Olympische Spelen Muenchen 1972. Foto: BR/ Foto Sessner
De Olympische Spelen van 1972 boden gastland West-Duitsland een uitgelezen kans zich aan de wereld te presenteren als een moderne, democratische en cultuurbewuste natie. In de voorbereiding van Muenchen 1972 speelden uiteenlopende ontwerpdisciplines een centrale rol. Architectuur, design en
landschapsarchitectuur waren geintegreerd in een totaalontwerp dat openheid en inclusiviteit moest uitstralen. Halverwege de Spelen kantelde dit zorgvuldig geconstrueerde beeld volledig doordat de Palestijnse Black September-beweging het Olympisch Dorp wist binnen te dringen en de
Israelische ploeg gijzelde. De tentoonstelling Munich 1972 vertelt dit controversiele verhaal door de ontwerpstrategie van Duitse organisatoren tegenover de tactieken van de Palestijnse gijzelnemers te plaatsen. Daarnaast werpt de tentoonstelling in Het Nieuwe Instituut licht op de rol van
de media bij het verspreiden zowel het Duitse als het Palestijnse verhaal.
De Spelen als visitekaartje
Met de Spelen van 1972 wilde West-Duitslad een punt zetten achter zijn besmette geschiedenis, en de herinnering aan Hitlers `Nazi-Spelen' van 1936 in Berlijn uitwissen. Associaties met autoriteit en monumentaliteit wilden de organisatoren daarom tegen iedere prijs vermijden. Er ontstond een
uitzonderlijke situatie waarin planners en ontwerpers - met brede steun uit politiek en maatschappij - een model konden ontwikkelen voor een democratische samenleving zonder grenzen en geweld. Vrijheid en participatie van het individu waren de centrale pijlers van een allesomvattend ontwerp.
Otl Aicher, het hoofd van het ontwerpteam, zag de Olympische Spelen als een groot openlucht schouwspel, 'een opera zonder theater en orkest', waarin 'het leven zichzelf speelde', waar bezoekers en atleten vrij met elkaar konden omgaan ongeacht hun nationaliteit, afkomst of levensbeschouwing.
De geboorte van de moderne terreur
Op de elfde dag van de Spelen bleek hoe kwetsbaar het ideaal was. Zwaar bewapende Palestijnen gijzelden de Israelische ploeg. Hoewel de gijzelingsactie tot in detail een van de vooraf geschetste terreurscenario's volgde, waren er nauwelijks veiligheidsmaatregelen getroffen. Ze zouden te veel
conflicteren met het beeld dat de organisatoren wilden uitdragen. De gijzelnemers kaapten het podium en namen via de media de regie over het wereldevenement in handen. Honderden camera's registreerden hoe Lutiff Afif, of Issa, de leider van de operatie, een afschuwwekkend spektakel
orkestreerde om daarmee de Palestijnse zaak onder de aandacht van de hele wereld te brengen. Uiteindelijk kwamen elf Israeliers, een Duitse politieman en vijf van de acht gijzelnemers om. De gebeurtenis luidde een nieuw tijdperk in. Muenchen 1972 markeerde de geboorte van de moderne terreur
waarbij terroristen voluit de kracht van het beeld benutten door de camera als strijdwapen in te zetten. Het leidde een onomkeerbaar proces in waarin het borgen van veiligheid bij elke volgende editie van het evenement een steeds grotere rol ging spelen, met de Spelen in Rio de Janeiro als
voorlopig hoogtepunt.
Strategie versus tactiek
De tentoonstelling belicht het esthetisch ideaal van de ontwerpers van Muenchen en hun vurig verlangen om een beeld van een democratische en open maatschappij te scheppen. Dat wordt zichtbaar in het werk van bijvoorbeeld de architecten Guenther Behnisch en Frei Otto, landschapsarchitect
Guenther Grzimek, kunstenaar Hans Hollein en ontwerper Otl Aicher. Door het ontwerp van die Heitere Spiele, zoals de Spelen van 1972 vaak werden genoemd, te deconstrueren worden de relaties blootgelegd tussen ontwerp, politiek en andere krachten en machten die op zo'n wereldevenement inspelen.
Op vergelijkbare wijze ontrafelt de tentoonstelling de actie van de Black September-beweging, en hoe zij parasiteerden op het Duitse totaalontwerp. Welke motieven lagen aan hun actie ten grondslag, en welke middelen zetten zij hiervoor in? Hoe veranderde dit uiteindelijk de perceptie van deze
Olympische Spelen? Willi Daume, president van het Duitse Olympisch Comite zei het al in de aanloop naar de Spelen tegen ontwerper Aicher: De sportuitslagen zou men snel vergeten, het is de ervaring die telt.
Munich 1972 is samengesteld door Marten Kuijpers. David Bennewith verzorgt het grafisch ontwerp, Bart Guldemond het ruimtelijk ontwerp.
Munich 1972 als onderdeel programma met de Olympische Spelen als aanleiding
Voor het Nieuwe Instituut vormen de Olympische Spelen van Rio de Janeiro de aanleiding om in 2016 een belangrijk deel van de programmering te wijden aan het lichaam. Niet alleen dat van de individuele atleet, maar ook de mensenmassa die gedurende een evenement als Rio 2016 door middel van
geavanceerde technologieen als een collectief lichaam wordt gemonitord, geanalyseerd en gemanipuleerd - 24 uur per dag. Innovaties hebben ertoe geleid dat zowel het lichaam van de burger als dat van de staat, de stad en de openbare ruimte gaandeweg efficienter naar een ideaalbeeld kunnen
worden gevormd. Zo ontstaan er op alle niveaus nieuwe, ontworpen lichamen, en media spelen een essentiele rol in het vastleggen en verspreiden van die vernieuwing.
---