Slottoespraak minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid op slotbijeenkomst Taskforce Jeugdwerkloosheid, 25 juni 2007.
De werken van Hans
Koninklijke Hoogheid,
leden van de Taskforce ‘Jeugdwerkloosheid’, Dames en Heren
Mythen, legenden en sagen zijn de collectieve herinnering van een volk aan bijzondere mensen en voorvallen uit haar verre verleden; van voor de geschreven geschiedenis. Sagen zijn heroïsche vertellingen, legenden zijn leerzame verhalen die men gelezen moet hebben (legenda) en mythen zijn de vertellingen die tevens een verklaring moeten geven waarom de wereld is zoals zij is. Sinds de uitvinding van het schrift en al helemaal sinds de uitvinding van de boekdrukkunst, de fotografie en al die andere moderne middelen om feiten vast te leggen, lijkt de ruimte voor mythe en legende vorming steeds smaller te worden. Niets is minder waar. U hoeft slechts maar de krant op te slaan of radio en TV aan te zetten, en kunt zien hoe moderne mythen en legenden gevormd worden; hoe een kern van waarheid wordt aangedikt, vervormd of veranderd om het publiek te vermaken en te onderwijzen; en mensen geloven het. Natuurlijk, nu kan de waarheid nog steeds in geschrift, beeld- of geluidsdrager worden nagetrokken. Maar uit vrees voor alles wat papier aantast – beestjes, zuur en zuurstof – zijn we druk doende onze analoge archieven digitaal op te slaan. Als dat is gebeurd, dan is er nog maar een magneetje, of een virusje of een elektrisch storinkje nodig om al die digitaal opgeslagen feiten te laten verdwijnen. En dan zijn we weer terug bij af; bij mondelinge overlevering, het geheugen en nieuwe vormen van registratie.
In die tijd zal ook verhaald worden van de ‘werken van Hans’, en van de gezellen van Hans: Jan, Niek-Jan, Pauline, André, Sadik en Wim, en van Elly die alles mogelijk maakte. Gezamenlijk gingen zij het monster jeugdwerkloosheid te lijf. Zij vormden de eerste ‘task force’. Nadien zijn er nog eindeloos veel task forces geweest, voor ieder maatschappelijk probleem. Maar zij waren het voorbeeld. Jeugdwerkloosheid was, zo gaat de toekomstige mythe, een groot probleem dat heel het land in zijn greep had. Niemand wist zich raad, want het ging het land economisch niet voor de wind. Toen trad Hans naar voren en zei; geef mij een ‘task force’ en ik zorg dat er 40.000 jongeren extra aan stages en leer-werkplekken worden geholpen bij Rijk, gemeenten, instellingen en bedrijven. Als het me niet lukt dan eet ik mijn schoenen op. Het is hem bespaard gebleven – en ons ook – want vier jaren later had hij al bijna 44.000 extra jeugdbanen bereikt, inclusief 10.000 nieuwe MKB-leerbanen.
Mag ik de leden van de taskforce en hun voorzitter warm feliciteren met dit prachtig resultaat. De jeugdwerkloosheid is in de afgelopen tijd van 70.000 geslonken naar minder dan 30.000 werkzoekenden die bij het CWI staan ingeschreven. Zoals uit de toekomstige mythe zal blijken was dit niet het enige werk van Hans. Het waren er meer. Vermoedelijk zullen die wel verward worden met de werken van die andere persoon wiens naam met een H begon. Die andere, Hercules, heeft enkele dagen de last van Atlas die de wereld draagt overgenomen. Atlas wilde Hercules tot in lengte van dagen die last laten, maar hij was niet zo slim. Toen Hercules zei: OK dat doe ik, maar wil het nog even overnemen zodat ik mijn jas er even wat beter onder kan leggen, toen was hij weer de klos. Evenzo had Hans en zijn task force gedurende vier jaren de last van de moderne Atlas, de regering – die de last van de wereld torst – overgenomen. Ze hadden het graag bij hem gelaten, maar ook hij kwam er onder uit. Regeringen zijn kennelijk ook niet zo slim. Want de taskforce eindigt vandaag, maar dat betekent niet dat de last weg is. Die moet de regering nu weer overnemen. De werkloosheid onder jongeren is fors gedaald. Het CBS rekent met zo'n 83.000 werkloze jongeren van 15 tot en met 24 jaar. Dat omvat ook de jongeren die niet bij het CWI zijn ingeschreven. Dat zijn er 10.000 minder dan vorig jaar en 4.000 minder dan in het eerste kwartaal van 2007. Maar nog altijd te veel. Die last is nog niet weg. De werkloosheid onder allochtone jongeren bedroeg vorig jaar nog altijd zo'n 22 procent, ruim twee keer zoveel als onder autochtone jongeren. Ook dat percentage is fors hoger dan het landelijk gemiddelde van zo'n zes procent. Hoewel de percentages de laatste maanden verder daalden is de werkloosheid onder jongeren nog altijd te hoog.
