Symposium Koersen op kansen
Dames en heren,
Laatst hoorde ik een indrukwekkend verhaal over een vmbo-school ergens in Nederland. Waar een Marokkaans meisje verliefd werd op een Turkse jongen. Ik wist het daarvoor ook niet. Maar dat schijnt taboe te zijn binnen de Marokkaanse gemeenschap.
Als Marokkaanse vrij je niet met een Turk, zo simpel is dat. Is mij verteld. (Als het niet zo is, dan hoor ik het wel).
Zoals dat bij ons vroeger ook was tussen katholieken en protestanten. Twee geloven op een kussen, daar slaapt de duivel tussen - die oer-Hollandse uitdrukking verwijst daar nog naar.
Maar terug naar dat Marokkaanse meisje. Dat dus haar liefde met alle geweld geheim probeert te houden. En zich op een onbewaakt ogenblik bij de kluisjes tussen de jassen in een innige omhelzing onbespied waant. In werkelijkheid wordt ze gezien door een paar Marokkaanse meiden uit haar klas. Die haar op het schoolplein flink te grazen nemen. Kleren gescheurd. Aan haar haren getrokken. Het meisje durft niet meer naar school.
Hoe denkt u dat dit verhaal verder afgelopen is? Werd ze een drop-out? Kreeg de verkeerde vrienden, raakte ze aan de drugs en in de criminaliteit verzeild?
Nee. Gelukkig liep dit tragische verhaal niet op die manier af. Want de vmbo-school waar haar dit overkwam heeft een systeem van peer-leaders.
Leerlingen met verschillende culturele achtergrond, die speciaal ingezet worden om kinderen (met name in de brugklasperiode) te helpen als die het in sociaal opzicht moeilijk hebben.
De peerleaders van deze school hoorden van de situatie en grepen in. Ze gingen praten met de meisjes in de klas. En ze beloofden het slachtoffer dat ze erop zouden toezien dat het niet meer zou gebeuren. Dat heeft gewerkt, het meisje durft weer naar school. Iedereen heeft ervan geleerd.
Peermediation, als inzet bij conflicten tussen medeleerlingen, is in opkomst. Daarnaast komen er ook steeds meer mentoren en coaches, die leerlingen individueel voor langere tijd begeleiden. Ervaren mensen, studenten, of medeleerlingen die helpen bij het maken van huiswerk. Bij het kiezen van een vervolgopleiding of bij het omgaan met pesten.
School, zeker in de eerste jaren van het voortgezet onderwijs, kan voor jongeren voelen als een bekend warenhuis, waar net de dolle dwaze dagen van start zijn gegaan. Je moet er je weg vinden, je een plek veroveren. En ondertussen presteren. De juiste studiekeuzes maken. Uitzoeken hoe je je dromen waar kunt maken.
Dan is het fijn dat iemand, die jouw taal spreekt, die jou begrijpt, je de hand reikt. Je helpt met je huiswerk, je begeleidt, soms zelfs bij je thuiskomt. Een mentor is een maatje, die letterlijk en figuurlijk dicht bij je staat. En waar je je ook aan kunt optrekken.
Vaak kennen ze jouw situatie heel goed. En weten ze hoe ze je op een goede manier de weg kunnen wijzen.
Dat geldt voor peer mediation, voor mentoring , maar eigenlijk voor alle vormen van leerlingbegeleiding. Die persoonlijke aandacht voor elkaar, is een gouden formule. Daar ben ik van overtuigd. Het geeft zelfvertrouwen, dat voor veel jongeren (met name op het vmbo) het verschil kan maken. Ik vind het een prachtig instrument.
Mensen die coaches en peerleaders trainen en begeleiden, spreken over een win win situatie. Leerlingen krijgen een steuntje in de rug. Conflictbemiddelaars en mentoren leren zich te verplaatsen in anderen en krijgen inzicht in zichzelf. Maar volgens mij is er nog een derde winnaar. De school.
Mentoring en mediation zorgt voor een betere, veilige sfeer op school. Het helpt schooluitval voorkomen. En het maakt soms verborgen talenten zichtbaar. Je kunt dus zeggen dat het leerlingen en hun coaches zelf verantwoordelijk maakt voor een betere kwaliteit van het onderwijs. Ook om die reden draag ik peermediation en mentoring een zeer warm hart toe.
