Therapeutisch vaccin effectief tegen voorstadium schaamlipkanker

14 april 2016 | NIEUWSBERICHT

Vrouwen met een voorstadium van schaamlipkanker hebben baat bij een therapeutisch vaccin. Door een slimme combinatie met chemotherapie gaat het mogelijk ook werken bij patienten met baarmoederhalskanker. Dat schrijven onderzoekers van het Leids Universitair Centrum (LUMC) in twee artikelen.

LUMC-onderzoekers hebben een potentieel therapeutisch vaccin ontwikkeld tegen kankers die veroorzaakt worden door het humaan papillomavirus. Zij zagen dat ruim de helft van de patienten met een voorstadium van vulvakanker (schaamlipkanker) goed reageert op het therapeutisch vaccin ISA101. De afwijking was bij 15 van de 29 patienten (52 procent) na een jaar kleiner geworden. Bij 8 patienten was de afwijking zelfs compleet verdwenen.

Baarmoederhalskanker

De onderzoekers hadden eerder vastgesteld dat het vaccin minder goed werkte bij patienten met baarmoederhalskanker. Nu laten zij zien dat het vaccin het beste werkt in combinatie met chemotherapie, die de meeste patienten met baarmoederhalskanker krijgen. "We zagen dat de kankercellen een stofje uitscheiden dat ervoor zorgt dat het beenmerg onrijpe cellen aflevert, zogenaamde immature myeloide cellen. Deze remmen de afweer. Chemotherapie zorgt ervoor dat deze afweeronderdrukkende cellen verdwijnen en dan werkt het vaccin beter. Het vaccin kan daarom het beste een paar weken na de tweede chemotherapie gegeven worden", vertelt prof. Sjoerd van der Burg van de afdeling Klinische Oncologie van het LUMC.

In de nieuwe CervISA-studie wordt nu verder onderzoek gedaan naar bijwerkingen en veiligheid van de combinatie van de chemotherapie en het therapeutisch vaccin. En wordt bekeken wat de meest effectieve dosering is. Het vaccin bestaat uit lange ketens van moleculen die ook voorkomen op de tumorcellen. Toediening hiervan kan helpen om `slapende' afweercellen weer alert te maken. Ze gaan op zoek naar cellen die deze moleculen (peptiden) ook bij zich hebben en maken zo tumorcellen onschadelijk.

Humaan papillomavirus

Schaamlipkanker en baarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door een chronische besmetting met het humaan papillomavirus (HPV), dat bij seksueel contact makkelijk wordt overgedragen. Meestal ruimt het afweersysteem het virus op, maar soms lukt dat niet en kan jaren later baarmoederhalskanker ontstaan. Het is dan te laat voor een preventief (beschermend) vaccin, maar een therapeutisch (behandelend) vaccin dat het afweersysteem stimuleert, kan dan wel heilzaam zijn.

Het gebruikte vaccin ISA101 wordt ontwikkeld door het bedrijf ISA Pharmaceuticals. Het is gericht tegen HPV16, het type HPV dat de meeste gevallen van schaamlipkanker en baarmoederhalskanker veroorzaakt. Het vaccin is nog niet beschikbaar voor patienten.

De wetenschappelijke artikelen over dit onderzoek zijn verschenen in Clinical Cancer Research met eerste auteur dr. Mariette van Poelgeest en in Science Translational Medicine met eerste auteur dr. Marij Welters.

Cancer Pathogenesis and therapy is een van de 7 profileringsgebieden van het LUMC.