Gassector moet tonen dat het menens is met energietransitie

18-05-2016

Jan Paul van Soest: "Het gaat niet om kubieke meters maar om energiefuncties"

We schrijven 1990. Als kersvers directeur van onderzoeksbureau CE Delft moest ik op een energiecongres mijn maidenspeech houden. Ik vertelde onder meer dat uit ons onderzoek bleek dat in het gasnet tot mogelijk 10% waterstof zou kunnen worden bijgemengd. Die zou uit hernieuwbare bronnen kunnen
worden geproduceerd. Dergelijke oplossingen zouden de overgang naar een duurzame economie verder helpen. Overgang - het woord transitie bestond nog niet. Ik voegde daar in mijn jeugdige onschuld aan toe dat het me denkbaar leek dat Gasunie ergens tussen 2000 en 2010 zijn naam zou veranderen in
Waterstofunie.

Gekanteld

Dat had ik beter niet kunnen zeggen. Tegenwoordig moet je iemand van ten minste bestialiteit betichten om in opspraak te komen, destijds was het woord Waterstofunie al genoeg. Na afloop van mijn speech stapte een hoge functionaris van Gasunie op me af en beet me toe: "Mijnheer Van Soest, u
hebt de company beledigd!". Hij draaide zich om en beende weg, mij verbluft achterlatend. Ik had geen idee wat ik had misdaan. Dat ben ik pas later gaan snappen.

Ik moest recent aan dat voorval terugdenken, nu de maatschappelijke discussie over gas compleet is gekanteld, onder invloed van vooral de schaliegasdiscussie (lees het schitterende boek van Remco de Boer erover), de aardbevingen in Groningen, en de aanzwellende klimaatdiscussie. Het is
duidelijk: de toekomst kan niet meer dezelfde zijn als het roemrijke verleden.

"Nog lang niet alle consequenties van tweegradendoelstelling en bijbehorend koolstofbudget worden doorzien en geaccepteerd"

Zo gaat dat: het is heel lastig een uiteindelijk onvermijdelijke verandering in een vroeg stadium te zien aankomen. We waren in 1990 natuurlijk veel te vroeg met onze studies naar nieuwe economische modellen, klimaatverandering, waterstofbijmenging, verregaande energievraagreductie. Gas was
immers de schone energiebron, comfortabel, betrouwbaar, de kurk waarop de welvaart dreef, inheems - wat wilden we nog meer? En dan nadenken over een Waterstofunie? Logisch dat dit idee als belediging van een trotse bedrijfstak werd ervaren.

Nul-impact

Maar de nieuwe realiteiten zijn onmiskenbaar, en de sector is begonnen zichzelf opnieuw uit te vinden: de gaswereld zal zich tot een stuwende kracht van de energietransitie moeten ontwikkelen, en laten zien dat het menens is. Dat betekent ontwikkelen van en investeren in
nieuwe businessmodellen die de overgang naar een emissieloze economie versnellen. Of liever breder nog: een nul-impact energiehuishouding.

De klimaatverandering staat behoorlijk op de agenda, maar nog lang niet alle consequenties van een tweegradendoelstelling en bijbehorend koolstofbudget worden doorzien en geaccepteerd. Daarnaast zijn er meer factoren die het wel en wee van de planeet en daarmee ook van mensen en economieen
bepalen, zoals het onvoorstelbare verlies aan biodiversiteit en ecosysteemdiensten, de op hol geslagen stikstofcyclus en ook de zwavel- en roetproblematiek zoals Bernice Notenboom in haar film Seablind laat zien.

"Als modegolven over opties en technologieen blijven domineren, komt er van duurzame energievoorziening niets terecht"

Niet de minste pionierende bedrijven plaveiden de weg voor de nul-impact-economie: kantoorinrichter Ahrend verkoopt geen stoelen meer, maar levert uren comfortabel zitten. Philips levert geen lampen, maar goed verlichte werkplekken. VolkerWessels bouwt niet zomaar huizen meer, maar
woonomgevingen die gelukkig maken. En dat alles tegen de laagst mogelijke impact, dat spreekt voor zich. De verschuiving is die van producten naar services, naar functies.

Die beweging zal de gassector ook moeten maken: het gaat niet om kubieke meters maar om energiefuncties, zoals hoge- en lagetemperatuurwarmte, transport en mobiliteit, verlichting en apparaten. In die functies zal binnen het nog resterende koolstofbudget moeten worden voorzien.

Bierviltje

Maar de bal ligt niet alleen bij de sector, ook voor de samenleving is er werk aan de winkel. Dat blijkt als we de percepties over energie naast de feiten leggen. Er is nog wel een kloof te overbruggen: de energievoorziening verschuift van compacte energiedragers die ondergronds konden worden
gewonnen naar ruimte-intensief, zichtbaar, bovengronds. Gaat de samenleving dat accepteren?

Er zijn vrijwel geen scenario's die de tweegradendoelstelling kunnen halen zonder flink aandeel CO2-afvang en opslag, CCS, ook voor gastoepassingen. Maar haast niemand lijkt daar aan te willen. We denken dat de energievoorziening nu al voor een derde op duurzame bronnen draait.

Zelfs positief nieuws lijkt niet te worden gepikt. Volgens een bierviltje-berekening lijkt de nog resterende Nederlandse gasvoorraad te passen binnen een carbon budget dat ons land nog zou mogen benutten gelet op de tweegradendoelstelling (als koolstofintensievere energiedragers worden
weggedrukt). Maar wie dat naar voren brengt wordt zo ongeveer met pek en veren afgevoerd, samen met degene die onderstreept dat Waddengas nog steeds zonder natuurschade kan worden gewonnen.

Vloeibaar

Dus niet alleen de gassector moet veranderen en zijn nieuwe rol in transitie beter definieren en vormgeven, de samenleving zal zich ook helderder moeten uitspreken over de randvoorwaarden waaronder de energievoorziening zich kan ontwikkelen. Als daar eindeloze discussies over blijven bestaan,
alle spelers geconfronteerd blijven worden met een hoge mate van onzekerheid, als modegolven over welke opties en technologieen nu weer het meest gewenst of juist taboe zijn het beeld blijven domineren, dan komt er van een duurzame energievoorziening helemaal niets terecht.

Als de gassector nu de nieuwe rol voluit oppakt, en ook het debat over sturing en randvoorwaarden in durft te gaan, dan wil ik wel toegeven dat ik het met mijn suggestie voor een Waterstofunie in 1990 verkeerd zag. Dat had een Energietransitie-Unie moeten zijn. Toen was het te vroeg, nu is de
tijd meer dan rijp. Weliswaar wordt niet alles vloeibaar onder druk, maar uitgerekend gas dus wel. En die druk zal nog wel even blijven.

Jan Paul van Soest is partner bij De Gemeynt, samenwerkingsverband van adviseurs, denkers en entrepreneurs, www.gemeynt.nl/





Bron: Energiepodium.nl

Meer nieuws

* 02-06-2016 Een vloedgolf aan LNG?!?
* 01-06-2016 Kom naar het TransFuture Festival op 23 en 24 juni!
* 31-05-2016 Een (wereld-)markt voor LNG?
* 28-05-2016 Donar pakt de kampioenstitel
* 26-05-2016 Inspelen op marktveranderingen