Oratie Ismee Tames: 'Tijd voor een nieuwe blik op verzet ten tijde van oorlog'

Prof. dr. Ismee Tames zal tijdens haar oratie op 17 mei aan de Universiteit Utrecht pleiten voor een nieuwe manier van kijken naar verzet ten tijde van oorlog.

Ismee Tames, directeur onderzoek bij het NIOD en bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, pleit in haar oratie voor aandacht voor de ervaring van verzet. Zij onderzoekt deze ervaring op een nieuwe manier door het begrip 'liminaliteit' te introduceren in de geschiedwetenschap.

Liminaliteit - een begrip uit de antropologie - gaat over het zogeheten 'tussengebied' of 'vacuuem' , de periode waarin je niet kunt terugvallen op het oude en het nieuwe nog vorm moet krijgen. Vaak bij het uitbreken van oorlog is er zoiets als een 'liminale fase'. Tames werpt zo de oude vraag

"hoe krijgt verzet vorm?" opnieuw op en antwoordt: verzet krijg vorm in een situatie van liminaliteit. Welke uitdagingen brengt die situatie voor mensen mee? Waarop orienteren zij zich? Wat betekent dit voor de vorm van hun verzet?

Oordelen

In de periode dat zij de bijzondere leerstoel Stichting 1940-1945: geschiedenis en betekenis van verzet tegen onderdrukking en vervolging bekleedt, zal Ismee Tames haar onderzoek en onderwijs vormgeven rond ervaringen van oorlog en verzet. Ze neemt hiermee afstand van de reflex om de

geschiedenis van oorlog en verzet in te zetten voor ons eigen onbehagen over het verleden. Deze reflex gaat vaak samen met de neiging om de mensen van toen langs de morele meetlat te leggen met als onderliggende vragen: waren 'wij' goed of fout? Mag ik trots zijn of moet ik me schamen? Dit

verlangen naar een oplossing voor het onbehagen over het oorlogsverleden, stuwt tot op heden de herinneringscultuur in Nederland en de niet aflatende, brede interesse in verzetsverhalen. Tames bepleit dat juist aandacht voor de ervaringen tijdens liminale perioden ons meer kunnen leren voor

het heden: ook wij kunnen in liminale fasen belanden en hebben er dan baat bij deze te herkennen en inzicht te hebben in wat deze met ons kunnen doen. Afstand van de impuls te oordelen en aandacht voor de ervaringen van de mensen van toen brengen ons nieuwe inzichten.

Bijzondere leerstoel

Ter gelegenheid van het zeventigjarig bestaan van Stichting 1940-1945 in juni 2015 stelde Arq Psychotrauma Expert Groep - namens de Stichting - in samenwerking met de Universiteit Utrecht de bijzondere leerstoel Stichting 1940-1945: geschiedenis en betekenis van verzet tegen onderdrukking en

vervolging in.

Het doel van de leerstoel is om de herinnering levend te houden aan zowel verzet, vervolging en geweld tegen burgers in de jaren 1940-1945 als aan de wijze waarop Stichting 1940-1945 invulling heeft gegeven aan de 'ereschuld' en bijzondere solidariteit. De leerstoel zal hieraan bijdragen via

wetenschappelijk onderzoek enerzijds, en anderzijds door het versterken van het maatschappelijk bewustzijn over vervolging en verzet.