Speech ter gelegenheid van de Réunion “Internet et Liberté d’expression”
Gelegenheid: Réunion “Internet et Liberté d’expression” in ParijsDank je wel Bernard,
Goedemorgen dames en heren,
Ruim een maand geleden ondertekenden collega Kouchner en ik in Rotterdam een Frans-Nederlandse verklaring over de vrijheid van meningsuiting op internet. In die verklaring spraken we af onze krachten te bundelen en een pilotgroep op te richten van staten die de bescherming van vrijheden op internet bevorderen. De eerste bijeenkomst van deze pilotgroep is voorzien voor na de zomer, in Frankrijk. Nederland kijkt er naar uit de tweede bijeenkomst te organiseren eind 2010. Van deze groep moeten ook bevoegde internationale en regionale organisaties deel uitmaken, en niet-gouvernementele organisaties, en zeker ook internetondernemingen. Het doel? Concrete maatregelen identificeren die ervoor kunnen helpen zorgen dat internet een universeel en open forum is en blijft waarop de fundamentele vrijheden worden beschermd. En dan gaat het natuurlijk met name om de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid om informatie te vergaren. Ik ben blij dat zo snel na onze verklaring deze bijeenkomst in Parijs kon worden belegd, waaraan vertegenwoordigers uit zowel de publieke als de particuliere sector deelnemen. Die mix is heel belangrijk! Ik wil Bernard en andere betrokkenen van harte danken voor de voortvarendheid waarmee deze dag is georganiseerd. Ik hecht bijzonder belang aan dit onderwerp en daarom verheugt het me des te meer dat ik er vanochtend ook bij kan zijn.
Ronald Reagan noemde informatie ooit de zuurstof van de moderne tijd. Hij zei dat informatie door muren met prikkeldraad sijpelt - en over het schrikdraad van grenzen zweeft, als een vleugje wind. Toen de 40e president van de Verenigde Staten deze woorden sprak, bestond er nog geen world wide web. Er was geen e-mail of sms-verkeer, en de informatie revolutie die nu ons dagelijks leven kenmerkt, stond nog in de kinderschoenen. Maar ook toen al was de kracht van informatie evident! Vijfentwintig jaar later hebben de woorden van Reagan een nog veel hogere vlucht genomen. Het gemak waarmee mensen vandaag de dag informatie aanbieden, zoeken en ontsluiten, was in zijn tijd onvoorstelbaar. Dankzij nieuwe technologieën, die ruim beschikbaar zijn, kunnen mensen elkaar wereldwijd vinden, met elkaar communiceren en van elkaar leren. Meer dan honderd miljoen mensen maken gebruik van Twitter – ik ben er zelf één van en ik vind het een geweldig medium. Korte, snelle interactie, die directe informatie en contact oplevert. Meer dan vierhonderd miljoen mensen wereldwijd zijn aangesloten op Facebook. En die mensen wisselen niet alleen hun vakantiefoto’s uit, maar ook hun denkbeelden en opinies.
Er gaat een geweldige mobiliserende kracht uit van nieuwe en sociale media. Deze communicatiemiddelen kunnen positieve veranderingen in gang zetten en kunnen dus ook een bijzonder bruikbaar hulpmiddel zijn voor mensenrechtenverdedigers overal ter wereld. Zij kunnen hun boodschap in alle windrichtingen verspreiden en steun verwerven voor hun missie. Bij een breed publiek of juist bij specifieke doelgroepen. Langlopende zaken, die allang van de voorpagina’s zijn verdwenen, kunnen zo toch onder de aandacht worden gehouden, waardoor de druk constant blijft.
Nieuwe media dragen bij aan de globalisering van het nieuws. Misstanden die voorheen onzichtbaar bleven, halen dankzij nieuwe media wel het nieuws. Er zijn voorbeelden te over van foto’s en filmpjes die met mobiele telefoons werden gemaakt van martelingen of ander geweld tegen burgers, die vervolgens de hele wereld overgingen. Het is moeilijker geworden om in het verborgene te opereren, alles kan morgen op straat liggen. Censuur en het weren van buitenlandse journalisten, wat voorheen beproefde tactieken waren, levert dan niet langer het gewenste resultaat op: de informatie komt toch door. Dat zet de schenders van mensenrechten onder druk.
En het werkt twee kanten op. Ook doordat mensen gemakkelijker kennis kunnen nemen van hun rechten, worden zij mondiger en wordt het moeilijker hen te onderdrukken. Mensenrechteneducatie via internet en sociale media draagt ook bij aan een verbetering van het mensenrechtenklimaat. Dankzij de informatisering zijn ‘lokaal’ en ‘globaal’ niet langer twee verschillende plaatsen, maar liggen ze in elkaars verlengde. Vrijheid van meningsuiting heeft in de 21e eeuw een nieuwe, digitale dimensie gekregen.
