Ontvangstname boek De Uitverkorene van Fayza Oum’ Hamed
Speech voor het in ontvangst nemen van het boek De Uitverkorene van Fayza Oum' Hamed.
8 september 2009. 't Nieuwe Lloyd Hotel, Amsterdam
Dames en heren,
We staan op een toepasselijke plek. Dit hotel deed tussen 1921 en 1936 dienst als tijdelijk verblijf voor landverhuizers. Vanuit hier vertrokken mensen naar Zuid-Amerika, veelal Oost-Europese joden die de pogroms waren ontvlucht. Nederland als laatste Europese halte. Vanaf de oorlog tot aan 1989 heeft dit pand gediend als gevangenis. In die jaren was dit geen plek die men vrijwillig bezocht. Nu is het een artistiek hotel. Een metafoor voor jouw persoonlijke geschiedenis: de immigratie, de gevangenis bij jouw schoonfamilie, en nu de vrijheid, die je zelf bevochten hebt.
Jouw reis, die begon in 1994, was er een van afschuwelijke ontberingen. Je kwam terecht bij je toenmalige schoonouders in onze hoofdstad. Mensen die wonen in Amsterdam Oost, maar leven in de Middeleeuwen. Jij was hun slaaf; een ander woord is er niet voor.
De Uitverkorene roept zowel woede op als bewondering. Woede vanwege de mishandeling, de slechtheid van de mens en het jarenlang uitblijven van een helpende hand terwijl er zoveel handen waren in en om dat huis in de Vrolikstraat.
Maar ook bewondering voor het feit dat je het allemaal doorstond. In een wanhopige zoektocht naar hulp, laat je jezelf in 2002 van het balkon vallen. Gelukkig overleef je het. Het is namelijk, weten wij nu, het begin van het einde van je gevangenschap. Het is het begin van een tweede reis. Een tocht die langs diverse blijf-van-mijn-lijf huizen voert. Je twee kinderen Idriss en Safiyah kunnen terecht bij pleeggezinnen, terwijl jij geneest onder psychiatrisch toezicht.
Je krabbelt op en je kunt je al aardig redden in de Nederlandse taal. Een wonder op zich gezien de omstandigheden waarin je je deze eigen moest maken: stiekem kijken naar de Nederlandse soaps Onderweg naar Morgen en Goede Tijden, Slechte Tijden. Maar ook de Volkskrant deed dienst als lesmateriaal. De bovenburen - de abonnees - zullen vaak de klantenservice van de krant hebben gebeld wanneer je zonder hun medeweten de krant weer eens van de trap had gepakt. Het laat nog maar eens zien hoe belangrijk het is de taal te leren zodat je je kunt redden in onze samenleving.
Jouw boek gunt ons een blik in het leven van Berberse Marokkanen die weigeren zich te voegen in de Nederlandse samenleving. De conservatieve en zeer strenge leefregels van je ex-schoonfamilie zijn barbaars. Jij laat ons nu zien: het is klaar, genoeg.
Wij accepteren niet dat er getornd wordt aan de gelijkheid van man en vrouw.
Wij accepteren niet dat zij, die nog in de Middeleeuwen leven, anderen importeren.
Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, maar we hebben niet voor niets gestreden voor onze humanitaire verworvenheden. De klok, dames en heren, beste Fayza, wordt niet teruggedraaid.
Het is één van de belangrijkste redenen waarom ik strengere eisen aan het inkomens- en opleidingsniveau wil stellen bij huwelijksmigratie. De bruiden én bruidegoms die geïmporteerd worden, nemen zelf ook achterstanden mee. Dat moet ophouden. Al voor hun aankomst in Nederland, moeten de meiden en jongens weten wat er bij ons mogelijk is en wat niet. Zij moeten weten dat mannen en vrouwen dezelfde rechten hebben. En wanneer de bruiden, zoals Fayza, toch in de problemen komen, moeten ze zich kunnen redden met onze taal zodat ze om hulp kunnen vragen. Fayza's boek onderstreept de noodzaak hiervan. Wat De Uitverkorene ook onderstreept is hoe belangrijk de rol is die hulpverleners op consultatiebureaus, verloskundigen en leerkrachten innemen in het signaleren en helpen oplossen van problemen. Tegen deze mensen wil ik zeggen: wees alert en denkt u bij eventuele vermoedens aan Fayza. Een kerel die ligt te slapen terwijl zijn vrouw aan het bevallen is, is zo'n signaal. Een vrouw die in elkaar geslagen is, weegt zwaarder dan je beroepsgeheim. De advocate (verblijfsvergunning) die nooit de cliënte, maar alleen man en schoonvader ziet, handelt tegen de gedragsregels.
De politieman die geen onderzoek instelt na de aangifte (van mishandeling) wegens 'bewijsproblemen', verzaakt.
Fayza, je hebt de ketenen van onderdrukking van je afgeworpen - dat is zwaar uitgedrukt en ik heb getwijfeld of ik het zo wel wilde zeggen, maar ik vind dat het in jouw geval echt opgaat.
Je bent iets geworden waar dat gezin aan de Vrolikstraat zo bang voor is: een zelfstandige vrouw die prima in staat is voor zichzelf te zorgen. Een mens die kan lezen en schrijven en eigen gedachten kan formuleren. Of, zoals je jezelf noemt, een wereldburger. En voeg ik toe: een dapper mens! Je mag ontzettend trots zijn op jezelf; je bent een voorbeeld voor anderen.
Ik wil jou complimenteren met je moed om je levensverhaal op te schrijven. Ik hoop dat je boek onze ogen opent voor de problemen die zich achter gesloten deuren afspelen. Ik hoop dat het andere vrouwen inspireert hun ketenen af te werpen en jou achterna reizen.