Depressief zijn op latere leeftijd

19 mei 2016 | PERSBERICHT

Depressie bij ouderen is anders, staat in de leerboeken. Bij ouderen uiten de klachten zich eerder lichamelijk, bijvoorbeeld in moeheid of gewichtsverlies, dan in somberheid. Maar is dat wel echt zo? Misschien ontstaan hun lichamelijke klachten niet door depressie, maar door andere, leeftijdsgerelateerde ziekten. Psychiater Annette Hegeman richtte zich op deze vraag in haar onderzoek, waarop ze op 18 mei promoveerde aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC).

Een depressie is meer dan alleen somber zijn. "Depressieve mensen kunnen allerlei klachten ervaren, zoals vermoeidheid, gebrek aan eetlust en pijn", vertelt Hegeman. Eerdere studies lieten zien dat depressieve ouderen meer lichamelijke klachten ervaren dan jongere volwassenen met een depressie. "Een depressie uit zich bij hen meer lichamelijk, zou je denken. Maar deze verschillen kunnen misschien ook verklaard worden doordat ouderen meer leeftijdsgerelateerde ziekten hebben die lichamelijke klachten geven."

Klachten

Hegeman besloot dit te onderzoeken binnen de NESDO-studie (Netherlands Study on Depression in Older Persons). De psychiater werkt bij het St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht, maar voerde haar promotieonderzoek uit bij het LUMC. Ze onderscheidde drie soorten depressieve klachten: stemmingsklachten (zoals somberheid, prikkelbaarheid en angstgevoelens), lichamelijke klachten (waaronder slaapproblemen, gebrek aan eetlust, vermoeidheid en pijn) en ten slotte motivationele klachten (zoals te veel slapen, zelfverwijt en een gebrek aan energie en interesse). "We vergeleken depressieve met niet-depressieve ouderen om te kunnen ontrafelen welke symptomen voortkwamen uit chronische lichamelijke ziekten of veroudering zelf, en welke symptomen bij de depressie hoorden", licht ze toe. De resultaten waren opmerkelijk. "We vonden geen toename van lichamelijke symptomen van de depressie zelf bij het ouder worden. Blijkbaar werden symptomen van lichamelijke ziekten in eerdere onderzoeken met depressieve ouderen inderdaad ten onrechte toegeschreven aan de depressie."

Somberheid

Voor stemmings- en motivationele klachten werden wel verschillen gevonden tussen depressieve ouderen boven en onder de 70 jaar. "Ouderen boven de 70 jaar met een depressie uiten minder somberheid en hebben minder last van schuldgevoelens dan depressieve ouderen onder de 70 jaar", zegt Hegeman. "Tenminste, dat is wat ze aangeven op een vragenlijst. Het zou ook kunnen dat ze de klachten wel ervaren, maar vinden dat het bij de leeftijd hoort of dat ze minder geneigd zijn om stemmingsklachten te rapporteren." Al met al betekent dit alsnog dat depressie zich bij het ouder worden meer lichamelijk presenteert, niet vanwege meer lichamelijke depressieve klachten, maar doordat er minder stemmings- en motivationele klachten worden geuit.

Inzichten

Hegemans bevindingen bieden nieuwe inzichten voor het omgaan met oudere patienten. "Stel: een oudere klaagt over vermoeidheid en valt af. Die symptomen kunnen passen bij een lichamelijke aandoening, maar het kan even goed om een depressie gaan. Omdat ouderen zelf misschien niet snel over sombere gevoelens of schuldgevoelens zullen beginnen, zou de arts daar bij onbegrepen lichamelijke klachten expliciet naar moeten vragen", raadt ze aan. Hegeman ontdekte ook dat depressieve ouderen met chronische ziekten meer kans hebben om na twee jaar nog steeds depressief te zijn. Het beloop van de depressie is bij hen eveneens ernstiger. "Dat geldt vooral voor depressieve ouderen met hart- en vaatziekten, kanker, COPD en aandoeningen van het bewegingsapparaat, zoals artrose en reuma", licht zij toe. "Deze ouderen moeten we dus extra goed in de gaten houden."