Afgelopen april heeft Nederland een conferentie over dit onderwerp georganiseerd, met als doel het belang van nieuwe media onder de aandacht van mensenrechtenverdedigers te brengen. Over de mogelijkheden die nieuwe media bieden is uitvoerig van gedachten gewisseld met een groep mensenrechtenverdedigers afkomstig uit verschillende landen, en er zijn ervaringen uitgewisseld.
Nieuwe media werken echter niet alleen in het voordeel van mensenrechtenverdedigers. Tijdens de conferentie in april kwam duidelijk naar voren dat er ook risico’s aan kleven. Autoritaire regimes maken sluw gebruik van nieuwe technologieën om dissidente geluiden op te sporen en mensen de mond te snoeren. Informatie wordt gecensureerd, burgers worden digitaal misleid, en de voetsporen die zij op het internet nalaten worden onderzocht en misbruikt. In verschillende landen zijn mensen veroordeeld tot gevangenisstraffen omdat zij op internet hun mening ventileerden. De Iraanse blokkade van internet, waarbij complete websites en sociale netwerken uit de lucht werden gehaald om protesterende burgers hun wapens uit handen te nemen, ligt nog vers in het geheugen.
Dit is een schending van de mensenrechten. Artikel 19 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens is glashelder: iedereen heeft recht op vrijheid van mening en meningsuiting. Dit recht omvat de vrijheid om zonder inmenging een mening te koesteren en om door alle middelen en ongeacht grenzen inlichtingen en denkbeelden op te sporen, te ontvangen en door te geven. Het is een internationaal erkend beginsel dat er geen grenzen mogen worden gesteld aan de vrije stroom van informatie.
Mensenrechten nemen in het Nederlands buitenlands beleid een centrale plaats in. De vrijheid van meningsuiting is een prioriteit, omdat deze aan zoveel andere rechten raakt – niet in de laatste plaats ook aan het kenbaar maken van andere mensenrechtenschendingen. Vandaar dat ik het heel belangrijk vind na te denken over dit nieuwe terrein waarop wij aan het behoud van vrijheid moeten werken. We zullen ons gezamenlijk moeten inzetten de vrije stroom van informatie, ook op het internet, te waarborgen. Hoe we dat kunnen doen, daarover praten we vandaag verder.
Er is al het een en ander in gang gezet. Nederland heeft de afgelopen jaren veel ervaring opgedaan op het gebied van het steunen van projecten die de vrijheid van meningsuiting (op internet) bevorderen. We steunen projecten in landen als Iran, Birma en Wit-Rusland, maar ook elders, die gericht zijn op het garanderen van zoveel mogelijk mediadiversiteit. Het aanbod van vrij internet en respect voor het vrije woord op internet zijn daarbij belangrijke aandachtspunten. Ook zet Nederland zich structureel in voor de rechten van bloggers en andere cyberdissidenten, wanneer zij in hun werk worden belemmerd door censuur of erger - door vervolging en zelfs opsluiting. De Nederlandse ervaringen zullen later vanmiddag nog worden toegelicht.
Naar aanleiding van de Iraanse verkiezingen, waarbij de rol van nieuwe media in de informatievoorziening heel duidelijk naar voren kwam, heb ik binnen de Europese Unie aandacht gevraagd voor het belang van het beschermen van de vrijheid van meninguiting op internet en de toegang tot internet. Daarbij is ook de mogelijkheid geopperd een gedragscode voor bedrijven op te stellen die erop toeziet dat filtertechnologieën niet in de handen van verkeerde regimes vallen. Overigens vind ik het positief dat bedrijven zich meer en meer bewust zijn van de rol die zij kunnen spelen als het gaat om mensenrechten. Het is goed te zien dat bedrijven ook op eigen initiatief gedragscodes ontwikkelen, zoals bijvoorbeeld in de VS. Ik heb in de EU voorgesteld dat deze gedragscode ook in Europa wordt onderschreven, dan wel dat er een variant wordt ontwikkeld, zodat ook Europese bedrijven een duidelijk signaal afgeven over het belang van fundamentele vrijheden, zoals de vrijheid van meningsuiting.
Dames en heren,
Als er tijdens de Koude Oorlog al internet was geweest, dan was de Muur waarschijnlijk eerder gevallen. Internet en nieuwe media zorgen ervoor dat informatie niet binnen sijpelt, maar als een vloedgolf aanstroomt. Het vleugje wind is een ware orkaan geworden! Daar moeten we ons voordeel mee doen. Aan ons de taak te zorgen dat de vrijheid van internet maximaal kan worden benut om mensenrechtenschendingen wereldwijd tegen te gaan. Ik wens u een productieve bijeenkomst toe.
Dank u wel.