Valkerij krijgt meer ruimte

Toespraak | 22-01-2009

Speech van de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, G. Verburg, opening Valkerij museum in Valkenswaard, 22 januari 2009.

Dames en heren, U kent waarschijnlijk allen de uitdrukking 'a pound of flesh', of zoals wij zouden zeggen: 'een rib uit je lijf'. Maar weet u waar die uitdrukking vandaan komt? Eind 14e, begin 15e eeuw stond als straf op het stelen van een witte Geervalk - in die tijd een bijzonder kostbare vogel - , dat bij de dief een stuk vlees uit zijn rug werd gesneden. En vervolgens werd dat stuk vlees - dat even groot en even zwaar was als de vogel in kwestie - aan de valk gevoerd.

Overigens, die dief kwam er nog betrekkelijk genadig vanaf. Want de persoon die het waagde valken uit het wild te roven, werd bij aanhouding beide ogen uitgestoken.

Het is een wat luguber begin van mijn verhaal, dames en heren, maar het zegt wel iets over de populariteit van de valk. En vooral ook over de waarde die een valk vertegenwoordigde. Het verhaal gaat bijvoorbeeld dat sultan Ottoman Beyazid een losgeld van 200.000 gouden dukaten - in ruil voor de vrijlating van de zoon van Philips de Moedige - afwees. Maar dat hij zijn gevangene wel vrijliet toen hem twaalf witte Geervalken werd aangeboden.

Nu kan ik niet helemaal beoordelen of die zoon van Philips de Moedige die twaalf witte Geervalken waard was, maar ik begrijp wel waarom die sultan die valken zo graag wilde hebben. Want het is natuurlijk een prachtige sport, een geweldige hobby. Want hoewel ik zelf nooit met een valk heb gejaagd, kan ik - als fanatiek ruiter - wel heel erg genieten van dat samenspel tussen mens en dier.

En zie ik heel goed dat jaren van training kunnen zorgen voor een fascinerend schouwspel van vliegvaardigheid en jachttechniek. Bovendien speelt dit spel zich af in de natuur. Dus ik begrijp zeker de fascinatie die de valkerij door de eeuwen heen bij heel veel mensen heeft losgemaakt.

Ook in Nederland. En dan met name hier in Valkenswaard - en wat verderop in Arendonk - dat precies lag in de trekroute van de slechtvalk. Je zou zelfs kunnen zeggen - en nu kijk ik voorzichtig naar burgemeester Ederveen - dat Valkenswaard zijn rijdom had te danken aan een levendige handel in valken, materialen en training van de roofvogels.

Ik heb zelfs ergens gelezen dat in de 16e eeuw afgezanten van de vorstenhoven uit heel Europa in Valkenswaard bijeen kwamen voor de valkerij-beurs die hier een keer per jaar - in de herfst - werd gehouden.

Op geen enkele andere plek in Nederland, dames en heren, had dan ook dit museum mogen staan. Valken en Valkenswaard horen bij elkaar. Zijn twee zijden van een medaille. En dat maakt dat ik, weliswaar kort, maar toch wat dieper wil ingaan op het beleid met betrekking tot valkerij. Want er gaat wat veranderen.

Ik weet, dames en heren, dat de valkerij-wereld al heel lang te hoop loopt tegen de beperkingen die zijn gesteld aan de valkerij. U kent ze:

• In Nederland mag alleen gejaagd worden met de havik of de slechtvalk;
• Er geldt al jaar en dag een numerus fixus van 200 vergunningen;
• Wie valkenier wil worden, moet een opleiding volgen, minstens twee seizoenen meelopen met een mentor om de kneepjes van het vak te leren en vervolgens een valkeniers-akte halen;
• Er mag niet gejaagd worden in de meeste natuurterreinen;
• En als er wel gejaagd mag worden, dan alleen op konijn, haas, wilde eend, fazant en houtduif.

Deze beperkingen, dames en heren, wil ik gaan verruimen. Enerzijds omdat het inzetten van roofvogels een natuur- en milieuvriendelijk alternatief is voor het gebruik van het geweer. Valkeniers worden nu al ingezet om de overlast van meeuwen op met name oesterbanken, vuilstorten en in natuurgebieden terug te dringen. Die inzet wil ik in de toekomst kunnen uitbreiden, met name ook als het gaat om het gebruik van roofvogels bij het bestrijden en voorkomen van schade aan landbouwgewassen.

Anderzijds wil ik de beperkingen verruimen omdat ik de valkenier - letterlijk en figuurlijk - ook nog wel wat ruimte wil bieden. Immers, de valkerij behoort tot het Nederland cultuurgoed, maar als we niet snel actie ondernemen dan is de jacht met afgerichte roofvogels alleen nog maar te bekijken op foto's die hangen aan de muren van dit gebouw. Ik wil dan ook de beperking om niet te mogen jagen in natuurterreinen, schrappen uit de nieuwe Natuurwet.

Verder wil ik ook de numerus fixes opheffen. Of ik het aantal van 200 vergunningen ga ophogen of helemaal ga schrappen, dat ben ik nog aan het bestuderen. Maar vast staat wel dat het aantal van 200 uit de nieuwe Natuurwet verdwijnt. Ik heb namelijk voldoende garantie dat de opleidingseisen voor valkeniers dermate streng zijn dat alleen de zeer serieuzen, die voldoende tijd en liefde in hun hobby willen steken, zullen overblijven.

Tenslotte wil ik ook het aantal soorten roofvogels waarmee gejaagd mag worden, uitbreiden. De havik en slechtvalk zijn niet in alle gevallen het meest geschikt om in te zetten bij overlast of schade door vogels of andere dieren. En daarom wil ik - in overleg met de valkerijorganisaties - kijken welke soorten nog meer geschikt zijn. Overigens: de eis blijft wel dat de vogels in gevangenschap moeten zijn gefokt.

Echter, dames en heren, ik verwacht daar echter wel wat voor terug. Immers, de valkerij is van oorsprong een Koninklijk tijdverdrijf en noblesse oblige. Ik geef de valkerij met plezier meer vrijheden, maar de valkerij moet wel aantonen met die vrijheden om te kunnen gaan.

• Ik vraag dan ook de volledige medewerking van de valkeniers aan controles die moeten garanderen dat de valkerij inderdaad alleen met in gevangenschap gefokte vogels wordt beoefend;
• Ik verwacht dat de valkeniers stelling nemen tegen uitwassen in de roofvogelhouderij;
• Ik verwacht dat eventuele rotte appels binnen de valkerijorganisaties worden geroyeerd.

En ik hoop zeer dat de valkeniers internationaal hun krachten blijven bundelen ter bescherming van roofvogels in het wild via bijvoorbeeld the International Association for Falconry and Conservation of Birds of Prey.

Dames en heren,

Als we hierover tot overeenstemming kunnen komen, dan staat wat mij betreft de valkerij - ook buiten de muren van dit museum - weer een mooie toekomst te wachten!