De grote boosdoener daarbij is het voortijdig schoolverlaten. Het komt het meest voor in het mbo in de leeftijdscategorie 16 tot en met 18 jaar en dan vooral onder allochtone jongeren. Daar zijn allerlei redenen voor: een verkeerde beroepskeuze, gebrek aan motivatie, of liggen in de overgang van vmbo naar het mbo. De aanpak van voortijdig schoolverlaten was ook voor de taskforce één van de speerpunten. Met OCW en bondgenoten is het onderwerp goed in kaart gebracht. Beleidsmakers, scholen en ouders zijn bewust gemaakt van oorzaken en gevolgen van voortijdig schoolverlaten en vooral van het feit dat jongeren met een startkwalificatie eerder en vaker een baan vinden (85 procent) dan jongeren zonder een diploma (68 procent). Inmiddels daalt het aantal schoolverlaters zonder startkwalificatie: vooral in het vmbo en het middelbaar beroepsonderwijs: van 71.000 in 2002 naar 57.000 in 2004/2005. Dat is mooi maar blijft teveel. Het kabinet heeft dan ook het voornemen om dit aantal tot 2012 verder terug te brengen naar 35.000.
Er is ook nog een grote groep jongeren die niet wordt bereikt. Dat zijn er zo’n 50.000, die niet naar school gaan, geen baan of startkwalificatie hebben, geen uitkering ontvangen en ook niet op zoek zijn naar werk of scholing; onzichtbaren als het ware. En als ze al in beeld komen is dat helaas vaak op negatieve wijze. Namelijk als politie en justitie er aan te pas moeten komen. Zaak is natuurlijk deze jongeren eerder in beeld te krijgen en te voorkomen dat ze kansloos opgroeien en te voorkomen dat ze in het criminele circuit belanden. Zoals gezegd, we zijn nog niet klaar met het voortijdig schoolverlaten. In de mythe zal niet alleen verhaald worden dat het Hans lukte om de last van het probleem weer terug op de schouders van de regering te leggen, maar ook dat toen die het overnam er 3 ministers en 3 staatssecretarissen aan te pas kwamen om het over te nemen, en een prinses. Die prinses is natuurlijk het belangrijkste, want dat wijst er in dit soort verhalen op dat het goed afloopt.
Wat gaat het kabinet verder doen. Ik noemde al de halvering van het aantal drop-outs. Een tweede maatregel is de verlenging van de leer/werkplicht voor jongeren tot 27 jaar. Met deze leer/werkplicht wordt een basis gelegd voor toeleiden van jongeren naar arbeidsmarkt. Een ander onderdeel voor jongerenaanpak vormt de 'Campus nieuwe kans'. Een verplicht begeleidingstraject gericht op scholing. De gemeenten mogen deze plicht opleggen. Jongeren tot 27 jaar zonder startkwalificatie moeten leren, werken, of beide combineren. Komt de jongere de plicht niet na dan volgt een korting op de eventuele uitkering. Het gaat er niet om vijf dagen in de schoolbanken te zitten, maar om in combinatie van leren en werken die kwalificatie te halen als voorbereiding op de arbeidsmarkt. Ten vierde: de maatregelen van mijn collega's op het terrein van onderwijs en jeugdhulpverlening. En last but not least zullen ook werkgevers aangesproken worden op hun verantwoordelijkheid om jongeren zonder startkwalificatie alsnog op te leiden. Ook de O&O-fondsen kunnen daarvoor worden benut.
Ik zeg hiermee overigens niets nieuws. Ook de taskforce was altijd al op zoek naar werkgevers. Het gaat tenslotte ook vooral om hun medewerking. Wat we nodig hebben zijn werkgevers die verder willen kijken dan de dag van vandaag en die bereid zijn te investeren in een goed personeelsbestand op langere termijn. En dus ook in jongeren. Op uw zoektocht naar leerwerkplekken is er geen plek waar u niet bent geweest: Geografisch gezien heeft heel Nederland de taskforce over de vloer gehad. Organisaties, bedrijven, onderwijs en instellingen, er is geen plek waar de taskforce niet heeft aangeklopt. Met niet aflatende inzet zijn bijna 44.000 jongeren aan wewrk geholpen. Dat is ook bereikt door samenwerking met vele partijen in het land: ROC's, gemeenten, CWI, RMC's, werkgevers- en werknemersorganisaties, individuele ondernemers. Eén van de hoogtepunten daarbij was de afspraak van mei vorig jaar met 34 steden om 13.000 jongeren via leerbanen, dus leren en werken tegelijk, aan een startkwalificatie te helpen om daarmee een blijvende start op de arbeidsmarkt te maken. En een duurzame start. Want we kunnen ons niet permitteren dat groepen jongeren aan de kant blijven. We willen immers niet meer terug naar een situatie als in de jaren tachtig toen het voor veel schoolverlaters zo goed als onmogelijk was aan de slag te komen. In die tijd moedigde de overheid een beleid van 'jong-voor-oud' van werkgevers en vakbeweging aan. Ouderen stopten eerder met werken om plaats te maken voor jongeren. En iedereen blij. Een dergelijk beleid is nu ondenkbaar. We moeten ouderen nu juist aanmoedigen langer door te blijven werken.
