Toespraak minister Plasterk bij de uitreiking van de Joke Smit prijs 2007
Dames en heren,
Zit ik wel bij de goede bijeenkomst, heeft u zich misschien afgevraagd toen u bij aankomst het bordje van het ministerie van OCW zag. Vandaag is niet de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid hier aanwezig, zoals in het programma staat. Ik mag als minister van Onderwijs, Cultuur, Wetenschap én Emancipatie, als eerste wapenfeit, de Joke Smitprijs uitreiken.
De Joke Smit prijs is tien keer eerder uitgereikt, door mijn voorgangers. Dat gebeurde altijd op een willekeurige dag. Dit jaar niet. Vandaag, 8 maart, is het Internationale Vrouwendag. Dat geeft extra cachet. Daarbij hebben we de uitreiking van de prijs gekoppeld aan een ander belangrijk evenement: de ondertekening van het convenant Duizend en één Kracht. Dat gaan minister Vogelaar, staatssecretaris Bussemaker en ik straks ondertekenen, samen met wethouders van zes gemeenten. Dat wordt dus het tweede wapenfeit. Ik kom er straks op terug.
Vandaag is Internationale Vrouwendag. Op 8 maart 1908 staakten vrouwen in New York tegen de slechte arbeidsomstandigheden in de textielindustrie. De kiem van de hedendaagse emancipatie, kan je wel zeggen.
Ik zou de arbeidsomstandigheden in Nederland nu niet direct willen vergelijken met die in New York in 1908. Maar er staat niet voor niets in het regeerakkoord een paragraaf over emancipatie. Emancipatie stagneert. En er is een nieuwe impuls nodig. Die gaan we de komende jaren geven. Ik zeg bewust "we", omdat het niet alleen mij als minister aangaat. We, dat zijn ook mijn collega's op de andere departementen. Dat zijn de gemeenten, dat zijn de sociale partners, de maatschappelijke organisaties. En "we", dat bent u ook.
Emancipatie, in de brede zin van het woord, is bij lange na niet af. Dat is ook mijn persoonlijke ervaring. Ik ben bioloog. En met de carrière van biologen is iets raars aan de hand. Van de biologiestudenten is 50% vrouw. Van de promovendi, de mensen die na hun studie onderzoek gaan doen, is 50% vrouw. Van de postdocs, degenen die na hun promotie doorgaan in het onderzoek, is nog steeds 50% vrouw. En vervolgens is 5% van de hoogleraren vrouw. Daar gaat dus iets mis.
Ook in het algemeen is de arbeidsdeelname van vrouwen de laatste jaren niet toegenomen. Dat blijkt uit de Emancipatiemonitor van het SCP en het CBS. En als we bijvoorbeeld kijken naar het aantal vrouwen op hoge posten, daar waar de besluiten vallen, bevindt Nederland zich in de achterhoede ten opzichte van andere landen. In het regeerakkoord zijn verschillende maatregelen opgenomen om het tij te helpen keren. Ik noem hier investeringen in de kinderopvang, en de verlenging van het ouderschapsverlof van 13 naar 26 weken. Het begin is er.
Dit kabinet wil iedereen een eerlijke kans geven. Iedereen moet aan de slag. Werk speelt hierin een sleutelrol. Werk is een middel om economisch afhankelijk te zijn. Maar er is meer. Door werk blijf je bij in een veranderende samenleving. Door werk krijg je de gelegenheid om nieuwe kennis en vaardigheden op te doen. Door werk kan je je ontplooien. Werk geeft zin en richting aan je leven. Het draagt bij aan gelijke kansen ten opzichte van anderen. En tot slot zijn er vanwege de vergrijzing de komende jaren simpelweg meer arbeidskrachten nodig.
Ik wil daarbij graag benadrukken dat emancipatie over meer gaat dan over vrouwen die meer moeten gaan werken. Emancipatie betekent: gelijke kansen, vrijheden en verantwoordelijkheden voor iedereen in onze samenleving. Voor vrouwen en mannen, allochtoon en autochtoon, hetero en homo. Iedereen hoort erbij. Discriminatie en geweld horen daar niet bij. Ook dat gaan we dus aanpakken.
Als je het over emancipatie hebt, loop je het risico dat je al snel praat over wat er niet goed gaat, of mislukt is. Maar er is ook goed nieuws. Emancipatie is opgenomen in het regeerakkoord. En dat is geen vrijblijvende symboolpolitiek.