Ja, en dan vraagt u zich af: en wat gaat ze er daadwerkelijk mee dóen?
In het boekje dat ik net in handen kreeg, staan de toppers onder de mentorprojecten. Allemaal projecten die goed draaien.
Maar inhoud, aanpak en initiatiefnemers verschillen.
Die veelzijdigheid is de kracht van mentoring en mediation.
Onderzoek dat we in 2004 hebben laten doen door Maurice Crul (u heeft hem net horen spreken) wees uit dat we die veelzijdigheid vooral moeten koesteren. Láát die duizend bloemen vooral bloeien, maak niet één blauwdruk, regel het niet dicht.
Tegelijkertijd maakt die veelvormigheid het overzicht moeilijk.
U heeft vandaag kennis gedeeld. Workshops gedaan. Kansen en bedreigingen in kaart gebracht. Daarbij zijn verschillende knelpunten genoemd.
Zoals:
-Er zijn teveel ééndagsvliegen onder de mentorprojecten.
Niet alleen vanwege geldgebrek. Maar ook omdat sommige projecten niet goed genoeg ingebed zijn binnen de school. Er is behoefte aan goede evaluaties, aan gericht en gedegen onderzoek.
Dus dáárin gaan we investeren, de komende tijd. Op gericht evalueren, kennis delen en onderzoek. Dat deden we al, vorig jaar riepen we het Kennispunt in leven, dat u vandaag bij elkaar heeft gebracht.
En we stellen opnieuw geld beschikbaar, voor onderzoek in 2008.
Dat hoeft niet te betekenen dat we opnieuw het wiel gaan uitvinden. Er is veel onderzoek uit het buitenland waar we iets mee kunnen.
Er zijn goede voorbeelden. Het is vooral belangrijk om de bestaande kennis te bundelen.
Laat ik u een concreet voorbeeld van het onderzoek geven, heel actueel. We hebben de laatste tijd helaas weer een paar incidenten gehad met geweld op school. Mij is gevraagd wat ik er aan ga doen en wat we er al aan doen.
Een veilige schoolcultuur kan veel geweld op scholen voorkomen, stelde vorig jaar nog de Onderwijsraad.
Uit onderzoek door HBO studenten is gebleken, dat eerstejaars leerlingen op VMBO scholen die een peerleader hebben zich veiliger voelen.
Eén van de plannen is nu, om samen met justitie verdiepend onderzoek te laten doen naar het effect van peer-mediation én mentoring op veiligheid.
Peerleaders en mentoren zitten dicht bij wat er speelt op school en tussen de leerlingen. En zijn dus ook schakels tussen leerlingen en schoolleiding. Zo hoorde ik dat een peerleader bij de afdeling horeca van een ROC ontdekte dat een leerling met een mes rondliep, en medeleerlingen bedreigde. Door dit te melden aan de schoolleiding kon een incident worden voorkomen.
Overigens moeten we hierin wel de grenzen bewaken. Het is een middel, geen wondermiddel. En dat geldt ook voor andere sociale en cognitieve problemen die ermee worden aangepakt. Peerleaders en mentoren zijn aanvullingen op andere voorzieningen om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. Geen panacee voor alle kwalen op school.
Dames en heren,
Vandaag ben ik hier, om een boekje met goede voorbeelden over mentoring in ontvangst te nemen. Overmorgen presenteer ik mijn plan van aanpak rond de maatschappelijke stage. Tijdens de ‘Dag van het respect’.
Het motto van maatschappelijke stage is: samenleven kun je leren. En dat geldt natuurlijk net zo goed voor mentoring. Sterker nog: donderdag presenteren we het plan aan de heer Balkenende en ik wil peer support en mentoring erin. Ik vind dat het past binnen de maatschappelijke stage. De school wordt er beter van!
Neem het Marokkaanse meisje dat dankzij de peerleaders gewoon haar school vervolgt. Neem de jongeren die in Helmond ongein trapten en door jonge coaches van Stichting Welzijn op een totaal ander spoor kwamen. Neem al die andere projecten waar u zich sterk voor maakt.
Ik verleen heel graag mijn warme steun. En voor morgen: veel succes met uw werk.