We hebben iedereen -ouderen én jongeren- hard nodig om de economie draaiende te houden. Denk alleen al aan de 200.000 openstaande vacatures van dit moment. We willen naar een arbeidsparticipatie van 80 procent. De ontwikkeling van de economische groei en de creatie van banen wordt voor een belangrijk deel bepaald door de ontwikkeling van de internationale economie. Om hier op in te kunnen spelen zijn goed functionerende markten en een goed opgeleide en gezonde beroepsbevolking van groot belang. Ik hoop dat we op de participatietop -overmorgen- goede afspraken kunnen maken met sociale partners en gemeenten: Over het gewenste werkgelegenheidsbeleid. Over het aanpakken van de knelpunten op de arbeidsmarkt. Over manieren om mensen die zonder hulp heel moeilijk aan de slag komen een opstap te bieden naar een reguliere baan. Over verbetering van de aansluiting van het (beroeps)onderwijs op de arbeidsmarkt.
Dames en heren, ik sluit af met nog een enkel woord tot de Taskforce en haar leden. De taskforce die met Hans de Boer als boegbeeld keer op keer de o zo nodige aandacht op zich wist te vestigen: Met radiospotjes waarin werkgevers werden aangesproken. Met media-aandacht via pittige oneliners. Hans de Boer die drop-outs in heropvoedingskampen wilde plaatsen. Alles was geoorloofd vond hij, als ze maar van de straat zouden zijn. Aan het werk, of aan de studie, alles behalve niksen. Alles wat hen een startkwalificatie op kon leveren en daarmee een solide start op de arbeidsmarkt, was toegestaan vond hij. Het werd hem niet altijd in dank afgenomen. De relatie met het kabinet was niet altijd even gelukkig en zo nu en dan zelfs moeizaam. En ik moet je bekennen Hans dat ook mijn tenen zich nog weleens kromden bij wat je zei. Maar, en dat moet ik je ook nageven, je bracht ermee ook de discussie op gang en mensen in beweging. En dat heeft gewerkt. Waar ik je ook zeer erkentelijk voor ben Hans is dat de taskforce veel jongeren bewust heeft gemaakt van het belang van een goede beroeps- en studiekeuze. Zodat ze weloverwogen een beroep en opleiding kiezen waar ze plezier in hebben, maar die ook opleiden tot beroepen met arbeidsmarktperspectief. Tot beroepen waar de samenleving nu en straks behoefte aan heeft. Ook dat zullen we als overheid, sociale partners en onderwijs moeten blijven uitdragen. Hans, het werk zit er op, maar jou kennende zullen er vast wel weer genoeg nieuwe uitdagingen komen waar je je met hart en ziel en vol overtuiging op zult gaan storten.
Dames en heren.
Het succes van de Taskforce is behalve aan Hans de Boer ook voor een heel groot deel te danken aan Jan Berghuis (FNV Bondgenoten), Niek-Jan van Kesteren (VNO-NCW) en Pauline Krikke (burgemeester van Arnhem), André Timmermans (lid Raad van Bestuur CWI), Sadik Harchoui (Forum) en Wim Metsemakers (oud-voorzitter College van Bestuur ROC Eindhoven) en namens SZW Elly van Kooten en haar mensen. Ook zij staken in het land de handen uit de mouwen, praatten de blaren op hun tong én wisten in eigen kring mensen op gang te krijgen en mee te werken aan het werk van de taskforce. Mag ik u, ik begrijp dat Pauline Krikke en Niek-Jan van Kesteren er helaas vandaag niet bij kunnen zijn, maar mag ik de andere leden van de Taskforce hier op het podium uitnodigen. Beste leden van de Taskforce. Ik mag u onderscheiden met een jeugdlintje. Een heel speciaal sieraad, gemaakt door jongeren uit uw doelgroep. Van de Jongerenwerkplaats, de Blauwe Olifant. Een organisatie in Amsterdam die activiteiten ontwikkelt op het gebied van onderwijs en ondernemen. Mag ik de makers/ontwerpers van deze kleinoden ook uitnodigen: Rania Ghanem en Youness Zouli.