Dus hoe zorgen we ervoor dat er de komende jaren ook echt iets gebeurt? Ik noem kort twee concrete punten.
Ten eerste gaan we een plan maken: er komt een nieuwe emancipatienota. Daarin komen de afspraken over doelen en taken om de achterstand in te lopen. Dan gaat het bijvoorbeeld over het verminderen van verschillen in beloning, en over meer vrouwen op hoge posten bij ministeries. Die afspraken ga ik de komende tijd met departementen en gemeenten maken. En aan die afspraken worden alle partijen ook gehouden.
Ten tweede wil het kabinet nog voor de zomer samen met sociale partners en gemeenten een "participatietop" houden. Daar gaan we praten over hoe we iederéén mee kunnen laten doen, ook de mensen die nu aan de kant staan.
Betaald werk is niet altijd voor iedereen haalbaar. Vrijwilligerswerk is dan een waardevolle vorm van werk, die ervoor zorgt dat niemand aan de kant hoeft te blijven staan. Dat brengt me op het project Duizend en één Kracht. Een knipoog natuurlijk naar de vertellingen van Sheherazade. Haar kersverse man, koning Sjahriaar, had de gewoonte om met jonge maagden te trouwen en hen na de huwelijksnacht te vermoorden. Om hieraan te ontkomen, vertelt Sheherazade hem in de huwelijksnacht een verhaal dat niet af is. Omdat de koning de afloop wil weten, spaart hij haar die nacht. Het vertellen van onvoltooide verhalen houdt ze 1001 nachten vol. Wanneer de verhalen ten einde zijn, besluit de koning haar te sparen. Ze mag zijn vrouw worden.
Of dat huwelijk nou het toppunt van emancipatie is geworden, is de vraag. Maar waar het om gaat, is dat Sheherazade voor zichzelf opkwam door krachtig en positief te zijn. U begrijpt waar ik naar toe wil.
Ook in het project Duizend en één Kracht staat niet het probleem, maar de kracht centraal. De kracht van diversiteit, van samenwerking, van 1001 mogelijkheden, en van ieder individu.
In het project Duizend en één Kracht zetten departementen, gemeenten, vrijwilligersorganisaties en migrantenorganisaties samen de schouders onder een ambitieus project: 50.000 allochtone vrouwen laten instromen in vrijwilligerswerk. Dat versterkt de zelfredzaamheid, biedt kansen op ontwikkeling van kennis en competenties, voorkomt sociale uitsluiting. Het kan ook een opstap vormen naar betaald werk.
Voor Duizend en één Kracht is een bedrag van 3,5 miljoen euro beschikbaar. Het project is in januari gestart in Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Den Haag, Breda en Nijmegen. Deze zes gemeenten tonen hun commitment door straks het convenant te ondertekenen. Daar ben ik blij om. Ik hoop dat vele gemeenten zullen volgen om de ambities waar te maken, om maatschappelijke participatie te verwezenlijken.
Minister Vogelaar en Staatssecretaris Bussemaker zullen straks na de ondertekening van het convenant u nog iets meer vertellen over dit bijzondere project.
Dames en heren,
Emancipatiebeleid betekent soms: plannen op papier. Maar er gebeurt ook al van alles in de praktijk. Dat kan ik als minister alleen maar toejuichen en stimuleren. De Joke Smit prijs speelt daar een belangrijke rol in.
De Joke Smit prijs is bedoeld voor een initiatief dat de positie van vrouwen in Nederland verbetert, in het bijzonder de maatschappelijke participatie van vrouwen. U weet, Joke Smit was in de jaren zestig haar tijd ver vooruit met ideeën over kinderopvang, en over werken in deeltijd. Op haar initiatief kwam er een regeringsadviescommissie voor emancipatie. Joke Smit dwong "Den Haag" tot het voeren van een emancipatiebeleid. Emancipatie is nog niet af, maar je zou kunnen zeggen dat het bij haar begon.
Dames en heren, de Joke Smitprijs 2007 is voor een groep met een mannelijke naam, die bestaat uit vijf vrouwen. Zij laten zien dat emancipatie niet alleen een kwestie is van beleid en mooie plannen op papier. Maar ook van eigen initiatief en verantwoordelijkheid.
De Joke Smitprijs 2007 is voor JAMES! Van harte gefeliciteerd. Ik geef het woord graag aan de jury.