Overhandiging van ‘Verover mij dat land. Lely en de Zuiderzeewerken’ van dr. Willem van der Ham aan de Prins van Oranje.
Alleen de uitgesproken tekst geldt.
Koninklijke Hoogheid, dames en heren,
De Zuiderzee heet alweer 75 jaar IJsselmeer. Het is voor ons bijna niet meer voor te stellen hoe groot die omslag was die de Afsluitdijk teweegbracht. Van zee naar meer, van zout naar zoet, en van water naar ingepolderd land. Voor de mensen die rond de Zuiderzee woonden was de verandering het grootst. Hun manier van leven en hun middelen van bestaan veranderden immers ingrijpend. Van visser moesten zij boer worden, bij wijze van spreken.
We kunnen nu, 75 jaar later, constateren dat de Afsluitdijk ons veel goeds heeft gebracht. Wonen in het IJsselmeergebied is veiliger geworden. Het meer is nu een groot zoetwaterbassin, en levert een belangrijke bijdrage aan onze waterhuishouding en drinkwatervoorziening. De polders leverden nieuwe bouwgrond op.
Over de Zuiderzeewerken is bijna alleen maar in superlatieven te spreken. Het was een van de grootste openbare werken in de hele twintigste eeuw. Met name de aanleg van de Afsluitdijk, met de techniek van toen, is een huzarenstukje geweest dat nog steeds respect afdwingt. Ik denk zelfs dat de Zuiderzeewerken tot op de dag van vandaag het goede voorbeeld geven, als het gaat om gedurfde langetermijnplanning. Zo’n voorbeeld kunnen we goed gebruiken, nu Nederland in 2007 voor de opgave staat om opnieuw een langetermijnvisie te ontwikkelen voor het IJsselmeergebied.
Niemand weet hoe Nederland er over 75 jaar uit zal zien. Maar het is zeker dat de klimaatverandering een belangrijke rol zal spelen. Ook die verandering zal grote gevolgen hebben voor de veiligheid, de zoetwaterhuishouding en de natuur in en rond het IJsselmeer. Om daarop goed voorbereid te zijn en om tegelijk plaats te bieden voor noodzakelijke ruimtelijke ontwikkelingen in dit gebied, werk ik samen met verschillende regionale partijen aan een nieuwe, gebiedsgerichte aanpak voor het IJsselmeergebied.
In het IJsselmeergebied neemt de Afsluitdijk een belangrijke positie in, met name als het gaat om de veiligheid. Er is gebleken dat er een forse investering nodig is om de Afsluitdijk op termijn veilig te houden. Nu we toch de Afsluitdijk aan moeten pakken biedt ons dat de kans om de veiligheid te combineren met andere functies. Bijvoorbeeld met de plannen om duurzame energie op te wekken in de kromming van de dijk. Of met de vele innovatieve plannen voor ruimtelijke ontwikkelingen die hier in de regio opborrelen.
De mogelijkheden voor de combinatie van functies, wil ik samen met de andere overheden en ook samen met het bedrijfsleven in beeld brengen. Want alleen een bundeling van kennis en kunde leidt tot échte vernieuwing. We kunnen ons daarbij spiegelen aan wat hier 75 jaar geleden gebeurde, toen de bouw van de Afsluitdijk een enorme sprong voorwaarts betekende voor de ontwikkeling van de civiele techniek. Ook nu moeten we innoveren om vooruit te komen en zo op de lange termijn klaar te zijn voor de toekomst. Daar hoort een nieuwe manier van omgaan met de dijk bij. Daarom zal ik dit najaar – als eerste stap – een marktconsultatie starten, om te bekijken wat de kansrijke mogelijkheden zijn voor publiek-private samenwerking, om niet alleen de dijk te versterken, maar méér mogelijk te maken. Ik hoop de uitkomsten daarvan in het voorjaar van 2008 te kunnen presenteren.
Dames en heren,
Hier op het monument van Dudok hangt een plaquette met de tekst ‘Een volk dat leeft, bouwt aan zijn toekomst’. Die tekst onderstreept het unieke karakter van de Afsluitdijk als een symbool van onze nationale cultuur. Dat bouwen aan de toekomst gaat nog steeds door.
Isaac Newton zei ooit dat zijn werk rustte op de schouders van zijn voorgangers. Dat is nu niet anders, het is uiteindelijk aan één man en zijn visie te danken dat de Afsluitdijk er ooit is gekomen: Cornelis Lely. Als jong ingenieur presenteerde hij in 1891 bij de Zuiderzeevereniging zijn plan voor een afgesloten, deels ingepolderde, Zuiderzee. Als minister van Waterstaat in diverse kabinetten heeft hij daar zelf vorm en uitvoering aan gegeven.
Over vier dagen is het precies 75 jaar geleden dat het laatste gat in de Afsluitdijk is gedicht. En ter ere van dat heugelijke feit mag ik u, Koninklijke Hoogheid, zo meteen het eerste exemplaar overhandigen van het boek Verover mij dat land. Lely en de Zuiderzeewerken. Het boek schetst een fraai portret van de persoon van Lely, en van de veranderende samenleving waarin de Zuiderzeewerken realiteit konden worden. Ik feliciteer de auteur, dr. Willem van der Ham, met een hele mooie prestatie. Door zijn leven en werken is Lely tot op de dag van vandaag een belangrijke inspiratiebron voor iedereen die werkt in de wereld van het water. Uw boek maakt nog eens duidelijk waarom dat zo is. Veel dank daarvoor.
Dank u wel.